در واقع خداوند برای این ماه قواعدی خاص نسبت به سایر ماه‌های سال اختصاص داده است؛ به عنوان مثال پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود «ماه، شعبان نامیده شد، زیرا روزى‌هاى مؤمنان در این ماه قسمت مى‌شود؛ إنَّما سُمِّیَ شَعبانُ لأِنَّهُ یَتَشَعَّبُ فیهِ أرزاقُ المُؤمِنینَ» همچنان که ماه شعبان را با ولادت سه امام معصوم علیهم‌السلام یعنی امام حسین، امام سجاد و منجی بشریت یعنی امام عصر (عج) آذین بخشید تا بر معنویت این ماه افزوده شود.
در هر صورت فضایل این ماه به قدری است که همواره مورد توجه پیامبر و ائمه علیهم‌السلام قرار داشت و لذا کوشش فراوانی در پاسداشت ماه شعبان به خرج می‌دادند و شیعیان و اصحاب خویش را دعوت به تکریم و مراقبت بر این ماه می‌کردند.
نقل است حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام در روز اول شعبان به جماعتى برخوردند که در مسجد نشسته بودند و درباره قَدَر و امثال آن گفت‌وگو می‌کردند تا آنکه لجاجت و جدالشان و فریاد و صدایشان سخت بلند شد. حضرت ایستادند و بر آن‌ها سلام کردند، پاسخ سلام را دادند و به‌احترام حضرت از جاى برخاستند و درخواست کردند تا کنار آنان بنشیند. امام(ع) توجّهى به دعوت آنان نکردند و در همان حالت ایستاده فرمودند:
...اى تازه‌کار‌ها، امروز اول شعبان کریم است، پروردگار آن را شعبان نامیده به‌خاطر انشعاب یافتن و پراکنده شدن خیرات در آن. همانا پروردگار شما در شعبان درهاى حسنات را باز کرده و قصر‌ها و خیراتش را به‌قیمتى ارزان و کارهایى آسان به شما عرضه کرد، پس در مقام خرید برآیید؛ یَا مَعْشَرَ الْمُبْتَدِعِینَ، هَذَا یَوْمُ غُرَّةِ شَعْبَانَ الْکَرِیمِ سَمَّاهُ رَبُّنَا شَعْبَانَ لِتَشَعُّبِ الْخَیْرَاتِ فِیهِ قَدْ فَتَحَ فِیهِ رَبُّکُمْ أَبْوَابَ جِنَانِهِ وَ عَرَضَ عَلَیْکُمْ قُصُورَهَا وَ خَیْرَاتِهَا بِأَرْخَصِ الْأَثْمَانِ وَ أَسْهَلِ الْأُمُورِ فَابْتَاعُوهَا.
ابلیس دور از رحمت خدا شاخه‌هاى شرور و بلاهاى خود را براى شما آراسته و شما پیوسته در گمراهى و سرکشى می‌کوشید و به شاخه‌هاى ابلیس تمسّک مى‌جویید و از شاخه‌هاى خیرات که درهایش برای شما باز شده روى می‌گردانید و این ابتدای ماه شعبان است و شاخه‌هاى خیراتش عبارت است از: نماز، روزه، زکات، امر به معروف، نهى از منکر، نیکى به پدر و مادر و خویشان و همسایگان، ایجاد صلح و صفا بین مردم و صدقه دادن به فقرا و مساکین. وَ عَرَضَ لَکُمْ إِبْلِیسُ اللَّعِینُ بِشُعَبِ شُرُورِهِ وَ بَلَایَاهُ فَأَنْتُمْ وَ إِنَّمَا تَنْهَمِکُونَ فِی الْغَیِّ وَ الطُّغْیَانِ وَ تَتَمَسَّکُونَ بِشُعَبِ إِبْلِیسَ وَ تَحِیدُونَ عَنْ شُعَبِ الْخَیْرِ الْمَفْتُوحِ لَکُمْ أَبْوَابُهُ هَذِهِ غُرَّةُ شَعْبَانَ وَ شُعَبُ خَیْرَاتِهِ الصَّلَاةُ وَ الصَّوْمُ وَ الزَّکَاةُ وَ الْأَمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیُ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ بِرُّ الْوَالِدَیْنِ وَ الْقَرَابَاتُ وَ الْجِیرَانُ وَ إِصْلَاحُ ذَاتِ الْبَیْنِ وَ الصَّدَقَةُ عَلَى الْفُقَرَاءِ وَ الْمَسَاکِین. (مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج7، ص542)