چگونه به فرزندمان اعتمادبه‌نفس بدهیم؟

سپهرغرب، گروه خانواده: پیدا کردن بچه‌هایی که با جسارت بیشتری از وسایل بازی استفاده می‌کنند، اصلاً سخت نیست. انگار قدم‌هایشان را محکم‌تر برمی‌دارند و از اینکه هرکدام از وسایل بازی جدید را حتی برای نخستین‌بار امتحان کنند، ترسی ندارند؛ اما بچه‌هایی را هم می‌توانید ببینید که برای قدم برداشتن حتی در سطح صاف، از پدر و مادرشان کمک می‌خواهند. این تفاوت بارز رفتار به عقیده روان‌شناسان به‌دلیل خصوصیتی به‌نام «اعتمادبه‌نفس» است.

تمام والدین برای افزایش و تقویت اعتمادبه‌نفس فرزندشان تلاش می‌کنند. کودکی را تصور کنید که برای نخستین‌بار تصمیم دارد از یک پارچ آب برای خودش آب بریزد؛ واکنش پدر و مادرها معمولاً این بوده: «عزیزم حواست رو جمع کن آب رو نریزی.» اما به نظرتان این جمله چطور است؟ «آفرین که خودت برای خودت آب می‌ریزی عزیزم!» در این مطلب روش‌هایی برای تقویت اعتمادبه‌نفس کودک پیشنهاد شده است.

      الگوی مثبتی برایش باشید

حتماً شما هم چندبار در دوران نوجوانی‌ چنین جمله‌هایی را به زبان آورده‌اید: «آرزو دارم این کار را انجام دهم، اما نمی‌توانم.» این جمله‌های منفی که ناشی از ناتوانی‌ در انجام امور است، به رفتار والدین مربوط بوده، کودکان دقیقاً از رفتار پدران و مادران الگوبرداری می‌کنند. پس اگر مشغول انجام کاری هستید و مستأصل هم شده‌اید، از این جمله استفاده نکنید: «رئیسم خواسته این فایل را روی سیستم پاورپوینت اجرا کنم، اما اصلاً نمی‌توانم تا وقت مقرر این کار را انجام دهم.» با بیان چنین جمله‌هایی غیر مستقیم به فرزندتان نداشتن اعتمادبه‌نفس را منتقل می‌کنید. حتی اگر قادر به انجام کاری نیستید، مثبت صحبت کنید: «رئیسم خواسته این فایل را روی سیستم پاورپوینت اجرا کنم. هنوز نتوانسته‌ام، اما تمام تلاشم را می‌کنم و مطمئناً به نتیجه دلخواهم می‌رسم؛ با یک برنامه‌ریزی صحیح حتماً می‌توانم انجامش دهم.» در تمام این مدت فرزند شما به گفته‌هایتان گوش می‌دهد و به اینکه با یک کار سخت چگونه برخورد می‌کنید، توجه دارد.

      بگذارید خطر کند

به فرزندتان بیاموزید حتی اگر نتیجه نهایی آنچه نباشد که انتظارش را داشته، اینکه راه مورد علاقه خود را انتخاب و برای انجام آن تلاش کرده، ارزشمند است؛ اما این تفکر مخصوص افرادی بوده که اعتمادبه‌نفس دارند و از به نتیجه نرسیدن، نمی‌ترسند. فرزندتان را ترغیب کنید در فعالیت‌های گروهی مدرسه‌ مانند گروه‌های ورزشی، موسیقی و یا حتی علمی شرکت کند. با این کار او فرصت نشان دادن توانایی‌هایش را به‌دست می‌آورد و حتی ممکن است در این گروه‌ها به‌عنوان سرگروه نقش‌هایی را برعهده بگیرد که در تقویت اعتمادبه‌نفس او نقش زیادی خواهد داشت.

اقدام دیگری که می‌توانید انجام دهید، برنامه‌ریزی برای گردش‌های کوتاه اما هیجان‌انگیز خانوادگی است؛ دوچرخه‌ای کرایه و مسیری را از قبل انتخاب کنید و به فرزندتان بگویید یک گردش غیر منتظره دارید، مسیر حرکت را به او نگویید، بگذارید در عمل انجام‌شده قرار بگیرد، ترس را بیازماید و اعتمادبه‌نفسش افزایش پیدا کند.

مسابقه‌های دونفره بین خودتان و او ترتیب دهید. بذرهای یک گیاه خاص را تهیه کنید و از فرزندتان بخواهید آن را بکارد و مسئولیت پرورشش را برعهده بگیرد؛ با دیدن روند رشد گیاه و رسیدگی‌ شما به آن، او هم ترغیب می‌شود که این کار را انجام دهد و ترس از انجام کارهای انفرادی کم‌کم در وجودش از بین می‌رود.

      به او حق انتخاب بدهید

وقتی برای خرید لباس کودک می‌روید، به هماهنگ کردن رنگ‌های لباس‌های مختلف توجه می‌کنید، اما ممکن است فرزندتان رنگ‌هایی را انتخاب ‌کند که خیلی هم باهم جور نیستند و شما دوست ندارید، لباسی با آن رنگ‌ها بپوشد؛ اینکه کودک شما چند رنگ ناهماهنگ را انتخاب کند، خیلی بهتر از آن است که همیشه شما انتخاب کنید. به او حق انتخاب بدهید، بخش مهمی از شکل‌گیری اعتمادبه‌نفس کودک به انتخاب‌های مستقل او بستگی دارد. حتی اگر انتخاب‌های درست و به‌جایی نباشند؛ مطمئن باشید پس از چندبار انتخاب‌های درستی خواهد داشت، چون به خودش اعتماد دارد.

      به‌اندازه او را ستایش کنید

برای تشویق کودکتان هم حدومرزی قائل شوید. اینکه دختر 10 ساله شما از دستمال کاغذی برای پاک کردن لبش هنگام غذا خوردن استفاده می‌کند، امری بدیهی است و نیازی نیست بابت این کار هدیه‌ای دریافت کند. بچه‌ها خیلی سریع همه‌چیز را می‌آموزند و شما به‌صورت ناخودآگاه به این دلیل که حس پدر و مادری دارید، آن‌ها را تشویق می‌کنید. اینکه کودک را تشویق می‌کنید، بسیار عالی است، اما به او حسی واقعی ببخشید و این حس را اغراق‌آمیز نکنید. در غیر این صورت فکر می‌کند این کارهای ساده هم حتماً خیلی سخت بوده و فقط او از عهده انجامش برمی‌آید.

      بگذارید مشکلاتش را خودش حل کند

بچه‌ها با حل مشکلاتشان، اعتمادبه‌نفسشان را تقویت می‌کنند و به توانایی‌های خود پی می‌برند. آیا فرزندتان را درحالی‌ که مشغول پیدا کردن یک تکه جورچین است، فقط تماشا می‌کنید و یا سریع تکه جورچین گمشده را برایش پیدا می‌کنید؟ آیا وقتی به‌سختی مشغول بستن دکمه‌های لباس یا بند کفشش است، سرزنشش می‌کنید و خودتان انجام این کار را به‌عهده می‌گیرید یا اجازه می‌دهید برای چندبار دکمه‌ها را جابه‌جا ببندد و یا بند کفشش وسط راه باز شود؟ مطمئن باشید اگر بتواند این کارهای ساده را بارها اشتباه انجام دهد، حتماً در آینده با اعتمادبه‌نفس بیشتری مشکل‌های بزرگ‌تر را به‌تنهایی حل می‌کند.