اولویت‌بندی نقش‌ها، ضرورت زنان جامعه

سپهرغرب، گروه خانواده: ششمین نشست تبیینی گفتمانی «زن و خانواده» در اندیشه رهبر انقلاب با موضوع «زن، محور خانواده»، روز گذشته در محل سالن همایش مرکز نمایشگاه‌های آستان قدس رضوی برگزار شد که در این نشست «فهیمه فرهمندپور»، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران و مشاور سابق وزیر کشور در امور زنان و خانواده به‌عنوان سخنران به بیان مطالب خود پرداخت.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران صحبت خود را با توصیه‌ای برای بانوان آغاز کرد و گفت: در ابتدای سخن به همه خواهران توصیه می‌کنم حتماً مجموعه فرمایشات رهبر معظم انقلاب در حوزه زن و خانواده را مطالعه کنند، چراکه به‌شخصه با وجود تجربه فعالیت چندین‌ساله در این حوزه، وقتی به مطالعه متمرکز این مباحث جهت حضور در سلسله همایش‌ها اقدام کردم، دستاوردهای بسیاری از این سخنان دقیق به‌دست آوردم.

       ازدواج امری مقدس

فهیمه فرهمندپور با بیان اینکه در جلسه مذکور به بررسی جایگاه و محتوای مسائل زنان و خانواده در نظام گفتمانی رهبر انقلاب می‌پردازیم، افزود: در این حوزه چند مبنا و اصل وجود دارد که اصل و مبنای نخست، نگاه به ازدواج و خانواده به‌عنوان یک امر مقدس است.

فرهمندپور ادامه داد: تمام تلاش جریان سکولار بر این است که مقدس بودن ازدواج را از بین ببرد، چراکه وقتی امری مقدس باشد، از صدمه و هجمه‌ها در امان خواهد بود.

مشاور سابق وزیر کشور در امور زنان و خانواده در ادامه سخنان خود گریزی به صحبت‌های رهبر انقلاب و اهل بیت (ع) زد و گفت: رهبر انقلاب تعبیری دارند و می‌فرمایند در تمامی ادیان، مراسم ازدواج امری مذهبی است و هم در مکان مذهبی و مقدس ادیان و هم به‌وسیله روحانی دینی آن‌ها برگزار می‌شود. پیامبر (ص) نیز در بیان عظمت امر ازدواج می‌فرمایند، هیچ بنایی در اسلام از خانواده و ازدواج بالاتر نیست و ایشان طلاق را هم بدترین حلال برمی‌شمارند. ما باید در زمینه نگاه به ازدواج به‌عنوان امری مقدس، متون دینی را دستاویز کنیم؛ ازجمله این آیات فرمایش «و من آیاته اِن جعل لکم من انفسکم ازواجا...» است.

وی در تشریح نتیجه چین نگاهی به ازدواج افزود: نتیجه نگاه به ازدواج به‌عنوان امری مقدس این است که به آن اولویت داده می‌شود، همان‌طور که در زندگی ما به سایر کارهای مقدس ازجمله نماز خواندن در بین سایر کارهای روزمره اولویت می‌دهیم.

فرهمندپور بیان کرد: خیلی از ما وقتی می‌خواهیم به عمل‌های عبادی و خداپسندانه در دین اسلام فکر کنیم، در ذهنمان اعمالی مانند نماز، روز و غیره می‌آید و کمتر کسی است که عملی مانند بوسیدن فرزند خود را به‌عنوان عملی خداپسندانه در این زمره نام ببرد. درحالی ‌که در حوزه خانواده بسیار روایات است که چنین کارهایی را عملی عبادی برمی‌شمارند؛ به‌عنوان مثال حدیث داریم که وقتی مردی لقمه در دهان همسر خود می‌گذارد، نفر سوم آن سفره فرشتگان الهی هستند و از این دست روایات بسیار است و یا در روایت آمده مردی که برای تهیه رزق خانواده خود تلاش می‌کند، همانند جهادگری در راه خدا است.

وی ادامه داد: از دیگر نتایج مقدس دانستن امر ازدواج افزایش انگیزه و تاب‌آوری در زندگی است که همه این موارد را از کلام رهبر انقلاب استخراج کرده‌ام.

مشاور سابق وزیر کشور در امور زنان و خانواده پس از طرح نتایج، به بررسی آثار این موضوع پرداخت و گفت: آثار مقدس دانستن امر ازدواج در دو بخش تکلیفی و وضعی است.

استاد دانشگاه تهران با تأکید بر اینکه باخت در زندگی مشترک، باخت مشترک است و فردی نمی‌تواند همسر خود را بدبخت کند مگر اینکه خودش هم بدبخت شود، در خطاب به مادران حاضر در نشست گفت: هیچ‌وقت فرزندتان را علیه همسرش تحریک نکنید، چراکه این نه‌تنها زندگی همسرش را تلخ می‌کند، بلکه زندگی فرزندتان هم تلخ خواهد شد.

       نگاه به خانواده از منظر دو هویت

فرهمندپور در بیان دومین اصل در حوزه خانواده افزود: اصل دیگر مطرح در حوزه زن و خانواده، نگاه به خانواده به‌عنوان یک هویت دوگانه اخلاقی حقوقی است. موضوعی که ما متأسفانه غالباً در آن لنگ هستیم و خانواده را تک‌بُعدی نگاه می‌کنیم، یا بر مبنای حقوقی و یا بر مبنای اخلاقی صرف، درحالی ‌که با هرکدام از این هویت‌ها به‌تنهایی خانواده بر ریل خوشبختی نمی‌افتد.

وی ادامه داد: این نگاه دوهویتی در اسلام نشانه درهم‌آمیختگی آرمان‌گرایی و واقع‌بینی در تفکر اسلامی است. اسلام هم به جنبه‌های اخلاقی خانواده اشاره می‌کند و هم به رعایت مقررات و موارد حقوقی خانواده تذکر می‌دهد. قرآن حتی برای همسران پیغمبر که بهترین همسران ممکن هستند هم امرونهی‌های حقوقی دارد و می‌گوید اگر فلان فعلی را انجام دهند، آن‌ها را طلاق بده.

مشاور سابق وزیر کشور در امور زنان و خانواده افزود: نکته مهم دیگر در این حوزه آن است که هرکدام از این دو جنبه هویتی خانواده زمینه‌ها، اقتضائات و لوازم متفاوتی دارد، یعنی برای تشکیل و تداوم امر خانواده باید تمامی این موارد باشند و بر ضرورت توجه به زمینه‌ها، اقتضائات و لوازم متمایز هریک از این دو وجه در اموری مانند آموزش، تربیت، تبلیغ، ترویج، فرهنگ‌سازی و غیره تأکید کرد.

       یکی از مشکلات جامعه

وی گریزی به گزاره‌های قرآنی در امر خانواده زد و گفت: قرآن می‌گوید باید بین آقا و خانم مودت و رحمت وجود داشته باشد و براساس هندسه قرآن باید ابتدا مودت باشد، به این معنا که رفتار محبت‌آمیز ایجاد شود و حتی اگر محبت قلبی نباشد، این ابزار احساس محبت را ایجاد می‌کند. پس مودت، رحمت هم به دنبال خود دارد. به همین دلیل بوده که خدا می‌فرماید دروغ در جهت ابراز محبت به همسر جایز است؛ پس حتی اگر واقعی نیست، به دروغ محبت را ابراز کنید و همین امر و تکرار آن سبب واقعی شدن آن به‌مرور می‌شود. در جای دیگری قرآن می‌گوید اگر زنت را دوست نداری، به‌خاطر خدا با آن بساز، خدا بخواهد عشق در این رابطه شکوفه خواهد کرد؛ اما من متأسفم که جامعه ما به جامعه‌ای تبدیلی شده است که در آن مشکل در ابراز عشق‌ورزی و مهرورزی داریم، حتی در مواقعی که به‌واقع عشق وجود دارد، اما هنر ابرازش نیست؛ چه همسر به همسر، چه فرزندان به والدین و بالعکس.

       لزوم توجه به تفاوت‌ها و تشابه‌ها

مشاور سابق وزیر کشور در امور زنان و خانواده سخنان خود را با تبیین سومین اصل در حوزه خانواده ادامه داد و در این زمینه گفت: اصل و مبنای سوم در حوزه خانواده این است که باید به دوگانه تشابه و تفاوت زن و مرد توجه کنیم، این تفاوت و تشابه در جایگاهی جنبه تکوینی و در جایگاهی جنبه‌ای تشریعی دارد.

وی همچنین به یکی از تفاوت‌های مبنایی بین تفکر اسلام و تفکر فمینیستی اشاره کرد و افزود: فمینیست‌ها می‌گویند ما یک جنس داریم و یک جنسیت، جنس به معنای جنبه‌های فیزیولوژی است و جنسیت به معنای اخلاق، نقش و منش بوده؛ آن‌ها می‌گویند ما تنها قبول می‌کنیم که مرد و زن در جنبه جنس با همدیگر تفاوت دارند. به این معنا که ممکن است فردی جنسش زن باشد، اما جنسیتی مردانه داشته باشد. آن‌ها می‌گویند اگر از بچگی دست دخترکان تفنگ بدهی و دست پسرکان عروسک، در آینده اخلاقشان متفاوت می‌شود و به‌واسطه این گزاره مردانه و زنانه بودن نقش‌ها را رد می‌کنند و می‌گویند هرکسی با هر جنسی می‌تواند هر نقشی را بپذیرد. ما می‌گوییم این گزاره غلط است، ما می‌گوییم بله، فیزیولوژی‌های مردانه و زنانه متفاوت است، ما می‌گوییم که خداوند نظام تشریعش را بر مبنای همین تفاوت تکوینی بنا کرده، یعنی اگر قرار بوده فیزیولوژی زنانه، فیزیولوژی باروری باشد، دگرخواهی را در وجود این جنس بیشتر می‌کند و همین می‌شود که فرزندآوری برای زنان امری مورد علاقه است.

وی اضافه کرد: البته متأسفانه در جامعه ما گاهی در عمل تفاوت‌هایی که بین زن و مرد قائل می‌شویم، تفاوت‌های درستی نیست. به‌عنوان مثال اگر پسری از سوسک بترسد را می‌گویند مگر پسر از سوسک می‌ترسد؟ اما وقتی دختری از سوسک می‌ترسد، سریع به کمکش می‌روند و آن حشره را دور می‌کنند، درحالی ‌که در روایت داریم که شجاعت از مادر به فرزند می‌رسد، پس اگر پسران شجاعی بخواهیم، باید مادران شجاعی داشته باشیم.

       تنوع نقش‌ها در حوزه زنان و هنر مدیریت قبول نقش‌ها

مشاور سابق وزیر کشور در امور زنان و خانواده با بیان اینکه بیشتر بودن تنوع در نقش‌هایی که زنان می‌توانند قبول کنند (به نسبت مردان) یکی از ویژگی آنان است، گفت: با توجه به این اصل، باید زنان هنر اولویت‌بندی را در زندگی بیاموزند و بتوانند بین نقش‌هایی که می‌توانند انتخاب کنند، آن‌هایی که اولویت بالاتری دارند را برگزینند.

وی در جواب به سؤالی مبنی بر اینکه آیا نقش‌های اجتماعی اولویت زن مسلمان است یا نقش‌های خانوادگی؟ بیان کرد: ما هردو را اولویت می‌دانیم، اما نقش‌های اجتماعی اولویت دوم است؛ به این معنا که نباید بنا بر اولویت نخست بودن نقش‌های خانوادگی، نقش‌های اجتماعی از قبیل تحصیل را کنار گذاشت. پس باید تلاش کنیم که بین اولویت‌ها توازن و مدیریت ایجاد شود و هنر مدیریت کردن آن یکی از ضروریات‌ امروز جامعه زنان در کشور است.