زاگرس‌نشینان قربانی نبود امکانات

سپهرغرب، گروه زیست‌بوم: بار دیگر آتش به جان جنگل‌ها و مراتع زاگرس افتاد، خبری تکراری اما نگران‌کننده؛ بازهم نیروهای مردمی خود را به آتش زدند تا از وقوع تراژدی دیگری جلوگیری کنند. اما باز آتش دامان فرزندان زاگرس را گرفت و این‌بار سه جوان برومند منطقه اورامانات را در شعله‌های سرکش خود بلعید.

آتش نه به جنگل‌ها و مراتع زاگرس رحم می‌کند و نه به اهالی مظلوم، این مناطق تنها و دست خالی هستند؛ ساکنان دامنه زاگرس جزء مردمی محروم و کمتربرخوردار از امکانات و تجهیزات لازم برای اطفای یک آتش‌سوزی ساده به‌شمار می‌آیند و آتش هم در نبود این امکانات همچنان یکه‌تازی می‌کند و قربانی می‌گیرد.

برای آتش فرقی ندارد که جان انسان را بگیرد یا درخت، گیاه را بسوزاند یا جانداران و حیوانات را، آنچه در این میان مهم است، خاکستری بوده که از بقایای هر آنچه در دسترس باشد، بماند و دودی که از سوختن آن‌ها در آسمان جلوه‌گری کند.

مردمان دامنه زاگرس با هر دودی به پا می‌خیزند و برای حفاظت از محیط زندگی خود تا پای جان با تهدیدات می‌جنگند، اهالی این دامنه از زاگرس ارتزاق می‌کنند، آن‌ها نمک‌خور این خوان بزرگ الهی هستند و خودشان هم در بلایا و حوادث برای دفاع از نعمت خدادادی به دل آب و آتش می‌روند.

سال 99 که با کرونا شروع شد، شاید برخی‌ آتش‌سوزی را از یاد بردند؛ اما خردادماه که از راه رسید و گرما که شروع شد، آتش بازهم به جان جنگل‌ها و مراتع زاگرس افتاد و این‌بار فاجعه از جنوب این منطقه آغاز شد و «البرز زارعی»، کوهنورد فداکار کهگیلویه و بویراحمدی در آتش‌سوزی‌های جنگل‌های زاگرس در کوه‌های دیل شهرستان گچساران دچار سوختگی شدید شد و سرانجام 29 خردادماه پس از تحمل 18 روز درد ناشی از سوختگی، در بیمارستان سوانح و سوختگی اصفهان درگذشت.

هشتم خردادماه امسال بار دیگر آتش به جان بوزین و مرخیل افتاد و «احسان عزیزی» یکی از رزمندگان تیپ تکاور انصارالرسول «ص» جوانرود پایگاه مرخیل هنگام اطفای حریق دچار سوختگی شدید شد که به‌علت شدت جراحات جان به جان‌آفرین تسلیم کرد.

زاگرس‌نشینان می‌دانستند که امسال آتش بازهم برای آنان نقشه‌ها در سر دارد. خاطرات تلخ مردادماه سال 86 این‌بار در هشتم تیرماه 99 برای بخش دیگری از زاگرس‌نشینان یعنی مردم منطقه اورامانات در استان کرمانشاه تکرار شد؛ آتش‌سوزی دیگر و از دست دادن سه جوان رعنای دیگر در راه دفاع از محیط زندگی خود.

مردادماه سال 86 هنوز در خاطر اهالی اورامانات باقی مانده، روزی که زبانه‌های آتش جنگل‌ها و مراتع منطقه حفاظت‌شده «بوزین» و «مرخیل» را در برگرفت و سه جوان به نام‌های «نعمت فتحی»، «عباس فتحی» و «بهاءالدین فرجی» جان خود را در میان شعله‌های آتش از دست دادند و «صلاح‌الدین میرانی» و «مظفر عبدی» نیز به‌شدت دچار سوختگی شدند و اکنون زخم‌هایی از آن آتش‌سوزی‌ها هنوز بر چهره دارند.

آتش‌سوزی‌ها تمامی ندارد، هرسال بیش از سال قبل؛ بارندگی‌های زیاد، رویش گیاهان در مراتع و جنگل‌ها، شدت باد و سایر مسائل دیگر ازجمله سهل‌انگاری مردم و آتش زدن‌های عمدی و غیر عمدی و سایر موارد، همه دست به دست هم می‌دهند تا آتشی دربگیرد، اما نکته مهم در این میان میزان آمادگی دستگاه‌های متولی امر است که هیچ‌گاه آماده نبوده و نیستند.

منطقه حفاظت‌شده بوزین و مرخیل با هدف حمایت از گونه با ارزش شوکا و ارزش‌های رویشگاهی با مساحت 23 هزار و 724 هکتار در پاییز 1374 به‌عنوان منطقه شکار و تیراندازی ممنوع و در سال 1378 منطقه حفاظت‌شده اعلام شد.

این منطقه تحت مدیریت اداره کل حفاظت محیط‌زیست است و نام منطقه حفاظت‌شده بر آن گذاشته شده، اما به اندازه اهمیت و ارزش آن امکانات و تجهیزات برای حفاظت از این منطقه وجود ندارد.

هرگاه آتشی بر جان این منطقه می‌افتد، نیروهای مردمی با دست خالی و بدون امکانات و تجهیزات به جنگ آتش می‌روند و هر بار کسی قربانی می‌شود. هرسال با گرم شدن هوا شاهد آتش‌سوزی‌های گسترده‌ای در این منطقه هستیم، اما تاکنون تدابیری برای جلوگیری، کنترل و مهار آتش‌سوزی اندیشیده نشده و همه می‌نشینند تا آتش‌سوزی به وقوع بپیوندد.

اگرچه تلاش نیروهای محیط‌زیست، منابع طبیعی، نیروهای نظامی و انتظامی و هلال‌احمر برای اطفای حریق بر کسی پوشیده نیست و همواره همراه و هم‌گام نیروهای مردمی و اعضای گروه‌های محیط‌زیستی برای مهار آتش‌سوزی‌ها دلسوزانه پای کار هستند، اما واقعیت این است که دست همه این نیروها برای خاموش کردن آتش خالی بوده و بدون امکانات و تجهیزات نمی‌توان به جدال با آتش رفت.

زمانی که مجوز تبدیل منطقه‌ای به حفاظت‌شده صادر و از آن به‌عنوان منطقه‌ای با ارزش و مهم نام برده می‌شود، انتظار می‌رود به تبع اهمیت آن برای نگهداری و حفاظتش نیز امکانات و تجهیزات اختصاص یابد.

در ابتدای هرسال باید تجهیزات و امکانات مورد نیاز برای اطفای حریق در جنگل‌ها و مراتع درنظر گرفته شود، آموزش‌های لازم به مردم محلی بدهند و درصورت وقوع هرگونه آتش‌سوزی، فوراً کمیته مدیریت بحران برای آن تشکیل و تقسیم کار انجام شود؛ اما متأسفانه با وجود تجارب چندین‌ساله در زمینه آتش‌سوزی، مسئولان ما هنوز اهمیت این موضوع را درک نکرده‌اند و هرسال در مدیریت بحران آتش‌سوزی بدتر از سال قبل عمل می‌شود.

متأسفانه ضعف اطلاع‌رسانی مسئولان در این زمینه هم به چشم می‌خورد و با وجود تذکرات هرساله رسانه‌ها، این وضع همچنان ادامه دارد. انتظار می‌رود مسئولان صریح و شفاف نبود امکانات و تجهیزات را از طریق رسانه‌ها به مسئولان ملی و استانی گوشزد کنند و از آن‌ها برای اطفای حریق کمک بطلبند، نه اینکه واقعیت‌ها را از مردم و رسانه‌ها پنهان کنند و تنها خبر مهار آتش را به آن‌ها اطلاع دهند.

بوزین و مرخیل علاوه‌بر اینکه منطقه حفاظت‌شده است، یکی از مناطق مرزی و راهبردی در نقطه صفر مرزی ایران و عراق محسوب می‌شود و ازاین‌رو هرگونه آتش‌سوزی در منطقه می‌تواند بار امنیتی به دنبال داشته باشد.