ضرورتِ تقویت روابط اجتماعی

سپهرغرب، گروه متن زندگی : اسلام با بیان موضوعات گوناگون در صدد تقویت روابط اجتماعی و از بین بردن عوامل گسست اجتماعی درمیان افراد است. امیر مؤمنان (علیه السلام) در نهج البلاغه می‌فرماید: با مردم آن چنان معاشرت نمایید که اگر شما از دنیا رفتید، بر شما بگریند و اگر زنده ماندید، آرزومند دیدار شما باشند.

آن حضرت در بیانات خویش به معاشرت نیکو و آثار مثبت و سازنده آن نیز اشاره نموده است:

معاشرت نیکو بر محبت دل‌ها می‌افزاید.

* با معاشرت نیکو پیوند [میان افراد] تداوم می‌یابد.

* معاشرت نیکو، مودّت [میان افراد] را تداوم می‌بخشد.

* هر کس معاشرتش نیکوتر باشد، [دوستان و] برادرانش زیاد می‌گردند.

* اهمیت و ضرورت معاشرت نیکو و برقراری روابط اجتماعی و تقویت آن هنگامی روشن می‌گردد که بدانیم در چه عصری زندگی می‌کنیم. امروزه زندگی بسیاری از افراد با فن آوری‌های پیشرفته گره خورده است؛ آن گونه که سبب شده حصار خاصی به دور آنان کشیده شود. افراد زیادی به بازی‌های رایانه ای و پاره ای نیز به اینترنت و چت کردن در دنیای مجازی می‌پردازند. بیشتر اینان در محیط‌های بسته خانه یا در مکان‌های محدود مانند کافی نت‌ها محصورند و کمتر علاقه مندند که با دیگران ارتباط یابند.

امروزه موضوع «اعتیاد به اینترنت» به عنوان یک بیماری در پزشکی مطرح گردیده به دنبال یافتن راه‌های درمان آن اند. پژوهشگران در تحقیقات خود بدین نتیجه رسیده اند که بازی‌های رایانه ای سبب در خود فرو رفتن فرد و روحیه انزواجویی وی می‌گردد و در دوران کودکی نیز باعث کُند ساختن حافظه می‌شود و توسعه مهارت‌های اجتماعی را فرو می‌نشاند. به احتمال بسیار، این روحیه در دوران بزرگسالی نیز افزایش می‌یابد.

اسلام با در نظر گرفتن شبکه ارتباطی گسترده میان فرد و دیگران درصدد است که روحیه اجتماعی افراد تقویت گردد؛ به ویژه در عصر حاضر که ضرورت استمرار پیوندهای عاطفی و اجتماعی بیش از پیش احساس می‌گردد.

از سوی دیگر، بشر کنونی در معرض انواع فشارهای روانی و اجتماعی است. در این دوران و در بسیاری از جوامع شاهد خود محوری، بی اعتنایی و بی مهری مردمانیم. امروزه احساس تنهایی، اضطراب و افسردگی از مهم ترین بیماری‌های روانی است، از این رو پیوند افراد با یکدیگر و صلح و آشتی میان آنان از والاترین وظایف انسانی به شمار می‌رود. از همین رو، یکی از موضوعات مورد توجه روان شناسان در سال‌های اخیر، «بهداشت روانی» است که می‌توان آن را این گونه تعریف نمود:

بهداشت روانی، یعنی پیشگیری از پیدایش بیماری‌های روانی و سالم سازی محیط روانی و اجتماعی افراد تا آنان بتوانند ضمن برخورداری از تعادل روانی، با عوامل محیط خود رابطه و سازگاری صحیح برقرار کرده و به هدف‌های تکامل انسانی برسند.

بخشی از سلامت روانی فرد آن است که در زندگی اجتماعی، ملاک فقط رقابت‌های فردی نباشد، بلکه رفاقت‌های صمیمانه نیز وجود داشته باشد تا زندگی اجتماعی کم رنگ نگردد. در واقع کسانی که از نظر روانی سالم اند، می‌توانند به سایر اعضای جامعه علاقه مند شده و آنان را دوست بدارند. قرآن نیز برای الگوی روابط میان افراد، عالی ترین نمونه از پیوندهای عاطفی و اجتماعی را درباره ی مؤمنین مطرح کرده و ارتباط آنان را در بالاترین سطح ممکن، یعنی برادری در نظر گرفته است:

فقط مؤمنان برادر یکدیگرند. پس میان دو برادرتان [هنگام اختلاف] صلح و آشتی برقرار کنید.

نکته مهم این که در روابط عالی اجتماعی نیز ممکن است میان دو برادر اختلاف پیش آید که باید هر چه سریع تر آن را بر طرف نمود. قرآن کریم نیز بیان داشته که اگر میان مؤمنان اختلاف نظر و کدورتی رخ داد، بر همگان لازم است که برای رفع اختلاف و برقراری صلح و آشتی میان آنان از هیچ کوششی دریغ نورزند. پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) در این زمینه فرمودند:

آیا شما را به صدقه ای آسان آگاه نسازم که خداوند آن را دوست می‌دارد؟ مردم گفتند: آن چیست؟! حضرت فرمود: برقراری صلح و آشتی [میان افراد] آنگاه که با یکدیگر قطع ارتباط کرده باشند.

هر کس به وسیله ستمی، درگیری و دشمنی [میان افراد] را دامن بزند، پیوسته مورد خشم خداست تا [از آن کار] دست بردارد.

امام صادق (ع) نیز می‌فرماید: صدقه ای که خداوند آن را دوست دارد، برقراری آشتی میان مردم است هرگاه که میان آنان [جدایی و] تباهی واقع گردد و نزدیک سازی آنان به یکدیگر است هر گاه که از هم دور شده باشند.