جوانه‌خوار بلوط؛ آفتی بر پیکر جنگل‌های زاگرس

سپهرغرب، گروه خبر: امسال علاوه بر خشک‌سالی و کاهش بارندگی‌ها آفت جوانه‌خوار بلوط تهدیدی در کمین درختان بلوط جنگل‌های زاگرس است و مبارزه زمینی و هوایی علیه این آفت می‌تواند درختان جنگلی این منطقه را نجات دهد.

این روزها جنگل‌های زاگرس در استان کردستان روزگار خوشی ندارند، با یک گشت‌وگذار در این جنگل‌ها می‌توان پژمردگی درختان زاگرس را مشاهده کرد که علاوه بر خشک‌سالی، گرفتار بیماری و یا آفت جوانه‌خوار بلوط شده‌اند.

جنگل‌های بلوط زاگرس به لحاظ حفاظت از منابع آب‌وخاک، تولید محصولات فرعی، ذخایر ژنتیکی، مصارف درمانی و ظرفیت‌های اکوتوریستی دارای اهمیت منحصربه‌فردی هستند و حفاظت از آن‌ها در برابر بیماری‌ها و آفات به‌ویژه آفت جوانه‌خوار بلوط امری ضروری است.

در چند سال اخیر به هم خوردن اکوسیستم، دستکاری طبیعت، تغییر اقلیم، کمبود بارش‌ها و سرمای زمستان و یخبندان و از بین رفتن دشمنان طبیعی آفت، باعث طغیان آفت جوانه‌خوار بلوط در جنگل‌های زاگرس شده است و همین امر موجب شده که درختان بلوط زاگرس در معرض نابودی قرار گیرند.

اداره کل منابع طبیعی استان کردستان نیز در سال‌های اخیر اقدام به مبارزه علیه آفت جوانه‌خوار بلوط کرده و در این راستا موفق عمل کرده و باعث شده است خسارت وارده به درختان بلوط در اثر آفت جوانه‌خوار بلوط تا حدودی کاهش پیدا کند.

طغیان جوانه‌خوار بلوط باعث مرگ درختان می‌شود

برای پیگیری زیان‌های آفت جوانه‌خوار بلوط که این روزها در جنگل‌های زاگرس طغیان کرده است با کارشناسان این حوزه مصاحبه کردم.

یکی از کارشناسان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان گفت: آفت برگ‌خوار و جوانه‌خوار بلوط (Tortrix viridana L) که در چند سال اخیر، گونه‌های مختلف بلوط در جنگل‌های زاگرس به‌ویژه در استان کردستان و شهرستان سروآباد را موردحمله قرار داده آفتی خطرناک است که باعث کاهش رویش چوب، زوال جنگل، تغییر در زادآوری و توالی و حتی باعث مرگ‌ومیر درختان می‌شود.

پیمان فتاحی افزود: از بین رفتن برگ‌های درخت در فصل رویش باعث می‌شود تا درخت ابزار و وسیله تولید را ازدست‌داده میزان فتوسنتز تقلیل یافته و در نتیجه از میزان رویش قطری و ارتفاع آن کاسته شود که ادامه این وضعیت در چند سال متوالی می‌تواند به کاهش تولید چوب منتهی شده و جنگل را به سمت نابودی سوق دهد.

وی با اشاره به اثرات تخریبی آفت جوانه‌خوار بلوط اظهار کرد: لاروهای ابتدایی آفت جوانه‌خوار بلوط در اوایل فصل بهار، وارد جوانه‌های بلوط شده و از آن تغذیه می‌کند درحالی‌که لاروهای رشد کرده و سن آخر از برگ‌ها تغذیه می‌کند تا جایی که درختان در اواخر بهار کاملاً عاری از برگ می‌شود.

این کارشناس منابع طبیعی و آبخیزداری اضافه کرد: آفت جوانه‌خوار بلوط دارای یک نسل و پنج سن لاروی است و زمان خسارت آن نیز با خروج لاروها از اواخر اسفندماه شروع می‌شود و لاروهای سن آخر نیز در اواسط اردیبهشت‌ماه با لوله کردن انتهای برگ‌ها در همان محل وارد مرحله شفیرگی می‌شود.

فتاحی یادآور شد:‌ آفت جوانه‌خوار بلوط یکی از مهم‌ترین علت‌های تخریب گونه‌های جنگلی بلوط زاگرس به‌شمار می‌رود، این آفت در مرحله لاروی از جوانه‌ها و برگ‌ها تغذیه و در صورت طغیان درختان را عاری از برگ می‌کند.

معاون دفتر حفاظت و حمایت از جنگل‌ها و مراتع کشور در بازدید از عملیات مبارزه با آفت جوانه‌خوار بلوط در جنگل‌های زاگرس در محدوده کردستان ابراز کرد: این آفت در چند سال و اخیر در جنگل‌های زاگرس طغیان کرده که اگر کنترل نشود درختان بلوط را از بین برده و در درازمدت آسیب‌های بسیار وحشتناکی به محیط‌زیست و جنگل‌های زاگرس وارد می‌کند.

محمد‌ظاهر رجبی افزود: در جنگل‌های زاگرس در محدوده استان کردستان همکاران منابع طبیعی ما به‌موقع ظهور آفت جوانه‌خوار بلوط را تشخیص داده‌اند و امکانات و تجهیزات خوبی برای مبارزه با این آفت به‌کار گرفته‌اند.

وی یادآور شد: کنترل آفت جوانه‌خوار بلوط در سنین دو و سه به‌مراتب راحت‌تر از سنین بالاتر است به همین دلیل عملیات به‌موقع انجام شده و عاملی که برای کنترل و مبارزه با این آفت استفاده می‌شود یک نوع باکتری است و اثر منفی بر محیط‌زیست ندارد.

معاون دفتر حفاظت و حمایت از جنگل‌ها و مراتع کشور اضافه کرد: این باکتری در طبیعت ماندگاری پیدا کرده و آفات را از بین می‌برد و زمانی که توسط لارو پروانه بلعیده می‌شود در بدن لارو پروانه فقط قدرت بیماری‌زایی دارد و محتویات بدن لارو را تبدیل به اسپورم کرده که در محیط‌زیست پخش شده و خودش هم نوعی عامل بیولوژیک است.

رجبی افزود: یکی از عواملی که می‌تواند باعث کنترل مؤثر آفت جوانه‌خوار بلوط شود تعداد اسپورم‌های باکتری در واحد حجم است و نوعی محلول BT که استفاده شده، به دلیل مرغوبیت، توانسته است در حد 80 درصد آفت را کنترل کرده و این ایده‌آل ترین شرایط در کنترل بیولوژیک است.

مبارزه با آفت جوانه‌خوار بلوط در سطح دو هزار و 200 هکتار از جنگل‌های سروآباد

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سروآباد اظهار کرد: عملیات پایش، کنترل و مبارزه با آفت جوانه‌خوار و برگ‌خوار درختان بلوط در سطح دو هزار و 200 هکتار از جنگل‌های بلوط این شهرستان آغاز شده است.

مسلم مرادی افزود: این عملیات شامل دو مرحله پایش و مبارزه است که از یک ماه پیش آغاز شده است و تا اواخر اردیبهشت ادامه دارد، عملیات مبارزه با استفاده از محلول بیولوژیک BT که یک محلول زیستی است انجام می‌شود.

وی یادآور شد: با انتقال تجهیزات بیشتر ازجمله توربو لاینرها به کانون‌های بحران آلودگی عملیات مبارزه با سرعت بیشتری انجام می‌شود و در حال حاضر با 11 اکیپ عملیات محلول‌پاشی آغاز شده است.

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سروآباد عمده مناطق بحرانی را در روستاهای قلعه‌جی، ذکریان و تفلی عنوان کرد و افزود: عملیات پایش و تشخیص به‌موقع سن لاروها و انجام محلول‌پاشی در زمان مناسب یکی از دلایل اجرای موفق این پروژه در شهرستان سروآباد بوده است.

مرادی یادآور شد: در سال گذشته نیز عملیات مبارزه بیولوژیک دز حدود 150 هکتار از مناطق بحرانی توسط اداره منابع طبیعی انجام شده است که از نتایج آن می‌توان به از بین رفتن کامل آفت اشاره کرد. این اقدامات باعث کمک به حفظ نشاط و شادابی جنگل‌های بلوط می‌شود و از تخریب و خشک شدن درختان جلوگیری می‌کند.

در پایان باید به این نکته مهم اشاره کرد که جنگل‌های زاگرس گنجینه ارزشمندی در مناطق زاگرس‌نشین کشور محسوب می‌شوند که متأسفانه طی دو دهه گذشته عواملی ازجمله آفات و بیماری‌ها، تغییر اقلیم، خشک‌سالی‌های پی‌درپی، قاچاق چوب و بهره‌برداری‌های بی‌رویه جنگل‌نشینان موجب شد که این جنگل‌ها در معرض خطر نابودی قرار بگیرند.

نجات جان جنگل‌های بلوط نیازمند اقدام فوری دستگاه‌های ذی‌ربط است، اگر احیای جنگل‌ها مورد بی‌توجهی قرار گیرد باید در آینده‌ای نه‌چندان دور شاهد زوال کامل این گنجینه طبیعی باشیم.

به گزارش ایرنا، یکی از مهم‌ترین آفات در جنگل‌های زاگرس جوانه‌خوار بلوط است، این آفت با تغذیه لاروها از جوانه‌ها و برگ‌های بلوط هر ساله موجب بی‌برگی کامل و درختان بلوط می‌شود، لارو‌ها با ایجاد تارهایی از سطح شاخ و برگ‌ها آشیانه می‌سازند و با بیرون آوردن سر از داخل تارها به خوردن برگ‌ها مشغول می‌شوند.

خسارت آفت جوانه‌خوار بلوط گاه با از بین رفتن کامل برگ‌ها و جوانه‌های بلوط همراه بوده و خسارت قابل‌توجهی را همه‌ساله به جنگل‌های بلوط کشور وارد می‌سازد.

جنگل‌های زاگرس با گستردگی در 11 استان کشور با 6 میلیون هکتار مساحت، 40 درصد جنگل‌های ایران را تشکیل می‌دهند که حدود 70 درصد تیپ گونه‌های جنگلی زاگرس را بلوط‌ها شامل می‌شوند.

از مساحت 2 میلیون و 937 هزار هکتاری استان کردستان، بیش از 374 هزار هکتار آن را جنگل تشکیل می‌دهد، جنگل‌های این استان که جزو جنگل‌های زاگرس شمالی هستند در طول بیش از 50 هزار سال گذشته تشکیل شده و به لحاظ محافظت از منابع آب‌وخاک، تولید محصولات فرعی، ذخایر ژنتیکی، مصارف درمانی، توانایی‌های اکوتوریستی و ارزش‌های زندگی، دارای اهمیت زیادی است.

جنگل‌های این استان که بخشی از جنگل‌های غرب کشور را تشکیل می‏‌دهد بیشتر اطراف شهرهای بانه، مریوان و سروآباد واقع شده است و بعد از جنگل‌های شمال کشور در رتبه دوم اهمیت قرار دارند.

در جنگل‌های کردستان انواع درختان ازجمله بلوط، مازو، گلابی، زبان ‏گنجشک(ون)، گردو، سیب وحشی، پسته وحشی، زالزالک، آلبالو، ازگیل، بادام تلخ، داغداغان، نارون، افرا و بید وحشی رشد کرده است.