گردشگری ماجراجویانه، به هر گونه‌ از گردشگری گفته می‌شود که دو مورد از سه مورد فعالیت جسمی، تبادل یا تعامل فرهنگی و سر و کار داشتن با طبیعت را در خود داشته باشد. در این تعریف تاکیده شده که فرد در گردشگری ماجراجویانه برای اکتشاف به دل طبیعت می‌رود، در حالی که از وجود ریسک پذیرفته شده و احتمال خطر آگاه است و بی‌تردید وقتی در فعالیت‌های ماجراجویانه شرکت می‌کند باید آمادگی جسمی و مهارت کافی برای آن فعالیت را داشته باشد.

گردشگری ماجراجویانه بر اساس سطح ریسک به دو دسته راحت (Soft) و سخت (Hard) تقسیم می‌شود، در گردشگری ماجراجویانه راحت (Soft Adventure) میزان خطرپذیری پایین است و هر فردی می‌تواند در آن شرکت کند و همه علاقه مندان می‌توانند در این نوع گردشگری شرکت کنند؛ اما گردشگری ماجراجویانه سخت (Hard Adventure) فعالیت‌های تخصصی و حرفه‌ای است که مهارت و تجهیزات خود را می‌طلبد، مدت زمان حضور در طبیعت بیشتر است، و معمولا در محیط دور دست انجام می‌شود و فقط افراد حرفه‌ای می‌توانند در آن شرکت کنند.

  در «گردشگری ماجراجویانه» هنوز در ابتدای راه هستیم

کیانوش محرابی درباره ضرورت‌های گردشگری ماجراجویانه در طبیعت اظهار کرد: تنوع طبیعی شگفت‌انگیز ایران باعث شده بتوان شاخه‌های متنوع گردشگری ماجراجویانه را در ایران برنامه‌ریزی و اجرا کرد. برخی کشورها تنوع طبیعی زیادی ندارند مثلا فقط دارای مناطق جنگلی یا کوهستانی یا کویری، دریایی و... هستند، اما طبیعت ایران بسیار متنوع است و همین امر، تنوع و گستردگی فعالیت‌های ماجراجویانه و طبیعت‌محور را ایجاد کرده است.

مدرس و راهنمای گردشگری ماجراجویانه افزود: اگر چه جاذبه‌های فرهنگی ایران بسیار غنی و جذاب است، اما جاذبه‌های طبیعی متنوع‌تر و گسترده‌تر هم داریم؛ با این حال در گردشگری ماجراجویانه در ابتدای راه قرار داریم و تازه کار هستیم، حتی در بسیاری از شاخه‌ها، هنوز با الفبای آن هم آشنا نشدیم.

کشورهای زیادی در گردشگری ماجراجویانه پیشرفت کرده‌اند و سابقه فراوانی دارند؛ گردشگران اروپایی و آمریکایی (کشورهای با درجه توسعه‌یافتگی بیشتر) سالیان زیادی است که به نقاط مختلف جهان سفر می‌کنند، قایق سواری در رودخانه‌های خروشان (رفتینگ) حدود 50 سال پیش در آمریکا و حدود 40 پیش در نپال و هند توسط اروپایی‌ها راه‌اندازی شد.

عضو هیئت مدیره فدراسیون بین‌المللی رفتینگ تصریح کرد: گردشگری ماجراجویانه، یک مقوله بین‌المللی با ویژگی‌ها و استانداردهای خاص خود است که قانون‌گرایی در آن بسیار تعیین‌کننده است. به همین دلیل گردشگری ماجراجویانه در کشورهای اروپایی بسیار توسعه پیدا کرده و میزان حوادث در آنها نسبت به کشورهای آسیایی و آفریقایی بسیار کمتر است.

  ایران سرزمینی جذاب، مستعد و جوان برای «گردشگری ماجراجویانه»

محرابی خاطرنشان کرد: با این ظرفیت و تنوع طبیعت ایران سرزمین جوان گردشگری ماجراجویانه (Young Land of Adventure Travel) است، سرزمین بسیار جذاب و مستعد برای این گردشگری اما جوان است و بسیار جای کار دارد تا به نقطه مطلوب برای گردشگران حرفه‌ای خارجی برسیم.

وی افزود: ایران به اندازه‌ای برای گردشگران جذاب است که اکنون هم با وجود همه‌گیری کرونا، تعداد زیادی گردشگر ماجراجوی خارجی از روش‌های مختلف مثلا دریافت روادید گردشگری سلامت به ایران آمدند، همین الان هم گروهی در ایران حضور دارند، البته آنها به دلیل تبلیغات هدفمند و هوشمندانه جذب نشده‌اند، بلکه بر اساس تحقیق و علاقه شخصی خودشان راهی سرزمین ما شده‌اند.

رئیس کمیته توسعه پایدار فدراسیون بین‌المللی رفتینگ اظهار داشت: سفر قایق‌ران‌ها، اسکی‌بازان و کوه‌نوردان حرفه‌ای خارجی در ایران نتیجه تحقیق خودشان بوده است، یا از طریق سایر گردشگران حرفه‌ای‌، علاقه‌مند سفر به ایران شده اند، این افراد معمولا می‌خواهند یا سفری متفاوت داشته باشند یا رکوردی در ایران به نام خود ثبت کند.

در جذب گردشگران ماجراجویانه بسیار ضعیف عمل کرده‌ایم، بهتر بگویم هیچ‌ کاری نکرده‌ایم،در بازاریابی‌ها فقط جاذبه‌های گردشگری فرهنگی تاریخی ایران تبلیغ و معرفی شده است، هنوز برای معرفی جاذبه‌های گردشگری ماجراجویانه هیچ کاری انجام نداده‌ایم، حتی جاذبه‌های گردشگری طبیعی را به گردشگران جهان معرفی نشده است. فقط برخی اوقات در نمایشگاه شاید یکی دو شرکت کارهایی انجام داده باشند که باید گسترده‌تر و هدفمندتر شود.

  سرمایه‌گذاری برای تبلیغات طبیعت‌گردی و گردشگری ماجراجویانه

محرابی گفت: نتیجه چند سال تحقیق سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) در زمینه گردشگری ماجراجویانه این است که مهمترین منبع برای گردشگران ماجراجو برای انتخاب مقصد اینترنت است؛ تبلیغات گردشگری باید به گونه‌ای باشد که وقتی علاقه مندان در موتورهای جستجوگر اینترنت، ایران را جست‌وجو می‌کنند تصاویر طبیعت ایران ابتدا نمایش داده شود، اگر در اینترنت نام ویتنام و فیلیپین جستجو شود چندین صفحه تصاویر شگفت‌انگیز طبیعت این دو کشور قبل از هر چیزی دیده می‌شود.

رئیس کمیته توسعه پایدار فدراسیون بین‌المللی قایق‌سواری در رودخانه‌های خروشان تاکید کرد: باید در بازاریابی و تبلیغات گردشگری ماجراجویانه سرمایه‌گذاری شود، هنوز هم بسیاری از گردشگران موقعیت جغرافیایی، تنوع اقلیمی و ظرفیت‌های طبیعی ما را نمی‌شناسند.

جاذبه‌های فرهنگی ایران مورد توجه بسیاری از گردشگران خارجی است و آن را به خوبی می‌شناسند و علاقه دارند به ایران بیایند زیرا بیشتر گردشگران خارجی در سفر به مصر، یونان، ایتالیا هر جایی را بازدید می‌کنند از ایران یا پرشیا (Persia) بی اختیار سخن به میان می‌آید، داستان‌هایی را می‌شوند که یک سر آن ایران است؛ ایران باستان همواره بر این تمدن‌ها تاثیرگذار بوده و گردشگران علاقه‌مند هستند که این سرزمین تاریخی و باستانی و فرهنگی را ببیند.

محرابی گفت: این نوع تبلیغاتی درباره جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی و باستانی در مورد جاذبه‌های طبیعی ایران وجود ندارد و گردشگری که در رودخانه‌ای در برزیل قایق‌رانی می‌کند نمی‌داند در ایران هم رودخانه عمیق و خروشان وجود دارد، جاذبه‌های طبیعی ایران ممکن است بیشتر از جاذبه‌های فرهنگی کشش داشته باشد و گردشگران را جذب کند.

راهنمای گردشگری ماجراجویانه افزود: یک یا دو بار بازدید از یک اثر تاریخی ممکن است برای یک گردشگر کافی باشد، مگر اینکه او محقق باشد یا کشف جدیدی در مورد آن اثر صورت گرفته باشد. اما مثلا در مورد صعود دماوند، برای بسیاری از کوهنوردان اولین صعود آغاز راه محسوب می‌شود و ممکن است بارها از جبهه‌های مختلف به دماوند صعود کنند.