حقی که مجریان قانون برای کوله‌بران قائل نشدند

«کوله‌بران بیمه می شوند»، «اجرای طرح ساماندهی کوله‌بران» و «پیله‌وری، جایگزین کوله‌بری پرخطر خواهد شد» از جمله برنامه های مدنظردولت برای کمک به معیشت کوله‌بران کردستانی بود که هیچکدام از آنها رنگ اجرا به خود نگرفت.

 آنچه آمارها می‌گویند، معیشت 68 هزار نفر در استان‌های غربی کشور از مسیر کوله‌بری تامین می‌شود، انسان‌هایی که در این مسیر سخت گاهی جان را فدای نان‌ می‌کنند.

اینها مردمانی هستند که برای کسب روزی سال‌هاست در سرما و گرمای طاقت‌فرسا دل به کوه می‌زنند و گام در مسیر سفری می‌گذارند که شاید بازگشتی نداشته باشد.

خبر تلخ مرگ آزاد و فرهاد خسروی، دو برادر ۱۴ و ۱۷ ساله مریوانی که در حین کوله‌بری گرفتار برف و بوران و سرمای ارتفاعات «تته» در منطقه اورامان شده بودند و جان خود را از دست دادند، احساسات همه مردم کردستان را تحت تاثیر قرار داد و همگان از این حادثه تلخ متاثر شدند.

شاید در نگاه نخست این سایه سنگین برف و کولاک بود که بر پیکر فرهاد و آزاد افتاد و جانشان را گرفت و برای عمری خانواده و پدر پیرشان را عزادار کرد اما تراژدی تلخ مرگ کوله‌بران در کوه‌های کردستان هر از چندگاهی تکرار می‌شود و داغ دل مردمان این دیار را تازه می‌کند.

اسفندماه 95، علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی وقت، وعده ساماندهی کوله‌بران و بیمه‌شدن آنان را داد، کردستان به عنوان یکی از استان‌های پایلوت در اجرای این طرح انتخاب و قرار شد نیمه دوم فرودین ماه 96 با حمایت دولت و صندوق روستائیان و عشایر در قالب تفاهم‌نامه‌ای کوله‌بران بیمه شوند.

نه در فروردین 96، بلکه با گذشت ۸ ماه از فروردین 98 هم خبری از اجرای این طرح نشد

اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور هم تیرماه 96، در دیدار با مجمع نمایندگان استان کردستان عنوان کرد: دیدن تصاویر مردم منطقه که برای امرار معاش از طریق کوله‌بری بارهای سنگین و حجیمی را بر دوش حمل می‌کنند دردآور است و باید برای کمک به آنها چاره‌ای اندیشیده شود. 

وی گفته بود: دولت برای حل این مساله از ایده‌ها و طرح‌های جایگزین و حتی کمک مادی به منظور برطرف کردن نیازهای این قشر از جامعه حمایت می‌کند تا کوله‌بری به‌عنوان یک شغل از حیات اجتماعی کردستان رخت بربندد.

اگرچه زمان زیادی از این اظهارتاسف معاون اول رئیس جمهور و وعده کمک دولت به کوله‌بران می‌گذرد، اما تاکنون اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است.

سهم دولت برای بیمه کوله‌بران تامین اعتبار نشد

مدیر صندوق بیمه اجتماعی، عشایر و کشاورزان استان کردستان می‌گوید: تفاهم‌نامه بیمه کوله‌بران توسط صندوق بیمه اجتماعی روستائیان و عشایر طی سفر آقای ربیعی، وزیر  تعاون، کار و رفاه اجتماعی وقت به کردستان با زاهدی، استاندار وقت منعقد شد.

جبار احمدپور خاطرنشان کرد: براساس مفاد این تفاهم‌نامه قرار شد 15 هزار کوله‌بر در کردستان بیمه شوند، اطلاعات 13 هزار و 330 نفر کوله‌بر از طریق فرمانداران در اختیار صندوق بیمه عشایر و روستائیان قرار گرفت در همین راستا شغلی با عنوان کوله‌بری در سامانه این صندوق تعریف شد و بیش از 2 هزار نفر از این جامعه آماری ثبت نام اولیه را هم انجام دادند.

به گفته وی، قرار شد دولت 20 درصد اعتبار موردنیاز بیمه کوله‌بران را تامین کند و سهم صندوق نیز 20 درصد تعیین شد.

احمدپور اذعان داشت: صندوق بیمه روستائیان و عشایر استان سهم خود را تحقق بخشید ولی بنا به دلایل مختلف، سهم 20 درصدی دولت تامین اعتبار نشد و عملا طرح اجرا نشد.

وی گفت: البته صندوق هیچ محدودیتی در بیمه کولبران ندارد و این افراد بدون محدودیت می‌توانند به صورت آزاد خود را بیمه کنند که در حال حاضر نیز 105 نفر از این افراد بیمه هستند که تعدادی هم موفق به دریافت مستمری شده‌اند.

ابتلای طرح ساماندهی کوله بران به سرنوشت بیمه این قشر

نه تنها طرح پر سروصدای بیمه‌ کولبران منتفی شد بلکه «طرح ساماندهی کوله‌بران» و متمرکز کردن آنها در بازارچه‌های رسمی که قرار بود «پیله‌وری» از طریق گذرگاه‌های امن را جایگزین «کوله‌بری پرخطر» کند نیز به هیچ کجا نرسید.

در خرداد ماه ۹۷ هیات دولت تصمیم گرفت به کوله‌برانی دارای مجوز تردد در روستاها و شهرهایی که کمتر از ۲۰ کیلومتر با مرز فاصله دارند، تخفیف مالیاتی و یا سود بازرگانی بدهد. سقف تخفیف سود بازرگانی برای هریک از خانوارهای ساکن در این مناطق ۷۰۰ هزار تا ۲.۸ میلیون تومان اعلام شد.

در این تصویب‌نامه مقرر شد معافیت و یا تخفیف مالیاتی شامل آن دسته از کوله‌برانی شود که حداقل سه سال در مناطقی که حداکثر ۲۰ کیلومتری نقاط صفر مرزی  فاصله دارد، اقامت داشته باشند اما این طرح نیز به سرانجام نرسید.

معاون هماهنگی اقتصادی و توسعه منطقه‌ای وزیر کشور در ۲۴ خرداد امسال گفت: تصویب‌نامه ساماندهی کوله‌بران اجرایی نشد اما تقویت مرزنشینان و ساماندهی کوله‌بران از اولویت‌های کاری دولت است.

۲۶ تیرماه ۹۸ نیز نماینده مردم سقز و بانه در مجلس شورای اسلامی گفت: ساماندهی وضعیت کوله‌بران در گرو فعال‌شدن واردات در مرز سیرانبند است.

نظر مجلس درباره کوله‌بران

لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی در اظهارنظری در خصوص برنامه مجلس برای ساماندهی و کمک به کوله‌بران گفته بود، طرح مجلس هزینه کردن ۱۰ درصد از درآمد مرزها برای کوله‌بران است تا ۱۰ درصد از تعداد کوله‌بران کاهش یابد تا به مرور شاهد هیچگونه کوله‌بری در منطقه نباشیم.

اما فلاحت‌پیشه، رییس سابق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در مصاحبه‌ای گفته بود: نباید به اسم قاچاقچی به کوله‌بر نگاه نشود بلکه باید آنها را  به عنوان کسانی ببینیم که در مرز خودشان از حداقل اشتغال لازم حداکثر استفاده را می‌برند.

به نظر وی، کوله‌بران از دو طرف مورد ظلم قرار گرفته‌اند، یکی از طرف قاچاقچیان که در شهرهای بزرگ و بویژه پایتخت ساکن هستند و قاچاق کالا را مدیریت می کنند که هم به اقتصاد و هم به معیشت مردم مرزنشین صدمه وارد می‌کنند در حالی که الان خانواده کوله‌بران عزادار هستند قاچاقچیان بزرگ در حال خوشگذارانی در نقاط مختلف دنیا هستند.

وی افزود: ظلم دیگر از طرف دولتمردان انجام‌ می شود که هنوز مشخص نیست چه برنامه‌ای برای موضوع کوله‌بری دارند.

نماینده مردم اسلام آبادغرب و دالاهو در مجلس شورای اسلامی توضیح داد: در حال حاضر کوله‌بری با مجوز صورت می‌گیرد، هر چند ما بر اساس آماری که داریم در ازای هر یک‌ میلیارد تومان کالایی که بصورت قاچاق وارد کشور می‌شود تنها ۹ میلیون تومان سهم کوله‌بران است.

فلاحت پیشه تصریح کرد: با وصف آن که دلالان و سود سرسام‌آوری به جیب می‌زنند اما همچنان‌ می بینیم که قاچاقچیان از تسحیلات مختلف برخوردارند اما به کوله‌بران هیچ اهمیتی داده نمی‌شود و این در حالی است که بیشترین آمار بیکاری در مناطق مرزنشین است.

این روایت ها حاکی از آن است که برنامه های تامین معیشت پایدار مرزنشینان و خاصه کوله بران در دولت جدی گرفته نمی‌شود.

قطعا مرگ دو نوجوان کوله‌بر مریوانی شاید پایان کوله‌بری نباشد اما می‌طلبد چاره‌ای اندیشید که دیگر شاهد چنین اتفاقاتی نباشیم.