توسط سازمان فضایی ایران؛

تشخیص فرونشست زمین با تصاویر ماهواره‌ای

نقاط بحرانی تهران کجاست

سپهرغرب، گروه علم و فناوری: سازمان فضایی ایران با استفاده از نقش فناوری فضایی سنجش از دور در تشخیص فرونشست زمین، نقاط بحرانی به دست آمده از طریق تصاویر ماهواره‌ای در تهران را اعلام کرد.

به گزارش سازمان فضایی ایران، مصطفی اسماعیلی کارشناس ارشد اداره مهندسی سیستم‌های سنجش ازدور سازمان فضایی ایران کاربرد فناوری سنجش از دور در پایش پدیده فرونشست زمین را توضیح داد.

وی با بیان اینکه فرونشست در واقع فرورفتگی سطح زمین محسوب می‎شود که از دلایل عمده‎ای همچون انحلال تشکیلات زیرسطحی، تراکم رسوبات در اثر استخراج سیالات و ذخایر زیرزمینی (مانند آب‌های زیر زمینی و نفت و گاز)، بارگذاری، زهکشی، تراکم هیدرولیکی، فرسایش مکانیکی زیرسطحی، ناپایداری خاک‌ها در سطوح شیب دار، انقباض خاک‌های رسی، ذوب یخ لایه‌های منجمد در اعماق زمین و فرونشینی زمین ساختی است، گفت: با توجه به افزایش جمعیت و توسعه کشاورزی و کمبود آب‌های سطحی جهت استفاده در کشاورزی که سبب حفر چاه‌های متعدد جهت استخراج آب شده، عامل اصلی فرونشست موجود در دشت‌های ایران، برداشت بی رویه و بیش از حد آب از منابع زیرزمینی و کاهش ذخیره سفره‌های آب زیرزمینی در اثر تداوم بلند مدت پدیده خشکسالی است.

اسماعیلی در مورد نحوه تشخیص فرونشست زمین با استفاده از فناوری سنجش از دور گفت:تا دو دهه قبل تنها ابزار تشخیص فرونشست زمین، روش مشاهدات زمینی با ابزارهایی مانند سیستم‌های تعیین موقعیت ماهواره ای GPS و ترازیابی بود که این روشها بسیار زمان‌بر و پرهزینه است و اندازه‌گیری‌ها محدود به یک سری نقاط خاص بوده و شناسایی پهنه فرونشست امکان پذیر نیست.

وی ادامه داد: فناوری سنجش از دور و استفاده از تصاویر ماهواره ای راداری، به عنوان ابزاری کارآمد و مقرون به صرفه جهت پایش فرونشست زمین با دقت بسیار بالا و در پهنه‌های بزرگ مورد استفاده قرار گرفته است. این تصاویر به صورت دوره ای اخذ می‌شوند که با استفاده از سری زمانی این تصاویر می‌توان با دقت کمتر از یک سانتیمتر نرخ فرونشست و همچنین محدوده‌های تحت تاثیر فرونشست را پایش کرد.

کارشناس ارشد اداره مهندسی سیستم‌های سنجش ازدور سازمان فضایی ایران با بیان اینکه تولید نقشه ‌های تغییر شکل زمین از قبیل نقشه‌‌های فرونشست جهت پهنه ‌بندی اولیه مناطق پرخطر، امری اجتناب ناپذیر است، اضافه کرد: از این ‌رو، سازمان فضایی ایران با بهره ‌گیری از توان کارشناسی متخصص و بسترهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری موجود در مرکز ملی پایش ماهواره‌ای زمین، تولید و انتشار عمومی نقشه ‌های فرونشست برای دشت‌های در معرض بحران را در دستور کار قرار داده است.

وی گفت: متاسفانه این پدیده، تقریبا در تمام دشت‌هایی که از آب‌های زیرزمینی در کشاورزی استفاده می‌کنند و با خشکسالی مواجه هستند، قابل رویت است. در این میان، دشت‌های استان تهران، البرز، کرمان، قزوین، خراسان رضوی، همدان و اصفهان در زمره دشتهای بحرانی کشور از نظر فرونشست قرار دارند.

اسماعیلی افزود: به طور مثال با استفاده از نقشه‌های به دست آمده از تصاویر ماهواره ای اطراف شهر تهران می‌توان نتیجه گرفت که مناطق جنوب غرب تهران، به خصوص در مناطق 19،18، 17، 10 و 11 شهر تهران و شهرستان‌های جنوب غربی مانند شهریار، اسلامشهر و چهار دانگه تحت تاثیر پدیده فرونشست هستند. همچنین این پدیده به صورت بحرانی در شهرستان ورامین نیز قابل مشاهده است.

به گفته وی، برمبنای داده‌های ماهواره‌ای بزرگراه‌های جنوب غربی تهران، مانند آزادگان، خطوط انتقال نیرو، ساختمان‌ها و چندین خط مترو تهران تحت تاثیر فرونشست است که برای آن‌ها باید تمهیداتی اندیشیده شود.

کارشناس ارشد اداره مهندسی سیستم‌های سنجش ازدور سازمان فضایی ایران خاطرنشان کرد: در حال حاضر روش کوتاه مدتی جهت کنترل فرونشست وجود ندارد و شاید یکی از بهترین راهکارهای کاهش و کنترل فرونشست، اصلاح مصرف و مدیریت برداشت بی رویه آب‌های زیر زمینی است.