سپهرغرب تأکید کرد:

ضرورت حفظ و ساماندهی خانه‌های تاریخی نهاوند

رئیس میراث فرهنگی نهاوند: قرارگیری 30 بنای واجد ارزش نهاوند در مسیر ثبت ملی

ماجرای تخریب خانه‌های تاریخی در شهرستان همدان دل دوستداران تاریخ را به‌ویژه در هگمتانه به‌عنوان پایتخت تاریخ و تمدن به درد آورد؛ ماجرایی که گویی تمامی ندارد و این روند به قتل‌های سریالی بدل شده است. حال در این مسیر، به‌راستی چه باید کرد؟

چرا نتوانسته‌ایم بناهای واجد ارزش و خانه‌های تاریخی‌مان را در مسیری وارد کنیم که کاربری‌های خاص به آن‌ها روح ببخشد و موزه، سفره‌خانه، کتابخانه تاریخی و غیره شوند و آن‌ها را حفظ و به نسل‌های آینده‌مان معرفی کنیم؟

در این نوشتار برآن شدیم تا این خانه‌های تاریخی را در شهرستان نهاوند به‌عنوان یکی از شهرستان‌های فرهنگی و تاریخی همدان مورد بررسی قرار دهیم.

شهرستان نهاوند در جنوب غربی استان همدان و دامنه‌های شمالی کوهستان گرو «گرین» واقع شده است. این شهرستان تاریخی دارای حدود 200 اثر تاریخی شناخته شده که بناها، محوطه‌ها و تپه‌ها را شامل می‌شود. از این 200 اثر تاریخی، حدود 100 اثر به ثبت آثار ملی رسیده است..

این شهرستان، موزه حمام حاج‌آقا تراب به‌عنوان نگین انگشتری گردشگری نهاوند، تپه باستانی گیان به عنوان تمدن هفت هزار ساله و یک اثر تاریخی بسیار کهن و ارزشمند، تپه باستانی باباقاسم؛ یادگار تاریخ باستان، مقبره شیخ ابوالعباس نهاوندی (درب شیخ)، مسجد جامع نهاوند و آثار تاریخی بسیاری را در دل خود جای داده است.

در این بین، خانه‌های تاریخی بسیاری چون خانه شهید قدوسی نیز در این شهرستان وجود دارد. این خانه از ابنیه واجد ارزش تاریخی شهر نهاوند است که اهمیت آن بیشتر به جهت حیاط اندرونی زیبای آن و سردرهای ویژه آن می‌باشد. این خانه تاریخی در بافت قدیمی شهر نهاوند و به نشانی خیابان ابوذر، کوی حاج خدارحم و در مجاورت مسجد قدیمی حاج خدارحم واقع شده است. این بنا در حال حاضر محل پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری شهر تاریخی نهاوند و همچنین واحد سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان نهاوند است.

خانه شهید قدوسی دارای دو سردر زیبای ورودی در جبهه شمالی بنا است که تزئینات زیبایی در هر یک از آن‌ها خودنمایی می‌کند. از جمله این تزئینات می‌توان به طرح‌های هندسی آجری، سرستون‌های زیبا، قوس‌های چند بخشی و دیگر انواع تزئینات آجری اشاره کرد. مهم‌ترین و زیباترین بخش این بنا بدون شک حیاط اندورنی می‌باشد، کف این حیاط بعد از مرمت، با آجر و قلوه سنگ پوشیده شده است. تزئینات آجری خفته و راسته، مسطح و برجسته، حصیری و همچنین تاق‌نماهایی با قوس‌های نیم‌دایره، ابرویی و در و پنجره‌های متنوع از لحاظ طراحی، از موارد قابل توجه این حیاط است.

از سویی می‌توان به خانه صمصام اشاره کرد که قرار بر تبدیل آن به موزه است، موزه‌ای که شهرستان نهاوند چشم‌انتظار افتتاح آن است.

خانه بیات خان در محله دوخواهران، خانه صمصام نظام درپشت مسجد شهید حیدری، خانه شیخ عزیز علیمرادیان در ابتدای خیابان شریعتی، خانه مرتضوی روبروی بازار سنگ میل، خانه عباد مهران در محله گلشن و خانه فاطمی در خیابان فاطمی منتهی به میدان قیصریه با معماری زیبا و منحصر به‌فرد همگی مربوط به دوران قاجاریه است.

اما به راستی باید گفت، حفظ و ساماندهی بافت تاریخی و خانه‌های تاریخی این شهرستان زیبا موضوعی است که نه‌تنها می‌تواند موجب توسعه گردشگری و درآمدزایی می‌شود بلکه مهم‌تر از آن، موجب حفظ هویت تاریخی و فرهنگی ما می‌شود.

با این تفاسیر، در این خصوص گفت‌و‌گویی با رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان نهاوند ترتیب داده شد تا وضعیت خانه‌های تاریخی این شهرستان را جویا و برنامه‌های پیش رو برای این خانه‌ها را مورد بررسی قرار دهیم که در ادامه متن این صحبت‌ها را می‌خوانید:

   شناسایی 30 بنای واجد ارزش در شهرستان نهاوند

محسن جانجان در گفت‌و‌گو با خبرنگار سرویس گردشگری و میراث فرهنگی سپهرغرب بیان کرد: در راستای حفظ بناهای باقی مانده در بافت تاریخی شهرستان نهاوند حدود 30 بنای واجد ارزش را شناسایی کرده‌ایم.

وی با اشاره به اینکه این بناها با دیدگاه اداره میراث فرهنگی، واجد ارزش هستند، اظهار کرد: پرونده‌های مربوط به این بناها تشکیل شده و در فرآیند ثبت در فهرست آثار ملی قرار دارند.

وی با اشاره به اینکه این موارد توسط معاونت میراث فرهنگی استان همدان در دست پیگیری است، خاطرنشان کرد: این بناها مورد بررسی قرار خواهند گرفت، ممکن است بخشی از آن‌ها قابلیت ثبت داشته باشند و بخشی از آن‌ها واجد ارزش باشند.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان نهاوند با بیان اینکه بناهای تاریخی و واجد ارزشی که قابلیت ثبت در فهرست آثار ملی دارند را در مرحله اول بررسی کرده‌ایم، اظهار کرد: در مرحله بعدی نیز معاونت میراث استان در پی این است که این موارد را در مسیر ثبت ملی قرار دهد.

   شهرداری نهاوند در استعلامات و رفع خطرها بناهای واجد ارزش را مدنظر داشته باشد

جانجان ادامه داد: امیدواریم این اتفاق بیفتد و شاهد به ثبت ملی رسیدن این بناها باشیم، از سویی با شهرداری نیز مکاتباتی صورت گرفته که حتماً در استعلامات و رفع خطرهایشان این موارد را مدنظر داشته باشند.

وی بیان کرد: امید است بتوانیم روندی را طی کنیم تا بافت تاریخی‌مان را حفظ و ساماندهی کرده و بناهای واجد ارزش باقی‌مانده را نیز حفظ و نگهداری کنیم.

این مسئول در ادامه صحبت‌های خود به بناها و خانه‌های تاریخی اشاره کرد که در این شهرستان مالک آن‌ها همکاری‌های مناسبی را با اداره میراث فرهنگی داشته‌اند و گفت: در این زمینه می‌توان به آقای علیمرادیان اشاره کرد؛ این فرد از خیرین بزرگ نهاوند است و خیلی راغب است که خانه علیمرادیان ثبت شود.

جانجان در این خصوص تشریح کرد: این فرد حتی اعلام کرده که در صورت نیاز بازسازی‌ها را به انجام خواهد رساند و اگر هم نیاز باشد کاربری گردشگری به آن خواهد داد تا در مسیر اقامتگاه، سفره‌خانه و غیره آن را وارد کار کند.

وی خاطرنشان کرد: حتی ادارات هم در شهرستان نهاوند در این عرصه قدم برداشته‌اند، به عنوان مثال اداره اوقاف یک بنای تاریخی دارد که در ید اداره اوقاف است و اعلام کرده تمایل دارد که در فهرست آثار ملی به ثبت برسد و حتی اعتبار بگذارد که آن بنا را مرمت نماید.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان نهاوند با بیان اینکه در این روند برخی مالکان مخالف ورود بناهای تاریخی و واجد ارزششان در این مسیر هستند، اظهار کرد: اغلب مردم شاید نسبت به این موضوع، این آگاهی را ندارند که سرنوشت این بنا در صورت ورود به بحث آثار ملی چگونه خواهد شد؛ نگران هستند که این روند برایشان چه تبعاتی دارد بدین‌سان، قاعدتاً مخالفت‌ها و واکنش‌هایی نیز در این مسیر داشته‌ایم.

جانجان در بخش پایانی این گفت‌و‌گو مطرح کرد: امیدواریم همکاری مالکان در این عرصه به نحوی پیش رود که بتوانیم در مسیر ساماندهی و حفظ بناهای تاریخی در این شهرستان بیش از پیش گام برداریم.

به راستی باید گفت که تغییر کاربری مناسب یک بنای تاریخی از مهم‌ترین راهکارهای حفاظت آن‌ است. در کشور ما بسیاری از بناها کاربری پیشین خود را از دست داده‌ و به بناهایی با کاربری جدید و گاه نامرتبط تبدیل شده‌اند؛ این درحالی است که کشورهای توسعه یافته بهترین راهکار حفظ بناهای تاریخی را احیای کاربری اصلی بنا می‌دانند.

حال در این مسیر، شهرستان نهاوند یکی از شهرستان‌ها در قلب پایتخت تاریخ و تمدن است که توان ورود به این عرصه را دارد؛ شهرستانی با خانه‌های تاریخی بسیار که در صورت وجود نظارت، تعهد، علاقه و پیگیری می‌توان نه‌تنها این خانه‌ها را ساماندهی بلکه در مسیر حفظ آن‌ها نیز گام برداشت و مانع از اتفاقات تلخی چون ماجراهای اخیر در شهر همدان و تخریب مدرسه تاریخی ظفر و خانه تاریخی شیری شد.

مرمت و بازسازی یک بنای تاریخی تنها راهکار و تضمین نجات آن نیست و می‌توان برای احیای آن‌ها از روش تغییر کاربری مناسب با لحاظ تدابیر حفظ اصالت این بناهای ارزشمند اقدام کرد؛ قدر مسلم انتخاب نوع کاربری به موارد بسیار ازجمله درنظر گرفتن کاربری پیشین بنا بستگی دارد و در این مسیر، امیدواریم تا گام‌های برداشته شده با قوت ادامه یافته و مالکان و وراث مربوطه را نسبت به اهمیت حفظ این بناها آگاه کرده و با این روند تسهیلگری، شاهد اتفاقات خوشایندی در میراث فرهنگی شهرستان نهاوند باشیم.