سپهرغرب، گروه کشاورزی: بیماری همه‌گیر کووید- 19 در بخش محصولات غذایی و معیشت جوامع روستایی و شهری سراسر جهان، ازجمله زنبورداران و سایر افراد مؤثر در زنجیره زنبورداری تأثیر غیرقابل‌انکاری گذاشته است. به همین دلیل، تقویت زنجیره ارزش صنعت زنبورداری به‌منظور ایجاد معیشت مقاوم، ایجاد مشاغل جدید و درآمدزایی برای کشاورزان اهمیت زیادی دارد.

20 مه (30 اردیبهشت) به‌عنوان روز جهانی زنبورعسل در نظر گرفته شده و مهم‌ترین هدف این روز، تأیید نقش زنبورها و سایر گرده‌افشان‌ها برای اکوسیستم‌هاست که به‌طور قابل‌توجهی به رفع مشکلات مربوط به تأمین جهانی غذا و رفع گرسنگی در کشورهای درحال‌توسعه کمک می‌کنند. زنبورهای عسل، مانند سایر گرده‌افشان‌ها نقش اساسی در ایجاد امکان زندگی در کره زمین دارند.

ایده روز جهانی زنبورعسل در 15 سپتامبر 2014 ارائه شد. این مراسم فرصتی برای افزایش آگاهی از این موضوع است که همه می‌توانند در حمایت، بازیابی و تقویت نقش گرده‌افشان‌ها تفاوت ایجاد کنند. هدف از برگزاری این روز، جستجوی راه‌هایی برای کمک به بازیابی، پشتیبانی و تقویت نقش گرده‌افشانی زنبورها در دوره‌ای است که بسیاری از کشورها در حال مقابله با ویروس کرونا هستند. امسال چهارمین روز بزرگداشت روز جهانی زنبور بود که هدف آن تقویت اقدامات محافظت از زنبورها و سایر گرده‌افشان‌ها علاوه بر شناخت ابعاد بحران گرده‌افشانی است.

محققان دریافتند که 75 درصد محصولات جهان (ازجمله کلزا، دانه‌های روغنی، سیب، میوه‌های نرم، لوبیا و کدو سبز و مواردی مانند گوجه‌فرنگی و توت‌فرنگی) به گرده‌افشانی بستگی دارند و بدون این عمل، علاوه بر آسیب بزرگ بشر به مناظر و اکوسیستم‌ها شاهد تنوعی که امروز از آن لذت می‌بریم، نخواهیم بود.

خدمات اکوسیستم ارائه شده توسط گرده‌افشانی زنبورها و سایر گرده‌افشان‌ها بسیار مهم و غیرقابل‌اندازه‌گیری است. در حقیقت، سه‌چهارم محصولات کره زمین (یک‌سوم مواد غذایی و 80 درصد گیاهان گل‌دار) برای مصرف انسان به زنبورها و سایر گرده‌افشان‌ها وابسته هستند. بنابر گزارش‌های سازمان ملل، گرده‌افشان‌هایی مانند زنبورها، پروانه‌ها، خفاش‌ها و مرغ مگس‌خوار به‌طور مستقیم به امنیت غذایی و توسعه پایدار کمک می‌کنند. البته زنبورها بزرگ‌ترین گرده‌افشان هستند و در صورت عدم حضور آن‌ها اکوسیستم زمین متلاشی می‌شود و هیچ‌گونه محصولی تولید نخواهد شد.

بااین‌حال، بقای این قهرمانان کوچک غذایی در معرض خطر تهدید قرار دارد. با توجه ‌به نرخ مرگ‌ومیر سالانه زنبورهای عسل که اکنون 30 درصد است، ناپدید شدن زنبورها یک پدیده جهانی است که تنوع زیستی را به خطر می‌اندازد. از سال 1900، کشور انگلستان 13 گونه زنبورعسل را ازدست‌داده است و 35 مورد دیگر در معرض خطر انقراض قرار دارند و مهم‌ترین علل شناخته‌شده برای کاهش زنبورها استفاده سموم دفع آفات، از بین ‌رفتن زیستگاه و تغییر اقلیم است. در سراسر جهان به‌جز قطب جنوب، حدود 20 هزار گونه زنبورعسل گرده‌افشانی را انجام می‌دهند و تقریباً یک هزار و 800 گونه در مکزیک (دومین کشور با بیشترین تنوع زنبورهای عسل در جهان بعد از ایالات‌متحده) زندگی می‌کنند.

کشاورزی صنعتی و عوامل مرتبط با بحران آب‌وهوا از مهم‌ترین موارد تهدیدکننده زندگی زنبورهای عسل هستند. زنبورهای عسل بدون مداخلات و حمایت‌های انسانی قادر به زنده ماندن نیستند. سازمان ملل می‌گوید: یک‌میلیون گونه از این موجودات با نابودی روبرو هستند و برگزاری مراسم این روز اهمیت گرده‌افشان‌ها، تهدیدهای آن‌ها و سهم آن‌ها در توسعه پایدار را به رسمیت می‌شناسد.

زنبورداری حداقل به چهار هزار و 500 سال پیش برمی‌گردد. عسل واقعی ماده‌ای سرشار از مواد معدنی، ویتامین‌ها و عناصر کمیاب، با خواص ضد باکتری، ضدالتهاب، ضدعفونی‌کننده و تسکین‌دهنده بوده و در تاریخ برای سوختگی و بریدگی به‌عنوان ضماد زخم‌ها و درمان‌های اولیه استفاده شده است. برای تولید یک کیلو عسل به‌طور متوسط، به فعالیت حدود 2500 زنبورعسل نیاز است. هر زنبورعسل برای یافتن گل‌های مناسب باید روزانه تا 60 کیلومتر (حدود 21 روز) پرواز کند.

زنبورعسل نمادی از فراوانی، هوش و کوشش است و زنبورها گرده‌افشان‌های سخت‌کوشی هستند که برای حفظ امنیت غذایی، تنوع زیستی و اکوسیستم جهان تلاش می‌کنند و برای محافظت از آن‌ها می‌توان کارهایی مانند پرورش گل‌های موردعلاقه زنبورها و شرح اهمیت آن‌ها برای کودکان را انجام داد. زنبورها برای حفظ تعادل موجودات زنده مانند انسان، گیاهان و حیوانات و همچنین محیط حیاتی هستند و می‌توانند به کاهش آلودگی کمک کنند.

نتایج بررسی‌ها نشان داد که زنبورها و سایر گرده‌افشان‌ها، نه‌تنها برای عملکرد سالم سیستم‌های غذایی ضروری هستند، بلکه در دستیابی به بسیاری از اهداف توسعه پایدار (SDG) نیز نقش دارند؛ آن‌ها تنوع زیستی و اکوسیستم‌ها را حفظ، به ایجاد معیشت، مشاغل جدید و درآمد برای کشاورزان کمک می‌کنند.

درحالی‌که زنبورهای عسل بیشتر با عسل شناخته می‌شوند، اما این موجودات هوشمند در تهیه بسیاری از غذاها مانند میوه، سبزی و بسیاری از محصولات کشاورزی نقش دارند تا آنجا که آلبرت انیشتین عنوان کرد: اگر زنبورعسل از روی زمین ناپدید شود، فقط چهار سال تا پایان زندگی انسان باقی خواهد ماند. زنبورها علاوه بر اینکه یکی از بزرگ‌ترین گرده‌افشان‌ها هستند، به میزان قابل‌توجهی در کاهش تغییرات آب‌وهوا و حفاظت از محیط‌زیست کمک می‌کنند.

کشور چین به‌طور مستقیم در افزایش عسل تقلبی جهان نقش دارد. بر اساس گزارش فائو (سازمان خواروبار و کشاورزی ایالات‌متحده) در 15 سال گذشته، چین تولید عسل را به دلیل افزایش تقاضای خارجی 88 درصد افزایش داده است.

درحالی‌که روش‌های دیگر گرده‌افشانی مانند باد، پرندگان، خفاش‌ها و سایر حشرات وجود دارد، اما زنبورها نقش اساسی دارند، زیرا قادر به گرده‌افشانی در مقیاس وسیع هستند. اهمیت این موضوع بسیار زیاد است و اگر زنبورها این عمل را انجام ندهند، گرده‌افشانی دستی محصولات کشاورزی برای تأمین مواد غذایی ضروری سالانه 1.8 میلیارد پوند هزینه خواهد داشت.

محافظت از زنبورها و گرده‌افشان‌ها بخشی از رویکرد فائو (FAO) در زمینه کشاورزی پایدار است که ارتباط بین سلامت انسان، حیوان، گیاه و محیط‌زیست را نشان می‌دهد. همه افراد در بازگرداندن وضعیت بهتر برای زنبورها، بازاندیشی در نحوه ارتباط با طبیعت و ترویج گرده‌افشانی برای تشویق تنوع زیستی، پشتیبانی از سیستم‌های کشاورزی و غذایی و ایجاد انعطاف‌پذیری نقش دارند.

با توجه به شیوع بیماری همه‌گیر کووید مراسم این روز به‌صورت مجازی برگزار خواهد شد و خواستار همکاری و همبستگی جهانی برای مقابله با تهدیدات ناشی از بیماری همه‌گیر کووید - 19 بر امنیت غذایی و معیشت کشاورزی همراه با اولویت‌بندی بازسازی محیط‌زیست و محافظت از گرده‌افشانی است.

اکنون زمان آن است که دوباره فکر کنیم که چگونه با طبیعت و گرده‌افشان‌ها ارتباط برقرار کنیم و اقداماتی برای حمایت از این کارگران کوچک سخت‌کوش و میلیون‌ها معیشت وابسته به آن‌ها انجام دهیم. سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (فائو) از همه افراد ازجمله دولت‌ها، شرکت‌های خصوصی، محققان و مصرف‌کنندگان خواسته است تا برای محافظت از این موجودات کوچک اقدام کنند. همچنین خواستار همکاری جهانی برای مقابله با تهدیدهای بزرگ ناشی از بیماری همه‌گیر برای امنیت غذایی و معیشت کشاورزی است.

منابع

regenerationinternational.org

nationaldaycalendar.com

busybees.edu.au

independent.co.uk

pollinators.ie

independent.co.uk

krishijagran.com

bbc.co.uk

jordantimes.com

omanobserver.om