والدین بدانند؛

تأثیرات جبران‌ناپذیر تنبیه بدنی در تربیت کودکان

سپهرغرب، گروه اجتماعی: برخی برای تربیت کودکان خود از تنبیه بدنی استفاده می‌کنند و از تأثیرات و عواقب آن آگاهی کامل ندارند؛ بنابراین روش مذکور را ادامه داده، درحالی ‌که ازنظر روان‌شناسان این راهکار نفی می‌شود.

اگر در فرموده امام صادق (ع) «همانا خداوند متعال نسبت به شخصی که به فرزند خود محبت بسیار دارد رحمت و عنایت می‌کند» تأمل کنیم، می‌بینیم همان‌طور که در این روایت آمده، محبت کردن و مهر ورزیدن به فرزندان همیشه از سوی خداوند و ائمه توصیه و حتی برای آن اجر و پاداش نیز درنظر گرفته شده است.

کودکان از ذات و سرشت پاکی برخوردار هستند. تربیت و پرورش شما می‌تواند تأثیر بسیار زیادی بر ذات کودکتان بگذارد؛ امروزه در کلاس‌های مشاوره، برنامه‌های تلویزیونی و یا کتاب‌های آموزشی روش‌های صحیح تربیت فرزندان و راهکارهای مناسب برای آن بسیار آمده است و خیلی از والدین در تربیت کودکان خود رشد کرده‌اند و از راهکارهای بهتری استفاده می‌کنند. اما هنوز هستند برخی افراد که در شرایط خاص بر اعصاب خود مسلط نبوده و از راهکار اشتباه برای تربیت فرزند خود استفاده می‌کنند، ازجمله تنبیه بدنی که در این بحث به تأثیرات آن می‌پردازیم.

      تأثیرات منفی و جبران‌ناپذیر تنبیه بدنی در تربیت کودکان

امروزه در خانواده‌ها شاهد تغییراتی در کودکانشان هستیم، به‌گونه‌ای که دیگر والدین نمی‌توانند به روش گذشته تربیت‌های بدنی یا خشن را به‌کار ببرند، زیرا کودکان این دوره با نسل گذشته بسیار متفاوت رفتار می‌کنند و در برابر والدین خود فرمان‌پذیر نیستند؛ والدین امروزه به خواسته‌های کودکانشان بسیار توجه می‌کنند و سعی برآوردن تمام آن‌ها دارند. این تغییرات و گذشت زمان باعث شده است که فرزندان دیگر با تربیت خشن و تنبیه‌های بدنی تأثیرپذیر نباشند و حتی امکان دارد کار اشتباه خود را به شکلی دیگر و به‌شدت بیشتری انجام دهند.

امروز کودکان تا زمانی که خودشان اراده نکنند، دست به انجام کاری نمی‌زنند؛ حتی اگر والدین اصرار بر انجام آن داشته باشند، بنابراین تربیت کردن چنین کودکانی برای والدین بسیار سخت بوده و در مواردی حتی بین پدر و مادر نیز مشکل‌ساز می‌شود. در بعضی از مواقع والدین دست به تنبیه بدنی کودکانشان می‌زنند که در اینجا باید گفت تنبیه کودک به‌جز افسردگی و پرخاشگری، هیچ تأثیر دیگری در تربیت آن‌ها نخواهد داشت. چراکه کودک به‌مرور زمان به این تنبیه‌ها عادت می‌کند و از طرفی ازنظر روحی اُفت کرده و اعتمادبه‌نفس خود را از دست می‌دهد و حالت ناامیدی و افسردگی همراه با پرخاشگری نسبت به بقیه را درپیش می‌گیرد.

امام صادق (ع) فرمودند: فرزند خود را هفت سال آزاد بگذار تا بازی کند. بنا بر سخن امام صادق (ع) قبل از هفت سالگی کودک باید بازی و شادی کودکی خود را انجام دهد و والدین‌ در این سن از قوانین تربیتی سخت برای آن‌ها استفاده نکنند. از طرفی هم نباید آن‌ها را زیادی آزاد و به اختیار خودشان بگذارند، بلکه تحت اختیار و اراده خودشان آزادی لازم را داده و طبق روش صحیح، تربیت خود را پیش بگیرید.

شاید در اینجا شما بگویید که من با فرزند خود انواع و اقسام روش‌های تربیتی ازجمله قهر، تنبیه، هدیه، تشویق، نادیده گرفتن و خشونت و یا حتی مقایسه و عبرت گرفتن را به‌کار برده‌ام؛ اما هیچ‌کدام جوابگوی ترک کار نادرست کودک من نبوده است. در اینجا باید از چه روشی استفاده کرد که تأثیرگذار باشد؟ ابتدا باید تکرار کنم که تنبیه بدنی و زدن آن‌ها تنها از کودکان شما شخصی با عزت نفس و روحیه پایین می‌سازد که تا آخر عمر با آن‌ها همراه می‌شود.

در نخستین مرحله پس از مرتکب شدن کار اشتباهی از سوی کودکتان، شما با چند تنفس عمیق خود را آرام کرده و سکوت کنید. حتی شما نباید ادای زدن و تنبیه کردن را درآورید، چراکه همان تأثیر و ترس را وارد روحشان می‌کند. پس باید ابتدا خونسردی و سکوت خود را حفظ کنید؛ در مرحله بعد در چهره ناراحتی خود را نسبت به روبه‌رو شدن با آن مشکل نشان دهید و علت انجام آن کار را از کودک خود جویا شوید. در مرحله آخر اگر با گستاخی و ادامه کار کودک مواجه شدید، واکنش ترک محل و نادیده گرفتن رفتارها را در برابر کودک خود داشته باشید و در فرصتی مناسب درباره آن کار اشتباه و عواقبش با کودکتان صحبت کنید.

این کار شما باعث می‌شود کودک در این فرصتی که تنها می‌شود و واکنش ناراحت‌کننده شما را می‌بیند، درباره کار خود به فکر فرو برود و به اشتباه خود پی ببرد. اگر شما دست به تنبیه بدنی بزنید، خودتان شاهد اُفت درسی، اُفت رفتاری و شخصیتی در کودکتان می‌شوید؛ چراکه کودک شما با دیدن این رفتار، با خود می‌پندارد که حتماً همیشه حق با والدین است که از وسیله‌های تنبیه برای رسیدن به حق خود استفاده می‌کنند، بنابراین خود نیز این راهکار را برای گرفتن حق خود از دوستان و اطرافیانش استفاده می‌کند و در آینده به یک عادت نادرست در آن تبدیل می‌شود.

در ابتدا استفاده از این روش که در مقابل کودکتان خونسردی و سکوت خود را حفظ کنید، شاید بسیار سخت به نظر بیاید‌؛ اما شما ابتدا باید به تربیت خود بپردازید تا در مرحله بعد بتوانید کودک خود را تربیت کنید. منظور از تربیت خودمان این است که یک‌سری از رفتارهای نادرست در برابر کودکانمان را کنار بگذاریم. ازجمله:

- فریاد زدن‌های ناگهانی بعد از دیدن خرابکاری‌ها و رفتار نادرست آنان

- مقایسه کردن کودکمان با کودکان اطرافیان

- «نه» گفتن‌های به‌موقع و کم در برابر خواسته‌های کودکان؛ تا آن‌ها «نه» گفتن‌های شما را جدی بگیرند

- قهر کردن‌های بی‌مورد با کودکانتان بدون آنکه دلیل آن را گفته باشید

- غر زدن در برابر انجام ندادن کارها توسط فرزندمان

- تبعیض بین کودکانتان به‌دلیل آن که یکی از آن‌ها کار اشتباهی را انجام داده است، این کار نه‌تنها باعث تربیت آن‌ها می‌شود، بلکه باعث عصبانیت و بدبینی آن‌ها نسبت به شما نیز خواهد شد

همان‌طور که پیامبر اعظم (ص) دراین‌باره می‌فرمایند: خداوند دوست دارد که میان فرزندانتان عادلانه رفتار کنید، حتی در بوسیدن آن‌ها.