پیاده‌روی اربعین خیزش جهانی مستضعفین

سپهرغرب، گروه دین و اندیشه: پیاده‌روی میلیونی و با شکوه اربعین شهادت امام حسین (ع)، رویداد مهمی بوده که همگان را به شگفتی وا‌داشته است؛ در روزهای منتهی به اربعین سالار شهیدان میلیون‌ها انسان عاشقانه، مخلصانه و بی‌پروا از تهدیدات تروریستی موجود و با پای پیاده ده‌ها و برخی صدها کیلومتر را طی مسیر می‌کنند تا به سرزمین کربلا برسند، ابعاد کمی و کیفی این رویداد به‌قدری گسترده است که آن را تبدیل به یک رویداد منحصربه‌فرد بین‌المللی کرده و البته توسط رسانه‌های اسلام‌ستیز غربی تلاشی معنی‌دار برای نادیده گرفتن و سانسور آن می‌شود. حرکت میلیون‌ها نفر از نقاط مختلف جهان برای زیارت امام حسین (ع) چنان عظمتی دارد که هیچ‌کدام از نظریات جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی غربی عمق نظری و معرفتی برای تحلیل و تبیین آن ندارد.

     پیاده‌روی اربعین بازتولید شور، عشق و معرفت حسینی

درنگی همدلانه در معنای ذهنی مشارکت‌کنندگان در خلق بزرگ‌ترین اجتماع انسانی نشان می‌دهد که پایمردی و صبر صاحب والاترین صفات نیکوی انسانی در برابر ظلم و ستم و پستی و برای دفاع از آرمانی الهی، بزرگ‌ترین انگیزه برای شرکت در این برنامه است و مشارکت‌کنندگان مراسمی که پس از حدود یک‌هزار و 400 سال از سپری شدن واقعه کربلا برگزار می‌شود، به دنبال اعلام همراهی و هم‌نوایی با آن هستند؛ به عبارت دیگر ویژگی متمایز اساسی در واقعه عاشورا که چنین شور و تحرکی را در میان انسان‌ها ایجاد می‌کند، معطوف به این است که تجمع و پاسداشت واقعه عاشورا یک حرکت عبادی صرف برای تقدیس و ستایش خدا و یا یک امر متعالی نیست، بلکه هم‌نوایی آدمیان با واقعه‌ای است که در آن انسان‌هایی برای احیا و دفاع از ارزش‌های الهی و انسانی با بذل تمام هستی خود، زیبایی‌های الهی را عیناً نمایان ساختند و ملموس کردند.

درواقع مشارکت‌کنندگان در این رویداد با تمسک به کاروان کربلا و با پیاده‌روی طولانی و تمسک به خصلت‌های زیبای کاروان حسینی، خود را در صحنه کربلا حاضر می‌بینند و سعی در بازتولید آن شور و عشق و معرفت دارند.

     پیاده‌روی اربعین، باطل‌السحر اسلام آمریکایی

انقلاب ما فراتر از آنکه یک انقلاب اسلامی با وجه شیعی صرف باشد، یک انقلاب دینی با پیامی جهانی است که مخاطبان آن‌ مستضعفین عالم هستند و تحت سلطه و ستم مستکبرین جهان قرار دارند. به بیان دیگر انقلاب اسلامی واجد آرمانی جهانی است که مخاطب آن فطرت همه انسان‌هایی بوده که به‌نوعی تحت انقیاد امپراطوری جهانی ثروت، قدرت و لذت قرار گرفته و دچار سطحی ازخودبیگانگی و ازخدابیگانگی گشته‌اند؛ نگاه جهان‌شمول و عام انقلاب اسلامی برگرفته از نگاه جهانی اسلام ناب است که به دور از خط‌کشی‌های کاذب مختلف همچون قومیت، ملیت، نژاد و... انسان‌ها را اعضای یک پیکر واحد می‌داند که اگر در دین یکسان نباشند، در خلقت با یکدیگر برابر هستند. ازاین‌رو مسئولیت حمایت از همه مستضعفین عالم و رساندن پیام رهایی‌بخش اسلام به آنان از مهم‌ترین کارهای انقلاب اسلامی بوده و هست.

حرکت‌ها و اقدامات جنبشی و ملی گروه‌های مختلف در جهان در هم‌سویی، همدلی و هم‌نوایی با انقلاب اسلامی و حمایت‌های علنی مادی و معنوی انقلاب اسلامی از آنان، در همین چارچوب قابل تحلیل است. یکی از محورهای اصلی فعالیت‌های رسانه‌ای و تبلیغاتی شبکه بین‌المللی نظام سلطه، تلاش برای شیعی جلوه دادن انقلاب اسلامی و محدود کردن مبارزات و مجاهدت‌های جنبش‌های مقاومت متأثر از آن در آرمان یک جمعیت مذهبی محدود بوده است.

تلاش برای مخدوش کردن و از مشروعیت انداختن نسخه مبارزاتی جهادی انقلاب اسلامی با به صحنه آوردن بدیلی مضحک، کاریکاتوری و متوحش همچون جریان تکفیری، نشان از طراحی و اجرای پروژه‌ای عظیم و پیچیده برای به محاق بردن و منزوی کردن وجه رهایی‌بخشی جهانی انقلاب اسلامی و محدود کردن آن به جمعیت شیعیان جهان دارد.

تلاش‌های پیدا و پنهان نظام سلطه برای شکل دادن به گروه‌های متعدد تروریستی در منطقه و به‌خصوص در عراق و سوریه و کمک‌های گسترده رسانه‌های دیداری، نوشتاری و سایبری غرب برای انتشار جنایات فجیع و مشمئزکننده گروه‌های تروریستی رنگارنگ همچون داعش و جبهه‌النصره، نشان‌دهنده انگیزه‌های شکل‌گیری این گروه‌ها است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها مخدوش کردن چهره نورانی اسلام ناب به‌عنوان آخرین و مستحکم‌ترین دین الهی و سنگر مقاومت در برابر اندیشه الحادی و فرهنگ مادی غرب است. بزرگ‌ترین اجتماع بشری با ویژگی‌هایی استثنایی، باطل‌السحر این افسون شیطانی بوده که با همت مردان و زنان عاشق و تحمل سختی و دشواری فراوان، چهره‌ای روشن از اسلام ناب به جهانیان نشان می‌دهد و جهان را در برابر تابلویی زیبا از حقیقت اسلام و پیروان واقعی آن قرار می‌دهد. درواقع جهانیان با دیدن این رویداد عظیم و جلوه‌های زیبای معنوی و ابعاد انسانی آن، مشتاق آشنا شدن با حقیقت قیام کربلا می‌شوند و این موضوع زمینه‌سازی درخشش پرفروغ‌تر حقیقت اسلام ناب را در سراسر جهان فراهم خواهد کرد و نسخه‌های اسلام آمریکایی همچون جریان تکفیری را به محاق خواهد برد.

     شکل‌گیری فراجنبش اجتماعی جهانی

پیاده‌روی اربعین صحنه‌ای زیبا و بدیع از مناسبات و روابط و جوشش انسان‌هایی از ملیت‌ها و قومیت‌های مختلف است و حتی معتقدان آیین‌های متفاوت از شیعه که واجد زیباترین، خالصانه‌ترین و عاشقانه‌ترین تعاملات بین‌انسانی است و با هیچ‌یک از نظریات جامعه‌شناسی قابل تبیین و تحلیل نیست. اجتماع گسترده انسان‌هایی از سراسر جهان با ملیت‌ها و نژادهای مختلف و از اقشار، پایگاه‌ها و منزلت‌های اجتماعی گوناگون که درواقع می‌توان آن را به‌مثابه نمونه‌ای از جامعه بشری دانست، در کنار نمایش جلوه‌های مختلف فضائل اخلاقی همچون ازخودگذشتگی و ایثار، صبر، یاری به هم نوع، محبت و عطوفت و صدها خصلت والای انسانی، نشان از شکل‌گیری یک فراجنبش اجتماعی در سطح جهانی دارد که بشریت را به آرمان‌شهری عینی فرامی‌خواند.

درواقع پیاده‌روی اربعین پدیده‌ای است که نظریات علوم انسانی غربی را به چالشی اساسی می‌کشد و بشریت غرق‌شده در مادیات و دورشده از عالم معنا را به بازگشت دوباره به فطرت الهی فرامی‌خواند. این حرکت عظیم انسانی نه جنبشی است بر مبنای عقلانیت ابزاری که انسان‌ها در آن بر اساس محاسبه سود و زیان مادی به کنش‌گری بپردازند و نه حرکتی است توده‌وار و بی‌هدف و مبتنی بر احساس صرف و نه حرکتی ناشی از تضادهای طبقاتی؛ بلکه خیزشی است جهانی برای پاسخ به ندای فطری خداجویی و حق‌طلبی و بر پایه بالاترین حد شور و عواطف و در اوج قله عقلانیت انسانی.

     شکل‌گیری امت جهانی مستضعفین

مردم عراق خصوصاً روستاییان کم‌بضاعت عراقی اندوخته هرچند اندک خود را که نتیجه زحمات طاقت‌فرسای یک سالشان است، برای آسایش زائران در طبق اخلاص گذاشته و در این همایش هزینه می‌کنند؛ این واقعیتی است که شرکت‌کنندگان در این پدیده در سرتاسر مسیر آن را به‌وضوح می‌بینند. راهپیمایی‌کنندگان ایرانی هم عمدتاً از اقشار غیر مرفه جامعه هستند که با شرایط ایجادشده برای این سفر با هزینه‌ای اندک به آن می‌پیوندند؛ درواقع از بعد اقتصادی عمده شرکت‌کنندگان و فعالان این همایش عظیم الهی از اقشار مستضعف هستند، چه عراقی‌هایی که پس از دهه‌ها جنگ و آشوب میراث‌دار محرومیتی توان‌فرسا هستند و چه ایرانیانی که بیشتر از اقشار مستضعف جامعه و با هزینه‌های کم موفق به شرکت در آن شده‌اند.

از بعد اعتقادی هم هرچند عمده شرکت‌کنندگان در این مراسم از مسلمانان شیعه هستند، ولی از مذاهب گوناگون سنی، مسیحی، ایزدی، صائبی و... در این همایش عظیم مشارکت می‌کنند؛ از بعد جغرافیایی و قومیتی هم خلق‌کنندگان این رویداد عظیم از کشورها و اقوام مختلف از گوشه و کنار جهان و منطقه هستند، این واقعیت‌ها نشان می‌دهد که واقعه عاشورا مرزهای اعتقادی و جغرافیایی را درنوردیده و مردم مختلف دنیا را به خود جذب کرده و پیاده‌روی اربعین نه یک حرکت صرفاً شیعی بلکه یک خیزش عظیم انسانی است که بخشی از مستضعفین عالم را حول احیای ارزش‌های الهی به دور هم جمع کرده و به‌صورت یک جامعه یگانه و یکپارچه متبلور کرده است.

راهپیمایان اربعین کنش‌گرانی هستند که در وادی عرفان واقعی به سیر و سلوک مشغول‌اند و درحقیقت امر با طی طریق عشق، به کعبه عاشقان و شاهدان وجه الهی قدم می‌گذارند؛ در این سیر هرفرد در عین سلوک فردی و مواجهه شخصی خود با حقیقت کربلا و ارتباط قلبی با امام حسین (ع)، در وجه جمعی به‌عنوان عضوی از یک جامعه مؤمن در تلاش و تکاپو در مسیر کمال و سعادت و در دعوت به فطرت الهی قدم می‌گذارد و تلاش می‌کند تا به دیگران در رسیدن به مقصد کمک کند. آنچه در این حقیقت شگرف خود را نمایان می‌کند، تمرین و ممارستی است که اعضای این جامعه برای شکل‌گیری امت مؤمن انجام داده و به‌اجمال، مدل جامعه جهانی موعود را شکل می‌دهند.

     گسترش قدرت نرم انقلاب اسلامی

استفاده گسترده راهپیمایان ایرانی و غیر ایرانی از تصاویر مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) نشان از تعمیق انقلاب اسلامی و تسری گفتمان امام امت بوده که اساس شکل‌گیری انقلاب اسلامی و تداومش بر آن است. در مورد زائران ایرانی نقل‌قول‌های غیررسمی مبنی بر توصیه مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) برای شرکت در این مراسم، عامل شرکت گسترده و حضور پرتعداد و شگفت‌آور در آن بود که علی‌رغم تمهیدات ناکافی ارگان‌های مسئول برای خدمات‌رسانی و تسهیل امکانات سفر، نسبت به سال‌های قبل چندین برابر برآورد شده است.

گستردگی شگفت‌آور استفاده از تصاویر امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در راهپیمایی امسال نشان از نفوذ روزافزون انقلاب اسلامی و آرمان‌های آن در میان مردم منطقه و جهان است که علی‌رغم تبلیغات گسترده برای کاهش نفوذ و قدرت نرم آن، به ملجأ و پناهگاه مردم مستضعف جهان تبدیل شده است.

حمایت انقلاب اسلامی از مردم جهان و منطقه فارغ از نژاد، ملیت و مذهب آنان در برابر ظالمان و سلطه‌گران عالم و عوامل آنان، به‌تدریج حقانیت آن را بر جهانیان آشکار می‌کند؛ حمایت انقلاب اسلامی از دولت‌های مظلوم و مورد ستم در سطح منطقه و جهان، حمایت از جنبش‌های آزادی‌بخش همچون گروه‌های مقاومت فلسطینی و حزب‌الله و حمایت از قومیت‌ها و مذاهب گوناگون منطقه در برابر تهاجم جریانات وحشی تکفیری، به‌تدریج سبب آشکار شدن هرچه بیشتر حقیقت انقلاب اسلامی بر جهانیان شده است. برای نمونه می‌توان به ذهنیت نامناسب بخشی از جامعه عراق نسبت به انقلاب اسلامی اشاره کرد که به سبب تأثیرپذیری از تبلیغات حکومت بعثی صدام و پس از آن تبلیغات منفی گسترده رسانه‌های غربی و عربی ایجاد شده بود و راهپیمایی عظیم اربعین نشان‌دهنده تغییر فضا و عمیق‌تر شدن انقلاب اسلامی در ذهن و روح مردم عراق است.

جمع‌بندی: همایش عظیم پیاده‌روی اربعین حسینی همچون اصل رویداد دارای ابعاد گوناگون عظیمی بوده که نیازمند بررسی همه‌جانبه است. آنچه در انتها می‌توان گفت اینکه رخداد واقعه عاشورا در سال 61 هجری به‌سان موجی است که از نقطه‌ای آغاز شد و با گذشت زمان بیشتر و پرقدرت پیش می‌رود و در سطح جهان گسترش می‌یابد و راهپیمایی اربعین حسینی تنها نشان‌دهنده گوشه‌ای از این موج خروشان است که به‌تدریج آینده جهان و بشریت را رقم خواهد زد، همان‌گونه که مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) می‌فرمایند: «اولین جوشش‌های چشمه‌ جوشان محبت حسینی - که شط همیشه جاری زیارت را در طول این قرن‌ها به راه انداخته است - در اربعین پدید آمد. مغناطیس پُرجاذبه‌ حسینی اولین دل‌ها را در اربعین به سوی خود جذب کرد؛ رفتن جابربن‌عبداللَّه و عطیّه به زیارت امام حسین (ع) در روز اربعین، سرآغاز حرکت پُربرکتی بود که در طول قرن‌ها تا امروز پیوسته و پی‌درپی پُرشکوه‌تر، پُرجاذبه‌تر و پُرشورتر شده و نام و یاد عاشورا را روزبه‌روز در دنیا زنده‌تر کرده است.»

 حمیدرضا شاه‌نظری

پژوهشگر مسائل فرهنگی- اجتماعی