احکام فقهی کپی و تکثیر نرم‌افزار بدون اجازه تولید‌کننده

این روز‌ها بسیاری از هنرمندان و تولیدکنندگان آثار فرهنگی و نیز محتوای الکترونیکی، از نبود یا عدم اجرای قوانین بازدارنده برای جلوگیری از انتشار و تکثیر مجدد آثار گلایه دارند و فقدان قانون حق تکثیر (کپی‌رایت) را مانع پیشرفت و توزیع عادلانه محصولات و دستاوردهای خود می‌دانند. این موضوع اگر‌چه در عرصه فرهنگی بسیار برجسته‌ است اما در سایر حوزه‌ها مانند ثبت اختراعات و ابتکارات نیز به اشکال گوناگون مشاهده می‌شود.

با مرور نظرات مراجع عظام تقلید در زمینه «کپی و تکثیر نرم‌افزار بدون اجازه تولید‌کننده» به بررسی اهمیت و حکم فقهی این کار پرداخته ایم.

ضرورت اجازه تولیدکننده نرم‌افزارها

 سؤال: کپی و تکثیر نرم‌افزار بدون اجازه تولید‌کننده چه حکمی دارد؟

آیت‌الله خامنه‌ای:

بنا بر احتیاط واجب بدون اجازه و رضایت تولید‌کننده اصلی جایز نیست.

آیت‌الله صافی گلپایگانی:

چنانچه در ضمن معامله، فروشنده (تولید‌کننده) یا خریدار شرط عدم تکثیر و کپی را داشته باشد یا عقد مبتنی بر آن انجام گیرد، خریدار باید به این شرط عمل کند و در غیر این صورت، اشکال ندارد ولی سزاوار است مومن، زحمت و تلاش مؤمن دیگر را از بین نبرد.

آیت‌الله وحید خراسانی:

بنا بر احتیاط واجب بدون اجازه و رضایت تولید‌کننده اصلی جایز نیست.

آیت‌الله مکارم‌شیرازی:

این کار بدون اجازه و رضایت تولید‌کننده اصلی جایز نیست.

بیشتر بخوانیداستفتاء از امام خامنه‌ای درباره «خواندن نماز قضای یقینی و احتیاطی در نماز جماعت»

پاسخ امام خامنه‌ای به استفتاء «تعدد سال خمسی»

پاسخ آیت الله سیستانی به استفتاء درباره "نماز قضا به تعداد زیاد"

پاسخ آیت‌الله مکارم به استفتاء درباره «اعمال عبادی زن در شرایط سقط جنین»

پاسخ آیت الله فیاض به استفتاء درباره امکان «امامت جماعت شدن شخص گنه‌کار»

حکم تکثیرنرم‌افزار قفل‌شکسته

 سؤال: نرم‌افزارهایی که قبلاً قفل آنها توسط فرد یا افراد دیگری شکسته شده و در بازار به‌صورت معمول رایت و توزیع می‌شوند، در این صورت حکم تکثیرشان چیست؟

آیت‌الله خامنه‌ای:

تفاوتی بین شکستن قفل نرم‌افزار و تکثیر نرم‌افزار که قفل آن توسط دیگران شکسته شده نیست و در هر دو صورت بنا بر احتیاط واجب تصرف و تکثیر آن جایز نیست.

آیت‌الله صافی گلپایگانی:

تفاوتی بین آن دو در حکم نیست و در هر صورت اشکالی ندارد.

آیت‌الله مکارم‌شیرازی:

تفاوتی بین شکستن قفل نرم‌افزار و تکثیر نرم‌افزاری که قفل آن توسط دیگران شکسته شده نیست و در هر صورت، تصرف و تکثیر آن جایز نیست.

استفاده از نرم‌افزار قفل‌ شکسته بدون کپی کردن

 سؤال: نرم‌افزاری که قفلش توسط دیگران شکسته شده یا آن را تکثیر کرده‌اند، استفاده از تکثیر شده آن به‌صورت امانت و عاریه بدون آنکه کپی شود جایز است؟

مقام معظم رهبری:

بنا بر احتیاط واجب استفاده از آن نیز جایز نیست.

آیت‌الله صافی گلپایگانی:

استفاده از آن به صورت امانت و خرید اشکال ندارد.

آیت‌الله مکارم‌شیرازی:

استفاده از آن نیز جایز نیست.

تفاوت تولیدکننده ایرانی و غیر ایرانی

 سؤال: آیا در حکم تکثیر نرم‌افزار تفاوتی بین تولید داخل و خارج وجود دارد؟

مقام معظم رهبری:

اگر تولید داخل باشد، بنا بر احتیاط واجب اجازه تولید‌کننده شرط است و اگر تولید خارج باشد، تابع قرارداد است.

آیت‌الله صافی گلپایگانی:

تفاوتی در حکم تولید داخل و خارج نیست.

آیت‌الله مکارم‌شیرازی:

بین تولید داخل و خارج تفاوت نیست؛ مگر آنکه تولید آمریکا یا اسرائیل باشد.

آیت‌الله وحید خراسانی:

تفاوتی در حکم تولید داخل و خارج نیست.

عدم اطلاع از نارضایتی تولیدکننده نرم‌افزار برای کپی کردن

 سؤال: اگر ندانیم که تولیدکننده نرم‌افزار به کپی، تکثیر و استفاده آن رضایت ندارد، تکلیف چیست؟

مقام معظم رهبری:

بنا بر احتیاط واجب باید رضایت و اجازه تولید‌کننده احراز و کسب شود.

آیت‌الله صافی گلپایگانی:

تکثیر و استفاده از آن اشکال ندارد.

آیت‌الله مکارم‌شیرازی:

حق نشر و کپی‌رایت برای مؤلف و تولید‌کننده است و باید رضایت و اجازه تولید‌کننده کسب شود.

خرید و فروش ‍CD قفل شکسته

 سؤال: آیا خرید و فروش ‍CD قفل شکسته جایز است؟

مقام معظم رهبری:

خرید و فروش CDهای تکثیر شده از قبل اشکال ندارد اما اگر خرید CD موجب تکثیر مجدد شود، بنا بر احتیاط واجب اشکال دارد.

آیت‌الله صافی گلپایگانی:

جایز است.

آیت‌الله مکارم‌شیرازی:

جایز نیست.

آیت‌الله وحید خراسانی:

بنا بر احتیاط واجب جایز نیست.