سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش:

عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان با بیان اینکه طی دوره‌های مختلف تاریخی، همدان حدود 13 بار کامل تخریب یا ناقص شده؛ نکته این است که هر شهری در دنیا وقتی کامل تخریب شده در جای قبلی خود ساخته نشده اما درخصوص همدان اینگونه نیست چراکه در پی این تخریب‌های ناقص و کامل بازهم همدان در جای قبلی خود ساخته شده، گواه این مسئله لایه‌های تاریخی موجود است اذعان کرد: نکته بعدی موقعیت راهبردی است که منجر به رونق تجاری در این شهر شده به طوری که این شهر را می‌توان همچنان دروازه ورود به غرب کشور دانست.

دکتر محمدرضا عراقچیان با تأکید بر اینکه موقعیت طبیعی خاص در همدان رونق کشاورزی را نیز به‌دنبال داشته، خاطرنشان کرد: البته با بحران بی‌آبی اخیر این مزیت طبیعی بر همگان آشکار شد چراکه چشمه‌های این شهر بودند که توانستند بخشی از نیاز آبی شهروندان را در آن موقعیت بحرانی پاسخ دهند؛ براساس این مزیت موجود در شهر، از همدان با عنوان شهر هزارچشمه یاد می‌شود.

وی با بیان اینکه ذات خاک این دیار باعث شده که این شهر همچنان طی اعصار مختلف در یک‌جا تداوم داشته و ساخته شود، عنوان کرد: به‌نظرم همین استمرار حیات در همدان بود که منجر شد تا بازرسان یونسکو هگمتانه را به ثبت جهانی برسانند؛ حال آنکه متأسفانه این استمرار حیات نه اینکه در بافت تاریخی همدان موجود نباشد اما مشکل، مشهود نبودن آن بود؛ بنابراین ما باید طی فرصت موجود این امر را از طریق چند اکتشاف همچون اتقافی که در خیابان باباطاهر رقم خورد، عیان کنیم درواقع این اکتشافات می‌تواند حلقه مفقوده‌هایی را به هم پیوند دهد.

این استاد معماری با ابراز اینکه حالا دیگر نوبت مردم است که داشته‌هایشان را در سطح ملی و بین‌المللی معرفی کنند زیرا پس از تکمیل پرونده، تأمین منابع مالی و سیاست‌گذاری توسط دولت، نمایندگان و سازمان میراث فرهنگی مردم نیز باید همکاری تمام‌عیاری را برای نتیجه‌بخش بودن این تلاش‌ها به نمایش بگذارند، گفت: بدان معنا که از این به بعد من شهروند باید آماده باشم و بدانم چگونه از گردشگر پذیرایی کنم؛ این امر به معنای مجهز شدن شهروندان همدانی به دانش مهمانداری و میزبانی است که در سطحی‌ترین شکل آن می‌تواند به لزوم یادگیری زبان انگلیسی اشاره کرد.

دکتر عراقچیان با تأکید بر اینکه یکی دیگر از الزامات میهمان‌پذیری این است که من شهروند از داشته‌های تاریخی، طبیعی استان به‌ویژه همدان آشنایی کاملی داشته و حداقل یک بار به این آثار و مراکز مراجعه کرده باشم، گفت: در حال حاضر متأسفانه امروز حدود 30 تا 40 درصد از شهروندان همدانی خود یک بار هم به مراکز تاریخی و گردشگری همدان سری نزده و شناختی از آن ندارند؛ این در حالی است که در شهری همچون اصفهان بخشی از معرفی داشته‌های گردشگری این شهر توسط اهالی و حتی کسبه در صحبت‌های محاوره‌ای رقم می‌خورد؛ درواقع این عرق در بین شهروندان این شهرها وجود دارد که می‌خواهند از طریق این معرفی اتفاقات خوبی در پی گردشگرپذیری رقم بخورد حال آنکه ما در این خصوص در همدان با‌عنوان یک موضوع اجتماعی با مشکل مواجهیم.

وی عنوان کرد: این معضل اجتماعی باید توسط رسانه‌ها دنبال شده و درنهایت ما شاهد تغییر فرهنگ مردم همدان در بحث گردشگرپذیری باشیم.

در ادامه دانشیار معماری و شهرسازی دانشگاه بوعلی سینا همدان نیز ضمن تأیید صحبت دیگر اساتید در عرصه لزوم همکاری مردم در معرفی شهر همدان اذعان کرد: خوشبختانه در پی ثبت جهانی هگمتانه و مطرح شدن بافت تاریخی همدان شاهد ایجاد نوعی اعتماد به‌نفس در بین بازاریان هستیم.

دکتر صاحب محمدیان‌منصور با بیان اینکه درخصوص هویت عمومی در یک شهر، تعلق به مکان یکی از اصولی است که باید مورد توجه قرار گیرد، اذعان کرد: تعلق به مکان بدان معناست که حتی در صورت زندگی در شهر دیگر پس از مدتی به خاطر تعلق به مکان بازهم درصدد بازگشت به شهر خود باشیم.

وی با تأکید بر اینکه تعلق به مکان باعث جلوگیری از مهاجرت و تقویت لهجه شده و شهر را رشد خواهد داد، تصریح کرد: در پی این اتفاق مردم بومی و بزرگان در شهر باقی مانده و شهر را می‌سازند.

این استاد شهرسازی با اشاره به اینکه با انجام کارهای ساده می‌توان این تعلق خاطر را در بین شهروندان تقویت کرد گفت: یک زمان تصدی‌گری یکی از پست‌های شهرداری به بنده پیشنهاد شد، آن موقع طرحی ارائه کردم که یکی از بندهای آن مرتبط با موضوع تعلق خاطر بود؛ بدین ترتیب که تعدادی از ضرب‌المثل‌های همدانی در نقاط مختلف شهر توسط شهرداری به‌صورت شکیل نصب شود تا شهروندان همدانی با خواندن آن به بخشی از هویت فرهنگی خود افتخار کنند.

محمدیان‌منصور عنوان کرد: با انجام اینگونه کارها می‌توان برای همدان اتمسفری جدا از دیگر شهرها ساخت، درست مثل کاری که در انگلستان انجام می‌شود، سیستم اندازه‌گیری، پولی و حتی رانندگی این کشور با سایر نقاط اروپا متفاوت است، وقتی وارد این شهر می‌شوید این تفاوت را احساس می‌کنید همین خاصیت باعث شده امروز بیشترین همایش‌های هویتی جهان در این کشور برگزار شود.

وی تصریح کرد: بخش‌هایی از بازار همدان به نام خانواده‌های همدانی مزین است از خانواده روناسی گرفته تا مازوئی، صیفی‌کار، علاقبندی، توپچی، چرچی، مسگریان، پوستی‌زاده و غیره، همگی این‌ها میراث ناملموسی است که باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرند چراکه هرکدام ظرفیتی است برای ماندگاری گردشگر در شهر.

وی افزود: علاوه بر این محلات مسکونی داریم که در مجاورت بازار شکل گرفته‌اند، از بنه‌بازار گرفته تا مختاران، ذوالریاستین، محله حاجی و غیره که با ثبت جهانی این بافت‌ها از طریق رفع موانع، یعنی انجام چند اکتشاف اصولی و نه به‌صورت شانسی در نقاط خاصی از این بافت می‌توان این داشته‌ها را به‌عنوان لایه‌های تاریخی از زیر خاک بیرون کشید و به‌عنوان پاویون‌های تاریخی در معرض دید مردم و گردشگران گذاشت.

این استاد شهرسازی با بیان اینکه ایجاد برخی بسترها در بازار همدان منجر به ماندگاری گردشگر در همدان حداقل به مدت یک روز خواهد بود، عنوان کرد: از این طریق پول گردشگری مستقیم به جیب کسبه و اهالی شهر وارد شده و توسعه پایدار را رقم خواهد زد.

محمدیان‌منصور با ابراز اینکه من اعتقاد دارم سال جاری شهرداری در راستای ثبت جهانی باید 70 درصد توان خود را معطوف به بازار کند اذعان کرد: درواقع همدان و بافت تاریخی آن باید به پاویون‌های باستان‌شناسی بدل شود.

وی با اشاره به اینکه متأسفانه در نبود این پاویون‌ها در چند نقطه از بازار نتوانستیم ثابت کنیم که برخی از آثار موجود در موزه همدان متعلق به بافت مرکزی شهر و بازار است چراکه طبق سبک مرمتی جدید مورد قبول یونسکو، می‌بایست لایه‌های تاریخی در محل خود حفظ شوند، تصریح کرد: درواقع از این طریق می‌‌توان بین بازار سنتی همدان با سایر بازارها تمایز قائل شد.

در ادامه دکتر محمدمهدی سروش؛ عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی همدان نیز ضمن تأیید سخنان دیگر اساتید، ابراز کرد: آنچه از سوی دکتر محمدیان‌منصور عنوان می‌شود، نشان‌دهنده ایمان به کارشان است حال آنکه در خصوص مدیران این ایمان کمرنگ‌تر است چراکه عمر مدیریت آن‌ها چند سال بیشتر نیست پس بیشتر پیگیری‌ها عمری چندساله دارد؛ مثلاً ما سال‌ها قبل به‌عنوان مؤسسان مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی، درخصوص شهرداری اعتقادمان مبنی بر شهرداری با بافت مبتنی بر نقشه مصوب سال 1335 بود؛ اما چون مدیران اجرایی اعتقادی به پیروی از نظرات کارشناسی نداشته و خود را در مقام کارشناس هم می‌دانند، به جای آن شهرداری منطقه پنج در قالب رینگ نخست مصوب شد.

در ادامه عراقچیان با بیان اینکه راهکار پیش‌رو برای سیاستگذاری کلان شهری ایجاد یک مجموعه نخبگانی (لوی جرگه) است که در آن نخبگان دلسوز فارغ از گرایش‌ها نسبت به سیاستگذاری اقدام کنند، تشریح کرد: نکته بعدی اینکه باید حواسمان باشد که تحولات در حوزه شهرسازی زمان‌بر است پس ما به‌عنوان شهروند، کاسب بازاری و امثال‌هم نباید فکر کنیم که در پس جهانی شدن هگمتانه فردا شرایط شهر متحول خواهد شد و شاهد سرازیر شدن گردشگر به همدان خواهیم بود.

وی با اشاره به اینکه برای تبدیل شدن همدان به شهر گردشگرپذیر باید آن را از لحاظ فرهنگی و دیدگاهی اصلاح کنیم، بر لزوم فعال شدن مجدد شورای راهبرد گردشگری که در موضوع ثبت جهانی دایر شده بود، تأکید کرد و گفت: باید در قامت شورای سیاستگذاری همدان فعال شود.

وی با ابراز اینکه با حضور گردشگر در شهر نکته حائز اهمیت بعد توجه به فرهنگ غالب و مغلوب است، افزود: بدان معنا که در صورت ورود گردشگر فراوان فرهنگ ما آنقدر ارتقا یافته باشد که گردشگر در آن ذوب شود نه اینکه ما مغلوب او شویم.

در ادامه دکتر محمدیان‌منصور با بیان اینکه یکی دیگر از زیرساخت‌های گردشگری شهر به فراهم بودن زیرساخت‌های رفاهی و خدماتی در شهر بازمی‌گردد، عنوان کرد: امروز ما در سایت هگمتانه حتی آب خنک و غذا برای پذیرایی از گردشگران نداریم حال آنکه یکی از اصول گردشگرپذیری، میزبانی مناسب است.

وی با اشاره به اینکه ایجاد زیرساخت‌های خدماتی و رفاهی در شهر از توان میراث فرهنگی استان خارج است؛ بنابراین همچون موضوع ثبت جهانی در این زمینه نیز شهرداری و استانداری همراهی لازم را داشته باشند خاطرنشان کرد: اگر امروز به‌دنبال رشد گردشگری به‌عنوان محور اقتصادی استان هستیم می‌بایست از صنعت، کشاورزی و تاریخ و طبیعت همدان حمایت کرده تا رشد کرده و از توانشان در مسیر توسعه گردشگری بهره ببریم.

این استادیار معماری با تصریح بر اینکه در خصوص ثبت جهانی هگمتانه کل بودجه‌ای که ازسوی میراث فرهنگی به این امر اختصاص داشت 85 میلیارد تومان بود حال آنکه میزان بودجه شهرداری همدان دو هزار و 600 میلیارد تومان بود بنابراین با مقایسه این اعداد می‌توان توان مالی و تأثیرگذاری را مشخص کرد افزود: با توجه به این وضعیت بودجه‌ای در رستای زیرساخت‌های خدماتی ما به معنای واقعی نیازمند همکاری شهرداری هستیم؛ مثلاً در مباحثی همچون افزایش تعداد چشمه‌های سرویس بهداشتی این امر از سوی شهرداری در نقاط مختلف با استفاده از ظرفیت پرتابل‌های کابین‌دار استفاده کند.

محمدیان‌منصور با تأکید بر اینکه اگر همدان به‌دنبال تبدیل شدن به یک شهر گردشگری است باید در رأس امور یک معاونت گردشگری در استانداری شکل بگیرد گفت: این معاونت نیز همچون سایر معاونت‌ها باید مسئولیت هماهنگی امور مرتبط با گردشگری را بر عهده گرفته و به وظایف محوله به دستگاه مجری نظارت کرده و آن‌ها را مکلف به انجام کارها کند؛ مثلاً در خصوص تقویت گردشگری زمستانه، اداره ورزش و جوانان مکلف به برگزاری جشنواره زمستانه شود یا اداره کل اوقاف نسبت به تجهیز امامزاده‌ها با توجه به اقبال گردشگران و غیره اقدام کند.

وی با بیان اینکه برای رسیدن به هدف عنوان‌شده این تفکر که مالکیت آثار تاریخی با سازمان میراث فرهنگی است را باید کنار بگذاریم و همه دست به دست هم دهیم تا نتیجه مطلوب مورد نظر در حوزه گردشگری همدان رقم بخورد تشریح کرد: برای مثال شهردار باید نسبت به راه‌اندازی شهرداری بافت، رفع مشکلات مرتبط با حوزه حمل‌ونقل و گسترش زیرساخت‌های خدماتی و بهداشتی در نقاط مختلف شهر اقدام کند.

در ادامه دکتر سروش لازمه گردشگرپذیر کردن شهر را ایجاد مدیریت یکپارچه شهری قلمداد کرد و افزود: در این زمینه نیازمند اولویت‌بندی نیازها هستیم یعنی شهرداری در شرایط فعلی باید به این باور برسد که امروز برای توسعه پایدار شهری در مسیر گردشگری اولویت و توان خود را بر ثبت جهانی بازار و فراهم کردن زیرساخت‌های مرتبط با این موضوع قرار دهد.

وی با اشاره به اینکه یکی دیگر از ملزومات توسعه گردشگری در همدان به لحاظ زیرساختی به موضوع رشد از طریق دیگر صنایع بازمی‌گردد، تشریح کرد: نباید فراموش کرد که پشت گردشگری اصفهان و تبریز، صنعت قوی در این استان ایستاده است.

عراقچیان نیز در ادامه با تأکید بر اینکه وجود آثار و زیرساخت‌های خدماتی و رفاهی لازم و ملزوم یکدیگر در توسعه گردشگری هستند گفت: امروز در راستای زیرساخت‌های گردشگری، بخش خصوصی همکاری خوبی داشته اما برخی سنگ‌اندازی‌ها و تنگ‌نظری‌ها خود مانع بزرگی پیش روی آن‌ها است.

وی با ابراز اینکه نمی‌توان به بهانه زیان‌ده بودن از زیرساخت‌هایی همچون فرودگاه در مسیر گردشگرپذیری چشم‌پوشی کرد گفت: در کل کشور ما تنها سه فرودگاه سودده داریم بنابراین مدیران استانی باید به این نکته توجه کنند که در سایر استان‌ها این زیرساخت‌ها چگونه ماندگار بوده و همچنان علیرغم زیان‌ده بودن فعالیت دارند؟

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: دیگر لازمه گردشگرپذیر بودن همدان برگزاری رویدادهای مکرر به مناسبت‌ها و ظرفیت‌های موجود در شهر همدان است.

طاهره ترابی مهوش