بایدها و نبایدهای تغذیه زمستانی از نگاه طب‌سنتی

دکتر مامک هاشمی روز پنجشنبه در گفت و گوی تفصیلی افزود: با توجه به طبیعت، می توان دریافت که خوراکی موجود در هر فصل متناسب برای آن مقطع هستند و خوارکی هایی که به صورت طبیعی در آن فصل به عمل نمی آیند نه تنها مفید نبوده بلکه مضر نیز هستند.

متخصص طب سنتی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا همدان مثال زد: فصل زمستان در طبیعت خیار و هندوانه رشد نمی کند ولی به واسطه ابزار و تجهیزات روز، افراد میوه و گیاهانی را خارج از فصل طبیعی در گلخانه ها پرورش می دهند یا خوراکی، میوه و سبزیجاتی را که در مناطق دیگر رشد می کند با وسایل حمل و نقلی به مکان های دیگر منتقل می کنند. 

وی گفت: در حال حاضر در هر نقطه جهان که زندگی کنید می توانید به تمام خوراکی های نقاط مختلف جهان در فصل های مختلف دسترسی یابید که این وضعیت یک سردرگمی برای افراد به وجود آورده است چرا که انسان ها با گذر زمان تعلق میوه ها به کدام فصل را فراموش می‌کنند.

متخصص طب سنتی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا همدان اظهار داشت: ساده ترین روش برای انتخاب تغذیه این است که بدانیم به طور طبیعی میوه هایی که در فصل تابستان رشد می کنند برای فصل سرد سال مناسب نیستند.

دکتر هاشمی توضیح داد: خیار، گوجه و کاهو امروزه در فرهنگ غذایی ایرانی ها جا گرفته و در کنار هر وعده غذایی سالاد مصرف می شود اما سالاد خوردن آداب و نکاتی دارد که در صورت رعایت آن مفید بوده و در غیر اینصورت مضر است.

وی افزود: سالاد فصل باید متناسب با فصل درست شود ولی هم اینک مردم در چهار فصل سال یک نوع سالاد درست  می کنند که ترکیبی از کاهو ، خیار و گوجه است و در بیشتر مواقع با سُس های مضر برای سلامت بدن خورده می شود.
متخصص طب سنتی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا همدان بیان کرد: با توجه به اینکه خیار و گوجه در فصل سرد سال رشد نمی کنند بنابراین نباید در این فصل استفاده شود و هنگام تهیه سالاد در فصل سرد سال می توان به جای خیار و گوجه از میوه ها و سبزیجات و میوه طبع گرم شامل کلم، هویج و کرفس استفاده کرد. 

هاشمی ادامه داد: همچنین به جای سُس مایونز، سس های پر چرب و دارای مواد نگهدارنده هم بهتر است از ترکیب روغن زیتون، آبلیمو و آب نارنج استفاده کرد و سبزیجات خشک نرم مثل نعنا و پونه به سالاد اضافه کرد. 

متخصص طب سنتی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا همدان بیان کرد: سالاد باید با فاصله نیم ساعت قبل از غذاخوردن مصرف شود چرا که سالاد حکم میوه را دارد و بهتراست همراه با غذا خورده نشود.

وی اضافه کرد: اگر افرادی درصدد استفاده از سالاد برای کاهش اشتها و پرکردن حجم معده هستند باید نیم ساعت قبل از وعده اصلی غذا آن را مصرف کنند چرا که مصرف سالاد لابلای وعده غذای باعث بد هضمی، ترش کردن و نفخ می‌شود.

هاشمی نوشیدن دوغ و خوردن ماست در فصل سرد سال را کاری اشتباه دانست چراکه اینها طبع سردی دارند؛ برخی افراد دوغ را جایگزین نوشابه که مضر است می کنند هر چند دوغ نوشیدنی مفیدی است و ضررهای نوشابه را ندارد با این وجود به علت طبع سرد و مرطوب، نوشیدن آن در فصول سرد سال توصیه نمی شود.

متخصص طب سنتی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا همدان تاکید کرد: نوشیدن دوغ را باید در فصل سرد سال کنار گذاشت اما ماست را می توان با اصلاحاتی در آن، مصرف کرد. 

هاشمی توضیح داد: ریختن ماست در پارچه با هدف گرفتن آب آن و تبدیل کردن به ماست کیسه و چکیده و در ادامه افزدون نعنا، پونه و ادویه گرم به آن طبع ماست را از سردی خارج می کند با این وجود توصیه می شود همراه غذا مصرف نشود.

وی ادامه داد: ماست به هضم کامل و زیادی نیاز دارد و اگر  مثل سالاد بین غذا مصرف شود می تواند موجب بد هضمی در  افراد شود هر چند به علت مقوی و مفید بودن ماست می توان آن را به عنوان یک میان وعده عصرانه  یا میان وعده صبح مصرف کرد.  

متخصص طب سنتی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا همدان گفت: غذاهایی که دمای پایین و سرد دارند مثل ساندویچ سرد، آب دوغ خیار و سالاد اولویه که سرد سرو می شود نیز برای فصل های سرد سال توصیه نمی شود.

هاشمی افزود: همچنین باید نسبت به مصرف ژله و دسرهای سرد در زمستان تجدید نظر کرد به ویژه بستنی که بسیاری از کودکان در فصل سرد سال خوردن ان را ادامه  می دهند در حالیکه بستنی علاوه بر اینکه خودش طبع سرد دارد دمای سرد آن نیز بر روی بدن تاثیر منفی می گذارد. 

وی اضافه کرد: در زمینه الگوی کلی تغذیه می توان عنوان کرد در فصل های سرد باید در و عده ناهار غذای کاملتر و شب ها غذای کمتری خورده شود و در فصل های گرم سال این رویه برعکس باشد.

متخصص طب سنتی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا همدان گفت: بنابراین افرادی که به سلامتی خود اهمیت می دهند و می خواهند یک وعده از رژیم غذایی رو سبک تر کنند بهتر است در فصل سرد سال وعده سبک را برای شام بگذارند و وعده اصلی شان را برای ناهار قرار بدهند.

هاشمی افزود: نوشیدنی ها نیز نباید دمای خیلی پایینی داشته باشند همچنین استفاده از یخ در داخل نوشیدنی ها در همه فصل های سال ضرر دارد که این ضرر در زمستان بیشتر می شود.

وی اضافه کرد: خنک کردن نوشیدنی ها با یخی که مستقیم داخل آن انداخته می شود ضرر دارد و افرادی که عادت دارند آب و نوشیدنی هایی با دمای خیلی پایین و سرد بخورند باید در فصل زمستان بیشتر احتیاط کنند. 

متخصص طب سنتی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا همدان درباره مصرف ترشیجاتی که با سرکه درست می شود بیان کرد: سرکه طبع سرد و خشک دارد و برخی معتقدند اگر انواع ترشی را با سرکه طبیعی و خانگی درست کنند دیگر مضر نخواهد بود.

دکتر هاشمی اظهار داشت: افراط در مصرف انواع ترشی و شوری در کنار هر وعده غذایی مضر است اما اگر به صورت موردی چند بار در ماه استفاده شود مشکلی برای بدن ایجاد نمی کند.

وی گفت: تنوع میوه ها در فصل سرد سال کم می شوند و مرکبات در این فصول بیشتر استفاده می شود بنابراین افرادی که مزاج سرد یا سوء مزاج سرد دارند در مصرف مرکبات باید دقت بیشتری بکنندچه بسا لازم باشد مصرف مرکبات را قطع کنند اما برای افرادی که سوء مزاج ندارند مصرف مرکبات شیرین اگر هر روز نباشد، مشکلی ندارد.

متخصص طب سنتی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا همدان افزود: سیب انواع مختلف برای فصل های مختلف سال دارد و مردم می توانند در فصل های سرد سال نیز این میوه را  مصرف کنند.

دکتر هاشمی اضافه کرد: دسترسی به برخی از میوه های با طبع گرم نظیر انبه، نارگیل و موز در ایران محدود است و می طلبد در لابلای مصرف روزانه مرکبات این نوع میوه ها نیز مصرف شود.

وی با تاکید بر اینکه استفاده از خیار به عنوان یک میوه برای بیشتر افراد توصیه نمی شود ادامه داد: طبع کیوی نیز سرد بوده ولی در فصل سرد سال به علت کم شدن تنوع میوه ها، استفاده از این نوع میوه افزایش می یابد در حالیکه باید نسبت به پرهیز از مصرف بیش از حد این میوه توجه کرد.

وی یادآوری کرد: راهکار خوبی برای مصرف میوه ها در فرهنگ ایرانی وجود دارد و آن خشک کردن میوه ها است با این توضیح که قدیمی ها میوه ها را برای فصول سرد سال خشک کرده و به صورت برگه استفاده می کردند.

متخصص طب سنتی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا همدان افزود: با توجه به اینکه آب میوه ها تبخیر می شود بنابراین ضرر آن برای مصرف در زمستان کمتر می شود ؛ هم اینک هم با توجه به وجود دستگاه های میوه خشک کن در بازار ، تنوع میوه های خشک در بازار زیاد شده  و خانواده نیز می توانند با استفاده از وسایل گرمایشی موجود در منزل میوه های خشک درست کنند که ضرر کمتری نسبت به میوه های تر دارد به خصوص برای کسانی که سوء مزاج های سرد و تر در بدن و معده دارند.

هاشمی اضافه کرد: غذاهایی که طبع و دمای گرم داشته باشند نظیر سوپ ها و آش ها برای پاییز و زمستان مناسب است و آبگوشت به عنوان یک غذای سنتی بسیار مناسب برای این فصل است و استفاده از انواع گوشت ها، بسته به نیاز بدنی هر فرد برای این فصل ها توصیه می‌شود.

متخصص طب سنتی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا همدان اظهار داشت: برخی غذاهای سنگین و پرکالری همچون کله پاچه به هضم طولانی تری نیازی دارند و مصرف آن در فصل سرد سال مناسب است.

وی خاطر نشان کرد: کله پاچه در گذشته، تابستان ها کمتر در دسترس مردم بود و در زمستان از آن استقبال می شد اما هم اینک در فصل تابستان هم مردم در مصرف آن زیاده روی می کنند.

متخصص طب سنتی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا همدان بیان کرد: انار شیرین در فصل پاییز و زمستان در دسترس عموم است و توصیه می شود با «گل پر» خورده شود.

دکتر هاشمی درباره مصرف ماهی نیز گفت: ماهی های دریای جنوب ایران برای فصل سرد مناسب تر نسبت به ماهی های دریای شمال، رودخانه ای و پرورشی هستند.

وی افزود: ماهی ها طبع سردی دارند اما ماهی های جنوب به نسبت گرم هستند هر چند توصیه می شود به جای وعده شام در وعده ناهار خورده شود و در کنار آن انواع سبزی، ترشی و لبنیات نیز نباید استفاده شود.