یک مشاور و روانشناس خانواده مطرح کرد:

خانواده، رسانه و جامعه، در بحران حجاب نقش دارند

ما برای حفظ بانوان با حجاب هیچ کاری نکرده‌ایم / کار مقطعی و بی‌ثبات نتیجه عکس خواهد داد

سپهرغرب، گروه خبر - سمیرا گمار: یک مشاور و روانشناس خانواده گفت: خانواده، رسانه و جامعه، همگی در بحران حجاب نقش دارند.

یکی از مسائلی که تقریبا همیشه با آن مواجه هستیم مسئله پوشش و رفتارهای متاثر از آن در جامعه است که شاید در بهار و تابستان با توجه به حضور پررنگ‌تر مردم در جامعه نمود بیشتری پیدا می‌کند؛ زن و مرد هم ندارد! چراکه پوشش مناسب نه تنها برای هر دو گروه از اهمیت برخوردار است بلکه رفتارهای ناشی از این پوشش‌ها و هنجارشکنی‌هایی که بعضا در سطح جامعه با آن مواجه هستیم نیز محدودیت جنسیتی ندارد و هر دو گروه به خودداری دعوت شده‌اند.

به‌نظر می‌رسد اگر شرایط حجاب و پوشش و بسیاری از مسائل دیگر را متوجه جهل جماعت دانسته و وقوف بر حکم مسئله یا تذکر زبانی را راه حل بدانیم، تخفیف مسئله است تنها کاری که شاید این روزها نهادهای فرهنگی مسئول انجام می‌دهند.

شرایطی که اکنون با آن مواجه هستیم بیشتر از آنکه ناشی از جهل، لجاجت و کنش سیاسی و غیره باشد، نشأت گرفته از «وضعِ زمانه» ماست.

در بسیاری از موارد فرد، قصد و اراده مشخص یا هدف پنهانی ندارد که نیاز به رمزگشایی شخصی و اختصاصی داشته باشد. ما موجودات مسخ شده‌ای در برابر وضعِ زمانه هستیم که یدِ اختیار از دست داده‌ایم و با نخ‌ها عروسک‌گردانی می‌شویم.

باید دید، برای تغییری که ضروری است ایجاد کنیم چه باید کرد و هر یک از ما چه وظیفه‌ای داریم؟ وحید مطهری دانشجوی دکترای روانشناسی و مشاور و روانشناس خانواده به سوالات ما درباره مقوله پوشش و حجاب پاسخ می‌دهد؛ اگر فارغ از هر نوع نگاهی که دارید به بحث علمی علاقمندید این گفتگو را بخوانید:

    نتوانسته‌ایم تلقی افراد را از «انسان بودن» تعریف کنیم

وحید مطهری در ابتدای سخنان خود با بیان اینکه بحث در مورد حجاب دارای ابعاد چند وجهی و گسترده‌ای است، به چهار مولفه موثر و تعیین‌کننده در این باره اشاره کرد و گفت: ریشه ای ترین مسئله این است که ما نتوانستیم تلقی افراد را از «انسان بودن» درست تعریف کنیم، اینکه من به عنوان یک انسان کجا هستم و باید چه کار کنم؟ بنابراین طبیعی است که وقتی نقش انسان برایش مجهول باشد هر رفتاری از خود بروز دهد.

     حیات فرد در گرو در معرض دید قرار گرفتن

وی در ادامه افزود: حتی گاهی مسئله فراتر از این است؛ یعنی اصلا ما نمی‌دانیم «زندگی» چیست؟ برای همین هم تمام عمرمان صرف نمایش دادن و در منظر دیگران قرار گرفتن تعریف می‌شود. به عبارتی تلاش برای نمایش بوده و اگر هم کسی بگوید این کار را نکن، حیات را از فرد گرفته و انجام ندادن این کار یعنی مرگ او.

این مشاور و روانشناس خانواده با اشاره به اینکه در موضوع حجاب و برداشتی که فرد از بی‌حجابی دارد عوامل مختلفی دخیل هستند، تصریح کرد: این نگاه برآمده از جامعه، رسانه و خانواده است که نتوانسته‌اند نقش خود را به درستی ایفا کرده و این موضوع را به دختر و پسر در جامعه خوب بفهمانند، لذا مسئله پوشش در جامعه به یک بحران تبدیل شده است.

     دعوت به حجاب در خانواده متکی بر عوامل بیرونی باشد دوام نخواهد داشت

مطهری با بیان اینکه ما قوی عمل نکرده‌ایم، تهاجم فرهنگی دشمن هم کار را سخت کرده، افزود: یکی از مصادیق بسیار مهم و تعیین‌کننده در مورد حجاب، «خانواده» است؛ خانواده‌ای که نمی‌تواند به فرزندان خود بفهماند که حجاب خوب است، گرایش به حجاب را با اعمال رفتارهای نامناسب، واهمه از شأن خانوادگی و فشار و اجبار دنبال می‌کند و طبیعی است وقتی تشویق به حجاب با عوامل بیرونی بوده و درونی نباشد با حذف این عوامل حجاب هم حذف شود.

وی با اشاره به اینکه بچه‌های ما بیشتر به صورت بیرونی به حجاب گرایش پیدا می‌کنند، خاطرنشان کرد: بسیاری از خانواده‌ها الگوی خوبی برای فرزندان خود نبوده‌اند و اگر هم می‌خواستند الگوی خوبی باشند روش آن را بلد نبوده‌اند.

این مشاور و روانشناس خانواده عنوان کرد: نکته بسیار مهمی که باید به آن دقت کنیم این است که خانواده‌ها وقتی در روابط خود مشکل داشته باشند فرزندان نمی‌توانند خوب بودن را از آنان بپذیرند. به عبارتی بچه‌ها زمانی ارزش‌های درونی والدین را می‌پذیرند که رابطه بهتری با والدین داشته باشند و هر چقدر این ارتباطات قوی‌تر باشد اجرای ارزش‌های درونی پدر و مادر بیشتر می‌شود.

     فرزندان ما از کسی که الگو می‌گیرند که با او رابطه خوبی دارند

مطهری بیان کرد: وقتی روابط در خانواده‌ها اصلاح شود، فرزندان ما هم به چیزی روی می‌آورند که ما می‌خواهیم؛ بنابراین تا وقتی رابطه‌ها خوب نباشد هیچ خوبی را نمی‌توان ارزش‌گذاری کرد و فرزند ما از کسی که با او رابطه خوبی دارد الگو می‌گیرد.

وی ابراز کرد: ما حتی در این بخش برای خانواده‌ها آموزشی هم نداریم و تا مسائل تربیتی به صورت تخصصی بررسی نشود؛ خانواده‌ها هم خیلی به مسئله آموزش در حوزه تربیت فرزند و مسائل مبتلابه آن احساس نیاز نمی‌کنند. دوران طلایی زندگی برای تربیت 8 سال اول زندگی است و والدین باید یک برنامه‌ریزی قبلی برای تربیت داشته باشند در برخی از شهرها اقدامات خوبی در این بخش صورت گرفته و به طور مثال والدین قبل از اخذ شناسنامه باید دوره‌های تربیت فرزند را طی کنند.

این مشاور و روانشناس خانواده در ادامه سخنان خود با بیان اینکه در حال حاضر ما فضای امنی نداریم و بیراه نیست اگر بگوییم فرزندان ما امروز به واسطه فضای مجازی در ملاء عام زندگی می‌کنند، گفت: به این قدرتی که فضای مجازی دارد این را هم اضافه کنید که اگر ارزش‌های درونی پدر و مادر بر مبنای دیده‌شدن باشد نمی‌توان انتظار داشت فرزند خود را به سمت دیده نشدن سوق دهند.

     نقش سلبریتی‌هایی که خودشان به ارزش‌ها مقید نیستند

مطهری در بخش بعدی سخنان خود تاکید کرد: یکی دیگر از عوامل موثر در شکل‌گیری وضعیت فعلی، رسانه است چراکه فرهنگ‌سازی در این بخش توسط سلبریتی‌هایی انجام می‌شود که خودشان به ارزش‌ها مقید نیستند و جوانان ارزش‌های خود را با معیارهای کسانی پیش می‌برند که الگوهای موفقی نیستند.

وی اعلام کرد: تا زمانی‌که سلبریتی‌ها برای ما ارزش‌گذارش می‌کنند، کودکان ما در رسانه رسمی تولیدات انیمیشنی را می‌بینند که دو حیوان جنس مخالف به راحتی با یکدیگر ارتباط دارند و مواردی از این قبیل، هیچ چیز درست نمی‌شود.

     غفلت در آموزش و پرورش؛ کتاب‌ها محتوای قابل توجهی در بحث حجاب ندارند

این مشاور و روانشناس خانواده به نقش آموزش و پرورش نیز اشاره کرد و افزود: در مطالب درسی ما هیچ مطلب درست و متقنی در مورد حجاب و تلقی صحیح از انسان بودن برای دانش‌آموزان وجود ندارد، علاوه بر این، سرمایه‌گذاری ما در مدارس روی افراد و چینش آن‌ها هم درست نبوده و افرادی برای کار تربیتی، فرهنگی و دینی در مدارس انتخاب می‌شوند که بعضا سنخیتی با این کار ندارند. گاهی اوقات معلمی که وقت خالی بیشتری داشته باشد را به عنوان مربی پرورشی انتخاب کرده و کار تربیتی را به او محول می‌کنیم.

     انتخاب مربی تربیتی و معلم پرورشی چقدر تخصص محور است

مطهری ادامه داد: برای والدین هم گویا خیلی اهمیتی ندارد و وقتی به مدرسه می‌روند آن قدری که از کیفیت تدریس و کاربلدی معلم ریاضی و فیزیک فرزندانشان سوال می‌کنند از مربی تربیتی او چیزی نمی پرسند!

وی یادآوری کرد: دانش‌آموزان مدت زمان بسیار زیادی از روز را در مدرسه می‌گذارنند؛ ما باید برای این بخش برنامه منطقی و حساب‌شده داشته باشیم و معلم‌هایی که در حیطه تربیتی فعالیت می‌کنند برای این کار آموزش دیده باشند اگر حرف و فعل معلم با یکدیگر تناقض داشته باشد دانش‌آموز نه تنها حرف او را نمی‌پذیرد بلکه زده هم می‌شود. البته این هم یک مسئله مهم و جدی است که تاثیرپذیری بچه‌ها در سنین مختلف متفاوت بوده و مولفه‌هایی که با آن‌ها مواجه است هم متفاوت می‌شود.

این مشاور و روانشناس خانواده اضافه کرد: مسلم است که اگر معلم‌هایی که دغدغه، علاقه و تخصص کار تربیتی را دارند، نگران روزمرگی‌های خود نباشند روی مسائل تربیتی تمرکز می‌کنند و نتیجه با چیزی که در حال حاضر شاهد آن هستیم متفاوت خواهد بود.

     برنامه‌های نهادهای حاکمیتی ثبات ندارد

مطهری تصریح کرد: مسئله بعدی که بیشتر به نقش نهادهای حاکمیتی برمی‌گردد، این است که دستیابی به پوشش خوب و راحت برای کسی می‌خواهد پوشش مناسبی داشته باشد دشوار است؛ مراکز تولیدی که لباس مناسب تولید کنند کم داریم و گویا این بخش را رها کرده‌ایم در حالی‌که گاهی افراد واقعا قدرت خرید لباس‌های پوشیده را ندارند.

وی ادامه داد: در بخش اقتصادی هم حاکمیت می‌تواند شرایط تهیه ملزومات حجاب و دسترسی به مسائلی که برای زنان و دختران باحجاب دغدغه است را تسهیل کند؛ شما همین همدان را در نظر بگیرید واقعا اگر بانوان ما بخواهند در همدان تفریح یا ورزش راحت و مناسبی داشته باشند جای مناسبی وجود دارد؟

این مشاور و روانشناس خانواده تاکید کرد: وظایف نهادها نیز باید کاملا روشن و مشخص باشد. دستگاه‌های ما در اجرای برنامه‌ها خیلی ثبات ندارند، برنامه‌ریزی دقیق و مداومی هم برای این کار وجود ندارد و از آنجایی‌که بعد از چند روز هم کارها را رها می‌کنند، نه تنها نتیجه‌ای ندارد که بی‌اعتمادی هم ایجاد می‌کند.

مطهری با تاکید بر اینکه اگر چهار گام مذکور اصلاح شود می‌توان انتظار تحول داشت، اذعان کرد: در مقوله حجاب تمرکز ما خیلی روی مسئله حجاب نیست بلکه مسائل تربیتی اهمیت و نفش پررنگ‌تری دارند.

     ما هیچ برنامه ای برای حفظ افراد با حجاب نداریم

وی تصریح کرد: یکی از مسائل مهم و قابل توجهِ مغفول نیز این است که ما هیچ برنامه‌ای برای حفظ افراد با حجاب نداریم مادامی که با حجاب‌ها را حفظ نکنیم تا قدر پوشش خود را بدانند خیلی نمی‌توانیم توفیقی در این بخش داشته باشیم در حالی‌که باید از این افراد برای بهبود اوضاع جامعه کمک بگیریم و تجربه نشان داده وقتی این افراد پای کار بوده‌اند نتیجه خوبی حاصل شده است.

     حجاب یعنی حساب شده حرکت کردن، گرد و خاک به پا نکردن...

این مشاور و روانشناس خانواده در پایان با اشاره به کلامی از مرحوم صفایی، یادآوری کرد: حجاب یعنی حساب شده حرکت کردن، گرد و خاک به پا نکردن و دل‌ها را متوجه خود نکردن؛ به قول آقای علی صفایی هر کس سر راه دل بنشیند راهزن افراد است و طاغوت است. دختر و پسر هم ندارد.