منطقه حفاظت شده شرا (نشر)

سپهرغرب، گروه زیست‌بوم: منطقه حفاظت شده، اراضی به نسبت وسیع با ارزش حفاظتی زیاد که با هدف حفظ و احیای رویشگاه‌های گیاهی و زیستگاه‌های جانوری انتخاب می‌شوند. مناطق حفاظت شده، محیط‌های مناسبی برای اجرای برنامه‌های آموزشی و پژوهش‌های زیست محیطی به شمار می‌آیند. انجام فعالیت‌های گردشگری و بهره‌برداری مصرفی و اقتصادی متناسب با نواحی هر منطقه و بر اساس طرح جامع مدیریت مناطق، مجاز است. کلیه ضوابط حاکم بر پناهگاه‌های حیات وحش در این مناطق مصداق دارد.

منطقه شرا (نشر) طی مصوبه شماره 348 شورای عالی محیط زیست (کمیسیون زیر بنائی دولت) مورخ 1389/9/29 با مساحت 10717 هکتار به عنوان منطقه حفاظت‌شده به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوسته است.

شناسنامه ارتقاء سطح به شرح ذیل می‌باشد:

- آگهی رسمی اعلام ممنوعیت شکار از تاریخ 1378/12/15 به مدت پنج سال

- آگهی رسمی اعلام تمدید ممنوعیت شکار از تاریخ 1387/10/1 به مدت پنج سال

- آگهی رسمی شماره 89914-52 مورخ 1389/9/14 (روزنامه رسمی شماره 19167 مورخ 1389/9/29) معرفی به عنوان منطقه حفاظت شده

- آگهی رسمی (اصلاحی) شماره 19339مورخ 1390/5/4 مصوبه شماره 348 اصلاح حدود اربعه منطقه

موقعیت عمومی منطقه: منطقه حفاظت شده شراء در فاصله حدود 45 کیلومتری شرق همدان و در محدوده جغرافیایی 48 درجه و 55 دقیقه طول شرقی و 34 درجه و 42 دقیقه تا 34 درجه و 42 دقیقه عرض شمالی واقع گردیده است.

حد و حدود قانونی (حدود اربعه) منطقه:

از سوی شمال: از محل تلاقی جاده آسفالته سیاه‌کمر و جاده شوسه آب هندو به برکت‌آباد در جهت شرق در امتداد جاده شوسه تا روستای قوزلیجه.

از سوی غرب: از محل تلاقی جاده جیپ‌رو کریم‌آباد – قشلاق احمدویس به سمت شمال در امتداد همین جاده تا روستای نشر و از آنجا در امتداد جاده آسفالته به سمت شمال غرب تا تقاطع جاده آسفالته سیاه کمر وجاده شوسه آب هندو – برکت آباد.

از طرف جنوب: از جاده آسفالته منتهی به خردمند در امتداد جاده آسفالته تا محل تلاقی با جاده جیپ رو ابتدای روستای کریم آباد به قشلاق احمدویس.

از شرق: از روستای قوزلیجه در ادامه مسیر جاده جیپ رو در جهت جنوب تا روستای مسلم آباد و از آنجا در امتداد جاده آسفالته تا روستای خردمند.

منطقه حفاظت شده شراء با سیمای کوهستانی و تپه ماهوری، به لحاظ طبیعت بکر، پوشش گیاهی مناسب و سیمای طبیعی آن از زیستگاههای اصلی قوچ و میش ارمنی استان همدان محسوب میگردد.

بخش کوهستانی منطقه از دو قله اصلی و مجزا از یکدیگر به نام‌های قافلانته و قزل تشکیل شده است. قله قافلانته با ارتفاع تقریبی 2559 متر از سطح دریا بلندترین بخش این منطقه را تشکیل می‌دهد.

راه‌های دسترسی منطقه حفاظت‌شده شراء در مجموع شامل جاده‌های اصلی آسفالت و نیز راه‌های فرعی شوسه است. برای ورود به این منطقه بعد از گذر از 25 کیلومتری جاده اصلی همدان – ملایر بایستی از مسیر روستای سیاه‌کمر به سمت روستای آب هندو حرکت نمود. جهت رسیدن به قسمت‌های شمالی منطقه نیز باید از تپه فرعی روستای آب هندو به سمت روستاهای مولوجه و قوزلیجه حرکت نمود. راه دیگر ارتباط با منطقه مسیر روستاهای نشر و مسلم و آباد است.

این منطقه حفاظت شده در پیرامون منطقه روستاهای قوزلیجه، آب هندو، حیران، مسلم آباد، نشر، برکت آباد، تاهون آباد و خردمند واقع شده است. از دیگر تعارضات منطقه عشایر مستقر در قسمت‌هایی از منطقه است که با کنترل و ارشاد و همچنین جلوگیری از اسکان آن‌ها در مناطق حساس این تعارضات تا حدودی کاهش یافته است.

از نظر تقسیم‌بندی اقلیمی این حوزه در منطقه اقلیمی نیمه‌خشک سرد قرار گرفته و متوسط بارندگی سالیانه آن بین 350 تا 450 میلی‌لیتر در سال است و به طور متوسط، حجم بارش سالانه حدود 9/85 میلیون متر مکعب برآورد می‌گردد. میانگین درجه حرارت سالیانه منطقه 14 درجه سانتی گراد است. براساس گلبادهای ترسیم شده، چیرگی باد در منطقه، در جهت غربی می‌باشد و به تفکیک فصول در طی سال گاه دچار تغییرات کوتاه مدت می‌شود.

وضعیت اجتماعی منطقه: پیرامون منطقه حفاظت شده شرا 8 روستا به اسامی: برکت‌آباد، مولوجه، آب هندو، مسلم‌آباد، نشر، خردمند و کریم‌آباد قرار دارند که مستقیما این منطقه را تحت تأثیر قرار می‌دهند. با مقایسه جداول سرشماری مرکز آمار ایران، روند رشد جمعیت در این روستاها منفی است و این درحالی است که با توجه به قابلیت توسعه در بخش کشاورزی و دامداری در منطقه به دلیل عدم استفاده درست از منابع موجود، مهاجرت جوانان به شهرها در این رشد جمعیت تأثیر بسزائی داشته است.

در این مناطق با توجه به آمار بیش از 85 درصد جمعیت که در گروه‌های سنی بیش از 6 سال قرار گرفته اند قریب به 66درصد آن باسواد می‌باشند. این شاخص در گروه‌های سنی مختلف متفاوت و هرچه به گروه‌های سنی بالاتر می‌رویم از میزان آن کاسته می‌شود. بیشترین میزان با سوادی در جمعیت مردان و زنان به ترتیب 97 و 96 درصد می‌باشد که مربوط به گروه سنی نوجوانان (14-11) ساله می‌باشد.

بطور کلی پایه و اساس ساخت اجتماعی منطقه، دهقانی است. در کل جامعه جمعیتی منطقه از نظر ساختار اجتماعی به سه گروه دهقانی – شبانی، دهقانی – کارگری و شبانی تقسیم میشود.

     پوشش گیاهی:

با توجه به بررسی منابع موجود و بازدیدهای بعمل آمده در محدوده، تعداد 172 گونه گیاهی متعلق به 37 خانواده در تیپ‌های اراضی دشت‌های آبرفتی دامنه ای، فلات ها، آبرفت‌ها و واریزه‌های بادبزنی شکل و آبرفت‌های بادبزنی شناسایی شده است.

در مجموع خارشتر، شیرین بیان، خارزره، درمنه، جارو هند، ورک، بومادران، تلخه، گون، شیر تیزک، ختمی، شقایق، علف گوسفند، گل گندم، گوش بره، کلاه میر حسن، گل چایی، جغجغه، ختمی و شیرتیزک از عمده ترین گونه‌های گیاهی منطقه حفاظت شده شرا میباشد.

در برخی از قسمت‌های منطقه نیز گونه‌های درختی دست کاشت مشاهده می‌گردد که از آن جمله میتوان به درختان گردو، گیلاس، زردآلو، انگور، سیب، توت، نارون، زبان گنجشک، بید و سرو خمره ای اشاره کرد.

     گونه‌های شاخص جانوری:

اطلاعات جمع آوری شده در خصوص فون جانوری منطقه مورد نظر نیز بیانگر این است که پرندگان این زیستگاه چهره غالب جانوری منطقه را تشکیل میدهند.

پرندگان: گونه‌های کوهزی همچون عقاب طلایی و کبک معمولی فراوانترین پرندگان منطقه اند. دسته سبک بالان نیز در بین تمامی گونه‌ها متنوع ترین دسته شناسایی شده اند. فون پرندگان در منطقه متاثر از دو دسته گونه‌های بومی و مهاجر است.

کبک، تیهو، سنگ چشم خاکستری، سبز قبا، دم جنبانک ابلق، دلیجه معمولی، هما، سارگپه، کرکس، قرقی، طرلان، شاهین، بحری، بالابان، لاچین، حواصیل خاکستری، پرستوی معمولی، سار و بلبل ازجمله پرندگان موجود در زیستگاه‌های منطقه میباشند.

پستانداران: پستانداران منطقه نیز عمدتا گونه‌های سازگار با مناطق سرد کوهستانی اند. گرگ، کفتار و قوچ و میش شاخص ترین گونه‌های پستاندار منطقه اند. شغال، روباه، راسو، زرده پر، رودک، خرگوش، خارپشت ایرانی، تشی، حفار و انواع موش‌ها ازجمله دیگر پستانداران مهم این منطقه به شمار میروند.

خزندگان: خزندگان این زیستگاه نیز در دو گروه مارها و سوسمارها یا مارمولک‌ها قابل تقسیم اند. آگامای قفقازی و گرزه مار پر جمعیت ترین خزندگان منطقه و مارهای دشتی زی و آگاما و لاک پشت مهمیزدار، شاخص ترین خزندگان منطقه به حساب می‌آیند.

دوزیستان: به علت نبود زیستگاههای آبی قابل توجه از فون جانوری دوزیستان و ماهی‌ها در منطقه دیده نمیشود، با این حال گاها در آبگیرهای فصلی و برکه‌های حاشیه روستای مسلم آباد از دوزیستان میتوان گونه‌های وزغ معمولی و قورباغه تالابی را مشاهده نمود.

تعارضات و تهدیدهای منطقه:

شخم نامناسب در جهت شیب در ارتفاعات و تپه ماهورها جهت کشت و کار بر روی زمین، چرای بی رویه دام در مراتع فقیر منطقه حتی در زمستان که سبب فرسایش و سست شدن خاک شیب‌ها به علت رفت و آمد زیاد دام و درنتیجه رانش خاک روئی به عمق دره‌ها میگردد. بوته کنی بوته‌های خشک جهت مصرف سوخت از عمده عوامل تخریب انسانی در این منطقه است. از دیگر تعارضات منطقه حضور و عدم رعایت تعادل دام و مرتع عشایر و نیز واحد دانه بندی و آسفالت‌‌پزی مسلم‌آباد و برخی واحدهای مرغداری است.