اختلالات روانشناختی عامل قتل‌های ناموسی

شیما نباتی‌زاده با بیان اینکه قتل یکی از انواع خشونت، و قتل‌های ناموسی یکی از پیچیده‌ترین اشکال قتل است، اظهار کرد: معمولاً هر عملی که به‌نوعی با آبرو، شرف و ناموس یک خانواده در تضاد باشد، به‌احتمال قوی پتانسیل آن را دارد که به قتل ناموسی منجر شود. حتی گاهی با یک شایعه دروغ که منجر به بی‌آبرویی فرد یا خانواده‌ای می‌شود، زمینه بروز قتل ناموسی پیش می‌آید.

این مشاور خانواده گفت: عوامل بسیاری در وقوع قتل‌های ناموسی نقش دارند، ازجمله عوامل روان‌شناختی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و حقوقی. در جوامع سنتی با فرهنگ مردسالار، خرده‌فرهنگ‌هایی وجود دارد که در آن قتل ناموسی قبحی ندارد، این باور اشتباه نسل به نسل انتقال پیدا می‌کند و خرده‌فرهنگ‌های غلط پایدار می‌مانند. 

همچنین پرخاشگری و خشونت در این فرهنگ‌ها به شکلی یاد گرفته می‌شود.

نباتی‌زاده ادامه داد: در چنین خرده‌ فرهنگ‌هایی ترس‌ها و باورهای مخربی مانند ترس از قضاوت دیگران، بی‌آبرویی، ترس از اشتباه همسر، دختر و خواهر، ترس از آسیب دیدن خانواده و... در ذهن فرد شکل می‌گیرد، میزان خشم درونی او افزایش می‌یابد و تمامیت روان فرد را به خطر می‌اندازد، بنابراین فرد می‌کوشد تا حرمت و شرف خود را حفظ کند و درگیر این هیجانات و قتل‌ها می‌شود. 

نباید از این موضوع نیز غافل شویم که خلأهای قانونی می‌تواند بر هنجارها اثر بگذارد و منجر به تداوم قتل‌های ناموسی شود.

این کارشناس ارشد روانشناسی به عوامل روان‌شناختی این نوع قتل‌ها اشاره و اظهار کرد: نداشتن مهارت مواجهه با مشکلات و توانایی حل مسئله، اختلالات روانی و رفتاری در بین اعضای خانواده از جمله عوامل روان‌شناختی قتل‌های ناموسی است. در برخی از خانواده‌ها رفتارهای پرخاشگری و خشونت‌آمیزی دیده می‌شود که خانواده آن را طبیعی می‌داند و به آن توجهی نمی‌کند. 

درحالی‌که بسیاری از افرادی که دست به انجام قتل‌های ناموسی می‌زنند، افرادی دارای اختلالات روان‌شناختی از جمله اختلال شخصیت پارانویا، اختلال هذیانی، اختلال دو قطبی، وسواس و افراد سایکوپات با مشکل کنترل تکانه خشم هستند.

وی با بیان اینکه در بیشتر موارد خانواده‌ها به زمینه‌های مشکلات روانی که در اعضای خانواده وجود دارد توجهی نمی‌کنند، افزود: این افراد و خانواده‌هایشان از خدمات روان‌شناختی نیز بهره‌ای نمی‌برند و یا گاهی آشنایی با روانشناس و روان‌پزشک ندارند و همین باعث افزایش این‌گونه از قتل‌ها می‌شود.

نباتی‌زاده یکی دیگر از عواملی که باعث ناهنجاری‌های رفتاری و جدایی از واقعیت می‌شود را مصرف مواد مخدر و محرک‌هایی همچون شیشه و انواع مواد محرک و توهم‌زا برشمرد.

وی با تأکید بر اینکه با پیشرفت دانش و آگاهی بشر باید نگرش‌ها نیز تغییر کند، تصریح کرد: این نگاه سنتی که مرد می‌تواند مالک کامل زن، خواهر و مادر خود باشد، باید تغییر کند و به زن اهمیت و احترام بیشتری گذاشته شود. فرهنگ خانواده نباید یک‌طرفه به سود مرد باشد و حق‌وحقوق انسانی زن نادیده گرفته شود، بلکه به‌عکس باید به حقوق زن ارج نهاد و توجه بیشتری به او داشت. 

به‌عنوان مثال اگر زن بخواهد به هر دلیلی دستور همسرش را انجام ندهد، مورد خشونت قرار نگیرد و امنیت او حفظ شود.

این مشاور خانواده با بیان اینکه آموزش و پرورش باید نسبت به آموزش مهارت‌های زندگی و گفت‌وگو و شناسایی دانش‌آموزان با نیازهای ویژه دقیق‌تر و جدی‌تر عمل کند، گفت: رسانه‌ها نیز می‌توانند تأثیر بسزایی در کاهش این قتل‌ها داشته باشند، به‌طوری‌که در راستای آگاهی‌سازی، تغییر نگرش و تعصبات سنتی، احترام به حقوق یکدیگر و افزایش سطح تاب‌آوری آموزش و اطلاع‌رسانی بیشتری در نظر بگیرند.

وی خاطرنشان کرد: روانشناسان در زمینه مشاوره خانواده و پیش از ازدواج نیز باید حقوق زن را به مردان یادآور شوند و برای آن‌ها تبیین کنند. همه ما در کاهش این قتل‌ها مسئولیت داریم و نباید به‌سادگی از کنار آن عبور کنیم.