سفره، عاملی مهم در قوام و بقای زندگی؛

بزرگ‌ترین کارکرد سفره، دور هم جمع کردن اعضای خانواده

کمرنگ شدن فرهنگ سفره، موثر در تزلزل بنیان خانواده

یکی از بهترین سنت­‌های رایج از گذشته تا به امروز در دور هم جمع کردن اعضای خانواده سفره بوده و در اشکال مختلف تجلی پیدا کرده و با کارکردهای متنوع پیوند عمیق خانوادگی را رقم می‌­زند؛ از دیرباز سفره‌های ایرانی زبانزد بوده و برپایی سفره به بهانه‌های مختلف از مناسبت‌ها تا برپایی جشن و سورو تا مراسم ختم و... محفلی برای همنشینی اعضای خانواده بوده و از دورترین اقوام تا نزدیک‌ترین اعضای خانواده با برپایی مراسمی در این دورهمی‌ها حضور داشتند.

متاسفانه در دهه­‌های اخیر به دلایلی مختلف از جمله وضعیت اقتصادی و مشکلات موجود و اخیراً نیز کرونا دیگر آن چنان خبری از پهن کردن سفره‌های ایرانی و دورهمی‌های خانوادگی نیست و حتی اعضای یک خانواده نیز به‌دلیل مشغله و دوری از یکدیگر حتی برای غذا خوردن هم در کنار هم نیستند و مراودات و تعاملات بین خانوادیگ نیز بسیار کمرنگ‌تر شده است.

سفره ایرانی یکی از این سنت­‌هایی است که سالیان درازی به خانواده­‌ها گرما بخشیده و رونق اصلی خانواده­‌ها محسوب می­‌شد و نمونه‌های تجلی این سفره‌ها از سفره‌­های نذری تا سفره میهمانی، افطاری، سفره­‌های مناسبتی و... بود که هرکدام کارکرد و رنگ و بوی خاص خود را داشت اما نقطه اشتراک تمام آنها صله رحم، ارتابط و تعامل درون خانوادگی و دور هم جمه شدن اعضای خانواده بود.

آنچه امروزه به‌شدت جای خالی آن احساس می‌شود نبودن دورهمی‌ها و خلاء در کنار هم بودن اعضای خانواده حتی به بهانه غذا خوردن در کنار سفره بوده و این امر بر تحکیم بینان خانواده نیز تأثیرگذار داشته است. به این منظور بر آن شدیم با یک مشاور خانواده و مدرس دوره‌های مهارت زندگی گفت‌و‌گو کنیم.

محمدرضا ایمانی خانواده را به عنوان اصلی‌ترین نهاد اجتماعی دانست و اظهار کرد: خانواده دارای مولفه‌ها و اجزای مختلفی است که هر یک از آنها در جایگاه خود باعث می‌شوند روابط بین افراد درون خانواده، شکل یافته، ساختار یافته و دارای ارتباط سازنده باشد.

وی با بیان اینکه هر یک از این عناصر دارای معانی و کارکردهای خاص خود است، گفت: هریک از آنها اگر دچار خلل و یا آسیبی شوند تأثیرات آن را در کنش‌ها و رفتارهای واکنشی اعضای خانواده خواهیم یافت.

این مشاور خانواده و مدرس دوره‌های مهارت زندگی بیان کرد: حفظ این عناصر موجب رفتار سازنده، ارتباط و همکاری موثر و تعامل خوب و مناسب می‌شود؛ یکی از مسائلی که نزد ایرانیان دارای حرمت و احترم بوده «سفره» است.

ایمانی با بیان اینکه شاید سفره یک مکان یا جایی برای کنار هم بودن، غذا خوردن و همنشینی افراد با یکدیگر است، افزود: اما مفهوم سفره بسیار با ارزش‌تر و کهن‌تر از این مباحث است و می‌بینیم در گذشته برای پاسداشت و حفظ برای هر جشنی، مراسمی، بزرگداشتی و یا موضوعی همچون نوروز و نذری‌ها سفره‌ها هفت سین و نذری پهن می‌کردند.

وی با تأکید بر اینکه حرمت سفره به دلیل برکت و نعمت درون آن و به پاس آن نعمت اعضای خانواده دور هم جمع شده و با یکدیگر غذا خورده و صحبت می‌کنند، تصریح کرد: افراد در سفره گاهی آداب و یا مناسک مربوط به خود را اجرا می‌کنند که این سنت‌ها در کنار خود مفاهیمی از جمله رزق و روزی، خیر و برکت و طلب آمرزی برای دیگران را دارد.

این مشاور خانواده و مدرس دوره‌های مهارت زندگی ادامه داد: بزرگ‌ترین کارکرد سفره دور هم جمع کردن عناصر خانواده و تعامل آنها با یکدیگر است که این امر موجب شکل‌گیری ارتباط چشمی، رفتاری، کلامی، حسی و عاطفی بین اعضای خانواده شده و این مهم به قوام و بقای زندگی کمک می‌کند.

ایمانی با بیان اینکه در طول روز کم پیش می‌آید عناصر خانواده در کنار یکدیگر باشند، خاطرنشان کرد: سفره جایی است که عناصر خانواده کنار هم جمع شده و در تعامل سازنده با یکدیگر هستند.

وی یادآور شد: به پاس ارتباطات اجتماعی و برای حفظ بسیاری از موضوعات دارای کارکرد از ارتباط اجتماعی، ارتباط بین فردی، تعامل با بزرگترها و صله رحم باز هم سفره‌ای به دعوت ما پهن شده و عناصر خانواده در یک شکل بزرگتر در کنار یکدیگر جمع شده و مراسمی برگزار می‌شود.

این مشاور خانواده و مدرس دوره‌های مهارت زندگی اظهار کرد: در عقد و عروسی نیز سفره‌ای پهن شده و در کنار آن سفره مناسکی شکل گرفته و زوجی در کنار هم ساختار خانواده را شکل داده و ارتباط مقدس و ارزشمندی برقرار می‌کنند و برای آنها آرزوی خوشبختی و سعادت می‌کنیم.

ایمانی با بیان اینکه وقتی به تمام عناصر زندگی خود با نگاه کارکردی و ارزشی بنگریم به خودمان کمک می‌کند ارتباط موثر و تعامل رفتاری با خانواده داشته باشیم، گفت: در کنار موارد مذکور، سفره موجب شکرخواهی از خداوند برای نعمت‌ها شده و در باور ما شکرخواهی، کنار هم بودن و نعمت‌های موجود در آن سفره موجب حرکت زندگی روی روال مناسب و درست می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه مسائل و مشکلاتی که امروزه جامعه ما به عنوان چالش‌های اجتماعی با آن مواجه است به قدری بزرگ و وسیع بوده که بسیاری از چیزهایی که باید سرجای خود نیستند، بیان کرد: شاغل بودن پدری در دو جا، فعالیت مادری بیرون از خانه و یا نبودن فرزندان کنار خانواده موجب کمتر شدن روابط و سست‌تر شدن روابط به دلیل مسائل اقتصادی و شرایط کرونایی، عناصری است که باید مورد توجه باشد.

این مشاور خانواده و مدرس دوره‌های مهارت زندگی افزود: اگر می‌خواهیم یک خانواده متعالی، متجلی و پیشرو داشته، آموزه‌های درستی برای فرزندان ایجاد کرده، خود احساس شادی داشته و با خانواده خود تعامل داشته باشیم باید یکسری موارد را رعایت کنیم.

ایمانی با بیان اینکه در اثر عدم رعایت یک‌سری ملاحظات و نکات، دچار آسیب‌های روحی، روانی و عاطفی شدید و بی‌توجهی شده‌ایم، تصریح کرد: نادیده گرفته شدن توسط سایر اعضای خانواده یکی از موضوعاتی است که افراد در مراجعه به مشاوران عنوان می‌کنند که این مشکلات در اثر بی‌توجهی‌ها و بی مبالاتی‌هایی ساده‌ای بوده که اگر برنامه‌ریزی، آگاهی و توجه داشته و بدانیم همین موضوعات بسیار کوچک چه نتایج بزرگی در زندگی ایجاد می‌کند برای حفظ و تعامل آنها تلاش می‌کنیم.

وی با تأکید بر اینکه آموزش و تربیت در فرهنگ کشور دچار خدشه جدی شده، ادامه داد: آموزش به معنای جریان تحصیل نبوده و این موارد جریانات بعدی زندگی است بلکه آموزش، معنا، درک و فهم زندگی، مهارت و تکنیک‌های رابطه درست در زندگی بوده که نیاموخته‌ایم.

این مشاور خانواده و مدرس دوره‌های مهارت زندگی خاطرنشان کرد: معنا، درک و فهم زندگی، مهارت و تکنیک‌های رابطه درست در زندگی را بیاموزیم که مهم‌ترین اجزای زندگی است باعث می‌شود چالش، درگیری، استرس، اضطراب، وسواس و بسیاری از این بیماری‌ها را نداشته باشیم.

ایمانی با تأکید بر اینکه فاصله‌های بین افراد خانواده و عدم آموختن تعامل و گفتگو با یکدیگر موجب بروز بسیاری از چالش‌ها و بیماری‌ها در بین اعضای خانواده می‌شود، یادآور شد: سفره جایی بود که خانواده در کنار یکدیگر بسیاری از موضوعات خود را آنجا حل می‌کردند و این کارکرد را در درازای تاریخ در فرهنگ خود داشته‌ایم.

وی با بیان اینکه در گذشته برای حل بسیاری از مسائل و پیگیری برخی موارد سفره‌ای پهن می‌کردند، اظهار کرد: اکنون این مهم در فرهنگ ما نیست و یا بسیار کمرنگ بوده و خانواده‌ها از این موضوع غافل شده و این امر موجب شکاف عمیق بین اعضای خانواده و حتی نسل‌ها شده است.

مهم‌ترین کارکرد سفره از گذشته تا به امروز جمع کردن تمام اعضای خانواده در کنار یکدیگر بوده که متأسفانه این مهم طی دهه‌های اخیر به بهانه‌هایی همچون مشغله و درگیری‌های روزمره زندگی کمرنگ شده و شاید حتی اقوام درجه یک از خواهر و برادر و حتی دیدار فرزندان با پدر و مادر نیز ماهی یک بار و یا حتی سالی یک بار شده و این امر موجب فاصله بیشتر و عدم ارتباط سازنده آنها با یکدیگر شده است.

در گذشته بسیاری از مشکلات و مسائل افراد در درون خانواده و با همنشینی در پهن کردن سفره‌ها به دلایل مختلف حل و فصل می‌شد اما امروزه نه تنها اعضای خانواده از حال یکدیگر بی‌خبر هستند بلکه گاهی برای عدم حضور در دورهمی‌ها نیز به بهانه‌های مختلف دلایلی را عنوان می‌کنند و این امر موجب بیشتر شدن فاصله بین اعضای خانواده شده و این عدم تعامل و ارتباط بین خانواده‌ها موجب بروز چالش‌ها، مشکلات و بیماری‌هایی همچون افسردگی، استرس و... در افراد می‌شود و درمان آن‌ها نیز تنها بازگشت به گذشته و احیای سنت پسندیده جمع‌شدن دور سفره و با هم بودن در کنار سایر اعضای خانواده و بدین ترتیب استحکام‌بخشی به بنیان خانواده است.