سپهرغرب خواستار شد؛

بدنه رنجور پیاده‌راه‌های همدان نیازمند جداره‌ای فاخر

سپهرغرب، گروه شهر - طاهره ترابی‌مهوش: موضوع «علم طراحی شهری»؛ خلق فضاهای عمومی باکیفیت در سطح شهر است که امروزه جنبش پیاده‌راه‌سازی به‌عنوان یکی از راهبردهای بهبود کیفیت محیط شهری محسوب می‌شود.

شهر متشکل از شبکه‌ای از فضاهای متوالی با کیفیت بصری متفاوت است، این توالی فضایی در صورتی به وجود می‌آید که انسان در طول یک مسیر، فضاهای قابل‌تمایز از یکدیگر را ادراک و آن‌ها را به‌عنوان فضاهای مرتبط به هم تلقی کند درواقع فضاهایی که در چنین ترکیب بی‌پایانی شرکت داشته‌اند به‌طور هم‌زمان قابل دیده شدن نیستند و در یک توالی بصری ادراک می‌شوند که شهروندان با عبور از این فضاها، ادراکات حسی مختلفی را در اثر دریافت پیام‌های متنوع کسب می‌کنند. 

وقتی سخن از زیبایی به میان می‌آید، این سؤال مطرح می‌شود که استفاده از زیبایی به‌منظور افزایش حضورپذیری در فضاست و یا ایجاد یک اثر هنری مدنظر است؟ طراحی فضا به‌عنوان یک اثر هنری و به‌دوراز روح مکان می‌تواند فضاهای شهری را خالی از مردم کند؛ زیرا موفقیت یک فضای شهری به تعداد استفاده‌کنندگان از آن فضا بستگی دارد که با توجه به این مهم طی دو سال گذشته خیابان بوعلی در مرکز شهر همدان به پیاده‌راه تبدیل ‌شده‌ اما هنوز پرداختن به مقوله جداره‌سازی در آن به‌عنوان یکی از ارکان زیباشناختی به‎طور جدی دنبال نشده‌است که دراین‌باره، بابک مهدی‌آزاد مدیرعامل سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری همدان از اجرایی کردن فاز نخست جداسازی مبنی بر جمع‌آوری موانع بصری در جداره‌های پیاده‌راه بوعلی و اکباتان طی ماه‌های آتی خبر داد و گفت: طبق پیگیری‌ها انجام‌شده قرار است برای مغازه‌داران برای نحوه نصب تابلوها و اندازه آن‌ها قواعدی را ارائه کنیم.

در ادامه، احمد ترابی معاون میراث اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان نیز اظهار کرد: عمده فعالیت ما در حوزه مرمت جداره‌های میدان مرکزی شهر است که امسال نیز مرمت بخشی از این جداره‌ها در دستور کار قرار گرفته‌است.

وی در خصوص جداره‌سازی پیاده‌راه بوعلی و اکباتان نیز، اذعان کرد: قرار است از طریق شهرداری طرحی را به سازمان میراث فرهنگی جهت دریافت تأیید و هماهنگی ارائه کنند که هنوز طرح به دست ما نرسیده‎است.

با توجه به قانع‌کننده نبودن گفت‌وگوی‌های صورت گرفته بر آن شدیم تا در خصوص اهمیت پرداختن به زیباسازی منظر شهری به‌خصوص در پیاده‌راه‌ها با استاد دانشگاه هنر و معماری همدان گفت‎وگویی داشته باشیم که در ادامه می‌خوانید:

مهدی پرستارشهری با بیان اینکه پیاده‌راه‌ها، محل حضور همه شهروندان و مشارکت آنان در زندگی جمعی‌شان است پس این فضاها در مقیاس همه شهر عمل کرده و می‌بایست پذیرای گروه‌های مختلفی از شهروندان باشند، گفت: در مکان‌های این‌چنینی شهروندان در یک رابطه تعاملی با یکدیگر، باهم بودن را آموخته و در جهت ارتقای حیات جمعی می‌کوشند.

وی افزود: می‌بایست در پیاده‌راه‌ها همواره زندگی اجتماعی و معیارهای زیبایی شناسانه در جریان باشد چراکه گرایش شهروندان به پیاده‌راه‌ها به‌عنوان فضای شهری درگرو کیفیت فضای شهری، تعامل و ارتباطات اجتماعی- روانی ناشی از تأثیرات زیباشناختی است، پس باید در طراحی و برنامه‌ریزی برای فضاهای شهری جذاب و زیبا به ارتقای سطح کیفی سیما و منظر آن در ابعاد فیزیکی و انسانی توجه توأمان داشت.

استاد دانشگاه هنر و معماری همدان با تأکید بر لزوم توجه به جداره‌سازی در پیاده‌راه‌ها، اظهار کرد: باید در فضاهای شهری، ردپای زیبایی را در عناصری همچون نظم، رنگ، تنوع، انسان‌مداری، خوانایی، حس تعلق و غنای حسی بتوان مشاهده کرد.

پرستارشهری اذعان کرد: هنگامی‌که از شهر سخن به میان می‌آید، درواقع صحبت از مکانی است که بالاترین حد از تمرکز قدرت و فرهنگ یک اجتماع را در خود جای داده‎؛ مکان تبلور وسیع‌ترین شبکه‌های ارتباط اجتماعی است، جایی که تعلق به آن و اهل آن بودن نوعی شناخت هویت برای فرد را به ارمغان می‌آورد.

وی با بیان اینکه منظر شهری عینیتی است مستقل از انسان که توسط او ادراک می‌شود، تشریح کرد: بستر منظر شهر، هندسه، فضا، کالبد و به‌عبارت‌دیگر فرم کالبدی است و به‌واقع منظر محیط شهری، مجموعه‌ای از محرک‌های محیطی است حال‌آنکه این محرک‌ها اطلاعاتی را برای شهروندان می‌فرستند که ادراک فضا را در ذهن مقدور می‌سازند.

استاد دانشگاه هنر و معماری همدان با اشاره به مؤلفه‌های تأثیرگذار بر کیفیت فضایی پیاده‌راه‌ها از طریق ایجاد جداره‌سازی، افزود: نخستین مؤلفه، سرزندگی است حال‌آنکه آن را می‌توان در فضاهای شهری باکیفیت، جذاب و زیبا جستجو کرد و یکی از راه‌های رسیدن به تنوع، به کار گرفتن نمادهای شهری‌ است که برگرفته از کالبد موجود و ارزش‌های بافت تعریف می‌شوند که به خوانایی مسیر افزوده و آن را به نماد تبدیل می‌کند. 

پرستارشهری تصریح کرد: طی ماه‌های اخیر ساخت و نصب برخی از نمادها و المان‌ها توسط شهرداری همچون دار قالی و مجسمه‌های ساده ایستاده در میدان مرکزی قابل‌تحسین است.

وی با اشاره به اینکه عوامل سرزندگی و تنوع پیاده‌ راه‌ها، ایجاد کاربری‌های متنوع و متناسب با هر بخش پیاده‌راه، استقرار کاربری‌های خدماتی که تداوم حضور شهروند را در پی دارد و همچنین استقرار کاربری‌های اوقات فراغت، تنوع مبلمان در طول مسیر و هماهنگی روشنایی مسیر بدنه‌ها و تأکید روشنایی روی عناصر و بناهای هستند، ابراز کرد: دراین‌بین شهرداری نیز از طریق نورپردازی توانسته‌است بخشی از این سرزندگی را در پیاده ایجاد کند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه تنوع و سرزندگی در جداره‌سازی دلالت بر ویژگی‌های محیطی مکان‌هایی می‌کند که واجد فرم‌ها و معانی گوناگون است، اذعان کرد: نفوذپذیری از دیگر مؤلفه‌های اصلی در جداره‌سازی است که به‌منظور رسیدن به آن در مسیر پیاده‌راه‌ها لزوم توجه به ایجاد امکان رابطه متقابل بصری بین مسیر و بدنه، حیاتی است.

پرستارشهری با اشاره به لزوم توجه به خوانایی در جداره‌سازی مسیر پیاده‌راه، اظهار کرد: پیاده‌راه‌ها عرصه‌های عمومی‌اند که می‌توانند گزینه‌های متنوعی را برای ارتقای کیفیت زندگی مردم به آن‌ها عرضه کنند، اما مردم موقعی می‌توانند از منافع گزینه‌هایی که آن کیفیت را عرضه می‌دارند، بهره گیرند که بتوانند سازمان فضایی و آنچه را که در آنجا می‌گذرد، درک کنند.

وی ادامه داد: پرداختن به وجه عینی منظر در پیاده‌راه آن را به محیطی خوانا و واجد کیفیت تبدیل خواهد کرد که دراین‌بین پاکیزگی و زیبایی در محیط پیاده‌راه، امکان حضور پذیری و استفاده از فضای آن را افزایش خواهد داد و در انتها پیاده‌راه باید با ایجاد احساس نظم بین اجزا، آن را به‌عنوان فضایی متناسب به بیننده عرضه کند؛ به‌عبارت‌دیگر باید فضای پیاده‌راه واجد کیفیت تناسبات بصری باشد که این امر تنها از طریق یکدست کردن تابلوها ایجاد نخواهد شد بلکه باید قواعد خاصی را در حوزه بهسازی از طریق شهرداری و مدیریت شهری تعریف کرد.

استاد دانشگاه هنر و معماری همدان با بیان اینکه زیباسازی فرایندی است که به توسعه کیفی فضای شهر و ارتقای کیفیت زندگی شهری می‌پردازد تا به شکل‌گیری شهر سالم، فرهنگی و انسان‌مدار برسد، تصریح کرد: شهری زیباست که بر اساس شرایط محیطی و نیازهای انسانی به‌صورت منطقی و متناسب شکل گرفته باشد، شهری که به کیفیت زندگی و روح و روان انسان احترام بگذارد.

پرستاشهری خاطرنشان کرد: از طرفی زیباسازی بر ارتقای کیفیت محیط و فضاهای عمومی تأکید دارد تا تعامل اجتماعی را تسهیل کرده و هویت کالبدی شهر و هویت اجتماعی شهروندان را تحکیم بخشد، درنهایت می‌توان چنین نتیجه گرفت که با توجه به نحوه درک محیط توسط حس بینایی در انسان و نیاز به درک سریع کلیت فضا توسط افراد، استفاده از نظمی ساده که به‌راحتی قابل‌درک بوده و خاص یک فضای شهری باشد، برای کلیت جداره و اعمال نظمی پیچیده‌تر در جزییات هر یک از نماها که موجب خوانایی تک‌تک آن‌ها شود و از یکنواختی جداره بکاهد، در قالب نظم کلی جداره مناسب به نظر می‌رسد.

وی با بیان اینکه بدین طریق می‌توان دو کیفیت زیبایی‌شناختی و خوانایی را به‌طور هم‌زمان در پیاده‌راه‌ها تأمین کرد، اظهار کرد: استفاده مناسب از این دو شاخصه بر حس مکان و هویت فضا، احساس رضایت شهروندان از فضای شهری خود، غرور شهروندی و حس تعلق به مکان تأثیرگذار خواهد بود.

استاد دانشگاه هنر و معماری همدان با تأکید بر اینکه خیابان‌ها (پیاده‌راه‌ها) و میادین شهری بخش عمده‌ای از فضای باز و عمومی شهرها هستند که به‌نوعی بیشترین نمود در محیط بصری شـهر را عهده‌دار هستند، تبیین کرد: ازآنجایی‌که نما یکی از مؤثرترین عناصر تأثیرگذار بر کیفیت بصری بنا و درنتیجه کیفیت فضاهای شهری است بنابراین در میان دیگر عناصر منظر شهری، تأثیرپذیرترین عنصر از تصمیمات طراحان شهری است، ازاین‌رو نمای ساختمان‌ها و جداره‌های شهری مشرف بر پیاده‌راه‌های مرکزی شهر و میادین نیز ازجمله عناصر محیطی تأثیرگذار در زمینه ارتقای کیفیت‌های بصری زیبایی‌شناسی در فضاهای شهری محسوب می‌شوند که بر ارتقای کیفیت زندگی شهروندان بسیار مؤثر هسـتند.

مع‌الوصف؛ با توجه به مطالبی که در بالا ذکر شد، جداره‌های شهری به‌خصوص در پیاده‌راه‌ها عضو جدانشدنی منظر شهر هستند که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم از طریق ادراک بصری بـر کیفیت زندگی ساکنان تأثیر می‌گذارند پس در طراحی جداره‌ها می‌بایست از طریق تکنولوژی‌های بالقوه همچون مدل‌سازی و نمایش بصری بـه ارائه راهکارها و تهیه چارچوب طراحی که مبتنی بر ایجاد انسجام و نظم کالبدی، ایجاد کریدورهای بصـری و رؤیت پذیری است توجه ویژه‌ای داشت، درواقع نمی‌توان تنها با پاک‌سازی دیواره‌های پیاده‌راه از موانع بصری همچون وجود کولرها و سیم‌کشی‌های غیرضروری مدعی شد که نسبت به جداره‌سازی از سوی متولیان امر توجه کافی شده چراکه بدنه رنجور پیاده‌راه‌های همدان این روزها نیازمند لباسی فاخر و در شأن همدان به‎عنوان پایخت تاریخ و تمدن ایران‌زمین است.