دنیای رنگی شهرها

سپهرغرب، گروه شهر: خاکستری آسمان انگار بر روی دیوارهای شهر هم، سایه انداخته‌باشد. شهرهای بی‌رنگ‌و‌روحی که گاهی رنگی ‌شدنشان بیشتر از بی‌رنگی‌شان آرامش را بر‌هم می‌زند. درحالی‌که تاریخ معماری نشان‌می‌دهد، ایرانی‌ها یکی از رنگین‌ترین معماری‌ها را در دنیا داشته‌اند.

بخش مهمی از رابطه‌ ما با محیط، بر‌اثر تأثیر رنگ‌هاست. رنگ‌ها از جمله عناصری هستند که با هزینه کمتر از ساخت‌و ‌ساز، می‌توانند جهت تعریف فضاها در ایجاد خوانایی، حس مکان و حفظ هویت شهر، مؤثر باشند. تجربه رنگی شهرهای دیگر دنیا، نشان‌می‌دهد که استفاده درست از رنگ می‌تواند زندگی را به محله‌ای بازگرداند. مثال معروف آن محله‌ای، در شهرمکزیکوسیتی است. در این شهر، محله‌ای جرم‌خیز، وجود‌داشته که مردم را دچار آسیب کرده‌ بود، اما زمانی‌که گروهی با رنگ، چهره این منطقه را عوض‌کردند، آنجا تبدیل به منطقه گردشگری می‌شود. به‌جز این محله، خیابان‌های رنگی معروف دیگری هم، در دنیا هستند که رنگ، زندگی ساکنان‌شان را متحول‌کرده‌است. این گزارش پیش‌تر در نهمین شماره مجله الکترونیک شهرگاه منتشر‌شده‌است، در ادامه می‌خوانید:

شهر اسلو در نروژ دارای سابقه استفاده از مصالح بومی و محلی با رنگ‌آمیزی خاص خود است. این منطقه بیش از نیمی از سال با برف پوشیده‌شده و برای مقابله با تأثیر بی‌رنگ‌کننده برف، استفاده از رنگ مایه‌های تند، اهمیت زیادی دارد. پس از سال 1929 و تعیین ضوابط رنگی، اسلو، به یکی از رنگی‌ترین پایتخت‌های اروپای شمالی تبدیل ‌‌‌‌‌شد.

یکی دیگر از خیابان‌های رنگی جهان، خیابان آکسفورد وست مینستر لندن است که اغلب از آن به‌عنوان زیباترین خیابان اروپا، یاد‌می‌شود. این خیابان، یکی از رنگی‌ترین خیابان‌های دنیا است. در کشور استرالیا هم، فضایی بوده به ‌نام گریما. این فضا، برای مردم ترسناک بود و تمایلی برای استفاده از آن نداشتند. مردم به‌سرعت از آن عبور ‌‌می‌کردند و معمولاً خلوت و بدون‌ استفاده بود. باورتان می‌شود مسؤولان این کشور، تنها با پاشیدن رنگ در سطح میدان، به آن جانی تازه دادند؟ آن‌ها وقتی دیدند طرح‌های مختلف مهندسی‌شان، در این میدان شکست می‌خورد از نوجوان و کودکان دعوت‌کردند تا با کمک هم، این پارک را رنگ‌کنند. پس از رنگ‌کردن، استفاده از این فضا حدود 247‌درصد بیشتر شد.

مدتی است توجه‌به رنگ در شهرها مورد توجه قرار گرفته‌است. شهرهایی که به‌شدت دچار اغتشاش و بی‌هویتی رنگی شده‌بودند، اما ذوق‌زدگی در رنگی‌کردن شهرها، بدون مطالعه و برنامه‌ریزی بیشتر بر روح و روان شهروندان آسیب می‌رساند.

سولماز حسینیون، دارای دکترای تخصصی طراحی شهری، معتقد است: اگر از رنگ به‌درستی استفاده نشود، ممکن است، منجر‌به بروز مشکلات روانی شود. بزرگ‌ترین خطری که وجود‌دارد اینست که تصور رنگ‌آمیزی در شهر در ذهن برخی مدیران و کارشناسان، رسیدن به شهری رنگی، مانند مهدکودک باشد. این‌در‌حالی‌است‌که هدف این نیست. رنگ مانند هر عنصر طراحانه دیگر، باید با دقت، مطالعه و حساسیت استفاده شود و راهنماهای طراحی شهری برای این امر باید تهیه‌شوند. زیرا در صورت عدم استفاده درست از رنگ، ممکن است خود آن باعث افزایش اغتشاشات بصری شود. همچنین رنگ با روان‌شناسی ارتباط بسیاری دارد و می‌تواند تأثیرات روان‌شناختی بگذارند که در بلند مدت، نتیجه آن آشکار شود. پس باید به‌عنوان یک طراح، مدیر و کارشناس، به‌دنبال ایجاد تعادل و زیبایی باشیم.

ایرج کلانتری یکی از معماران پیشکسوت هم می‌گوید: به‌طور‌حتم رنگ می‌تواند، به‌عنوان عنصری جذاب، مخاطب را به خود جلب‌کند. درکشورهای پیشرفته از رنگ در مصالح ساختمان و موارد مختلف شهری استفاده شده‌است، بنابراین رنگ‌ها با استفاده درست، معنای خود را یافته‌اند.

او نیز بر لزوم جلوگیری از افراط و تفریط در این عرصه تأکید‌می‌کند و می‌گوید: باید به این نکته توجه داشته باشیم که به شکلی افراطی از رنگ‌ها استفاده نشود. اگر از رنگ‌ها به شکلی اصولی و بر مبنای کاری کارشناسی، استفاده شود، یقیناً شاهد تأثیرگذاری مثبتی، در روحیه مردم شهر خواهیم بود.

به گفته کلانتری در ارزیابی فضای شهری، به‌طور‌حتم، رنگ نیز یکی از عناصر تأثیرگذار به‌شمار می‌رود، اما در اجرای یک طرح، نباید عناصر را به‌صورت جداگانه مد‌نظر قرار‌دهیم. بلکه باید کلیه عواملی را که در یک شهر مؤثر هستند، بررسی و به‌صورت یک مجموعه مد‌نظر قرار‌دهیم.

این معمار یادآور‌می‌شود: اگر بخواهیم به شکل بنیادی، در روند شهر تأثیرگذار باشیم، باید بدانیم که زندگی در شهر جاری است و خود این زندگی سلیقه‌های مختلف و دیدگاه‌های گوناگونی را شامل می‌شود. بنابراین عواملی چون صدا، رنگ، احجام و … همه به یک اندازه در رشد شهر، مؤثر هستند و باید در روند اجرای یک طرح تمامی این متغیرها مد‌نظر قرار‌گیرد تا مطلوبیت را در فضا ایجاد‌کند.

آزمایش‌های مختلف نشان‌می‌دهد که رنگ بر روی سیستم بدن تأثیر مستقیم دارد. برای مثال، رنگ قرمز، فشار خون را بالا‌می‌برد و آبی برعکس. وقتی رنگ‌ها در فیزیک انسان، اثر می‌گذارند پس بی‌شک اثر عمیقی روی اعصاب و روان انسان هم دارد. انتخاب رنگ نامناسب همان‌طور که باعث مشکلات جسمی و روحی می‌شود در شهر هم مشکلات بسیاری ایجاد‌می‌کند. مشکلاتی مثل عصبانیت، فشار روانی و....

پس بهتراست نسبت‌به رنگ شهرمان حساس باشیم. رنگ شهر، یعنی همین ساختمانی که خودمان می‌سازیم. همین کف‌پوش‌، مبلمان، درخت جلوی در حیاط و …. رنگ شهر، زبان احساس ماست. رنگ می‌تواند شهر را سرزنده و شاد یا غمگین و سرد، نشان دهد. کمی حواس‌مان را جمع‌تر کنیم. همان‌طور که رنگ را توی لباس، خانه و حتی چادرمان راه می‌دهیم، آینده شهرمان را هم رنگی رنگی، رقم بزنیم.