آداب استحمام

سپهرغرب، گروه سلامت: شما هم موافقید که بعد از یک روز پرکار و فعالیت در هوای گرم، یک دوش آب گرم خستگی را از تن می‌شوید و می‌برد! با توجه به اینکه امروزه در فضای مجازی نظرات متفاوتی درخصوص دوش آب سرد و گرم، مدت‌زمان توقف در حمام، خاصیت چاق و لاغرکنندگی استحمام، روغن‌مالی و کیسه‌کشی در حمام و... منتشر می‌شود، برای رسیدن به دیدگاهی علمی و منطقی در این خصوص با دکتر سیدمهدی میرغضنفری، متخصص فیزیولوژی و پژوهشگر طب سنتی گفت‌وگو می‌کنیم.

از دیدگاه طب سنتی استحمام اصولی دارد که اگر به‌درستی اجرا نشود، می‌تواند سبب بروز بیماری و اگر تدابیر آن با توجه به جثه و مزاج‌های مختلف به‌طور صحیح رعایت شود، خاصیت طبی و بهداشتی داشته و برای سلامت مفید است.

با توجه به اینکه هوای حمام، مزاج گرمی دارد و آب حمام، سرد و تر است و شرایط استحمام برای مزاج‌های مختلف متفاوت است.

استحمام با آب سرد، فقط برای برخی افراد مفید است، اما توقف بیشتر از یک ساعت در حمام، به هیچ‌کس توصیه نمی‌شود.

      توقف زیاد در حمام مضر است؟

استحمام به‌مدت طولانی یا خوابیدن در آب وان، به این دلیل که به میزان زیادی تحلیل‌برنده قوای بدنی است، به‌خصوص برای افرادی که ضعیف و لاغرند، دستگاه هاضمه خوبی ندارند یا از اختلالات اعصاب و روان رنج می‌برند، مضر است. معیار توقف در حمام، برای افراد با مزاج‌ها و جثه‌های مختلف تفاوت‌هایی دارد و افراد با مزاج معتدل، نیم‌ساعت و افراد لاغر کمتر از نیم‌ساعت، ولی افراد چاق که قصد لاغرشدن دارند، می‌توانند تا یک‌ ساعت و نه بیشتر، بهتر است با شکم خالی استحمام کنند. حمام طولانی بر اثر تعریق زیاد تحلیل‌برنده رطوبت و کاهنده حجم بدن است.

      پس از استحمام بخوابیم یا نه؟

خواب مختصر بعد از حمام توصیه شده است، زیرا باعث کاهش تلاطم ناشی از حمام می‌شود. پس از استحمام حرارت از درون به سطح و پوست بدن منتقل شده و خواب باعث می‌شود، تعادل برقرار و این حرارت به درون بدن متمایل شود.

گرم‌مزاجان، بهتر است هنگام خروج از حمام، پاهای خود را با آب سرد و سردمزاجان، با آب گرم شست‌وشو دهند. در تدابیر استحمام به‌طور کلی توصیه شده زدودن موهای زاید، شست‌وشو و نظافت بدن در حالت ایستاده نباشد.

     ‌کیسه‌ کشیدن و روغن‌مالی در حمام

استحمام، اگر همراه با ماساژ، کیسه ‌کشیدن یا اقدامات دلاکی باشد، سبب تسریع و افزایش گردش خون شده و تحلیل‌برنده مواد زاید بدن است.

چنین استحمامی، به دفع فضولات کمک می‌کند و با شدت بخشیدن به تعریق، باعث پاک‌سازی و خروج بخارها و گازهای مضر بدن می‌شود. روغن‌مالی در حمام نیز یکی دیگر از تدابیری است که لزوماً باید در حمام، پس از شست‌وشوی بدن و پیش از خروج از حمام انجام شود. در اثر مجاورت با هوای گرم محیط حمام، منافذ بدن باز است و بهترین و بیشترین بهره را از جذب و اثر بخشی روغن‌مالی دریافت خواهیم کرد.

      حمام‌های آب گرم، خوب یا بد؟

حمام‌های آب گرم در برخی شهرها و مناطق مختلف کشور وجود دارند و اعتقاد بسیاری از افراد بر اینست که با ورود به این نوع حمام‌ها، بیماری یا دردشان بهبود خواهد یافت. اما باید بدانیم حمام‌های سنتی آب گرم، اغلب حاوی املاح معدنی متفاوت به‌خصوص گوگرد زیادی هستند که برخی افراد به آن حساسیت دارند. این نوع حمام‌ها، بهبوددهنده بیماری‌ها و دردها نخواهند بود و برای همه افراد مناسب نیست. ممکن است چند روز نخست اثرات مفید داشته باشد، اما بهبوددهنده نیستند. بهترین حمام از دیدگاه طب سنتی، آنست که نور زیادی داشته، دلباز و سقف آن بلند باشد و به‌خوبی تهویه شود.

      کشیدن سنگ پا و لیف

برخی افراد درخصوص کشیدن سنگ پا، ادعاهای مختلف مطرح می‌کنند. اما کدام ادعا را می‌توان باور کرد؟! کشیدن سنگ پا، از آداب استحمام است و نوعی ماساژ کف پاست. امروزه در طب مکمل، رشته‌ای به‌نام رفلکسولوژی وجود دارد که با تحریک و فشار دادن نقاطی از کف پا یا دست، پیام‌هایی به مغز مخابره می‌شود که باعث تنظیم و تعدیل گوارش، مغز، کبد و فعالیت اعضای درونی بدن می‌شود. سنگ پا کشیدن، سبب تمرکز بدن به سمت پا می‌شود و بعضی از سردردها و مشکلات مغز و اعصاب فروکش می‌کند. کشیدن لیف هم نوعی ماساژ محسوب می‌شود. لیف نرم با ماساژ ملایم برای افراد لاغر و لیف خشن با ماساژ قوی برای پوست‌های خشن توصیه می‌شود.

      ممنوعیات حمام

طبیبان سنتی می‌گویند: بلافاصله پس از حمام و در حین استحمام غذا و آب سرد نخورید. البته نوشیدن آب گرم پس از حمام اشکالی ندارد. همچنین اقدام به مقاربت در این شرایط را نهی کرده‌اند. در حالت گرسنگی زیاد و ناشتا و در شدت غم و شادی و در صورت ابتلا به اسهال یا زمان مصرف مسهل‌ها به حمام نروید. حجامت در حمام غلط است و افراد تب‌دار به‌خصوص در ابتدای بیماری حمام نروند.

      چه حمامی برای چه مزاجی؟

با توجه به اینکه آب حمام، مزاج سرد و تر دارد، افراد سردمزاج نباید زیاد آب بریزند یا در آب وان، توقف طولانی داشته باشند. توصیه می‌شود سردمزاجان در آب وان، از افزودنی‌هایی مانند نمک، دم‌کرده گل‌بابونه، نعنا و اکالیپتوس که مزاج گرم دارند، استفاده کنند. ضمن اینکه چون هوای حمام مزاج گرم دارد، توقف طولانی برای مزاج‌های گرم و تر اذیت‌کننده خواهد بود. بهتر اینست که مزاج هوای حمام را سرد کرده و با استفاده از گل پنیرک، خیار رنده‌شده، کاهو، کدو، گلاب، ختمی یا سرکه ماهیت آب را عوض کنند. حمام کوتاه‌مدت، قرار گرفتن در آب گرم وان و هوای مرطوب حمام، برای مزاج‌های خشک مفید است. استحمام در خشک‌مزاجان، اگر شب‌هنگام باشد، خاصیت خواب‌آوری دارد. اما اگر این حمام طولانی شود، در اثر تعریق زیاد با تحلیل رطوبت و بخارهای بدن، سبب خشکی بیشتر می‌شود.

      استحمام با آب سرد؛ آری یا خیر؟

دوش آب سرد به‌ویژه در فصول گرم سال با خنک‌ کردن قسمت‌های سطحی بدن، می‌تواند سبب شادابی و تقویت قوای جسمی شود. اما فقط تعدادی از افراد می‌توانند از آن سود ببرند. در گرم‌مزاجان، بیشترین نفع و برای کودکان، افراد لاغر و سالمند به شرطی که فقط در میانه روز تابستان دوش آب سرد بگیرند، مناسب است. مبتلایان به آبریزش بینی و زکام، نباید با آب سرد حمام کنند. همچنین دوش سرد، بلافاصله پس از صرف غذا برای افرادی که دچار اختلالات گوارشی و مشکل در هضم غذا هستند، مضر است.

فاخره بهبهانی