مهارت‌های نوجوانانه

سپهرغرب، گروه خانواده: مهارت‌های زندگی، کودکان و نوجوانان را قادر می‌کند که دانش (آنچه را که می‌دانند)، نگرش و ارزش‌های خود (آنچه را که احساس می‌کنند و بدان باور دارند) را به عمل تبدیل کنند. منظور از مهارت‌های زندگی اینست که

امروزه علی‌رغم ایجاد تغییرات عمیق فرهنگی و تغییر در شیوه‌های زندگی، بسیاری از افراد در رویارویی با مسائل روزمره فاقد توانایی‌های لازم و اساسی هستند و همین امر آنان را در مواجهه با مسائل و مشکلات روزانه و مقتضیات آن آسیب‌پذیر کرده است. انسان‌ها برای مقابله سازگارانه با استرس‌های موقعیت‌های مختلف و کشمکش‌های زندگی به کارکردهایی نیاز دارند که آنان را در کسب این توانایی‌ها تجهیز کند، لذا ضروری است فرصت‌هایی فراهم شود تا کودکان و نوجوانان علاوه بر کسب توانایی‌های خواندن و نوشتن، حساب کردن و... مهارت‌های زندگی را نیز فرا گیرند.

مهارت‌های زندگی، مهارت‌های شخصی و اجتماعی هستند که کودکان و نوجوانان باید آن‌ها را یاد بگیرند تا بتوانند در مورد خود، انسان‌های دیگر و کل اجتماع به‌طور مؤثر و شایسته عمل کنند.

کنارآمدن با فشارهای زندگی و کسب مهارت‌های فردی و اجتماعی، همواره بخشی از واقعیت زندگی انسان بوده که در ادوار متفاوت زندگی او به اشکال گوناگون تجلی یافته است.

در دوره کودکی، تعارض‌ها جلوه چندانی ندارند، اما با افزایش سن و هنگام مواجهه با دشواری‌های ویژه سنین نوجوانی و جوانی، کشمکش‌های درونی و محیطی بیشتر تظاهر پیدا می‌کنند.

هم‌زمان با رشد جسمانی و روانی، انتظار جامعه و خانواده نیز از فرد نوجوان و جوان افزایش می‌یابد، به‌طوری که آن‌ها می‌پذیرند به‌سبب زندگی اجتماعی، بخشی از تمایلات خود را محدود کنند و در چارچوب هنجارهای اجتماعی و گروهی قرار گیرند.

در این راستا نوجوانان و جوانانی که شیوه‌های صحیح رفتاری را فرا نگرفته باشند و مهارت‌های لازم را در جهت تطبیق خود با خانواده و جامعه نیاموخته باشند، با آسیب‌های جدی و متعددی روبه‌رو خواهند شد و در صورتی که رفتارهای ضداجتماعی در آن‌ها شکل گرفته و از خود واکنش‌های منفی بروز دهند، آسیب‌های روان‌شناختی در شخص و انحرافات و ناهنجاری‌هایی را در جامعه سبب خواهند شد.

مهارت‌های زندگی، کودکان ونوجوانان را قادر می‌سازد که دانش، نگرش و ارزش‌های خود را به عمل تبدیل کنند.

متاسفانه افراد یک جامعه همواره در مسیر بهنجار رشد روانی و اجتماعی قرار نمی‌گیرند و به دلایل گوناگون، تعداد زیادی از نوجوانان و جوانان، توان دریافت محرک‌های بیرونی و ایجاد توازن بین محرک‌ها و انگیزه‌های درونی خود را ندارند و بدین ترتیب رشد موزون و همه‌جانبه که هدف اصلی تعالی انسان به‌طور کامل و نسبی است، تحقق نمی‌یابد. در این میان هرچه جامعه پیچیده‌تر و ارتباطات بین فردی و اجتماعی وسیع‌تر شود، تعارض‌های درونی و محیطی بیشتر شده که به سرگشتگی و آشفتگی در افراد نا‌توان می‌انجامد.

اما چنانچه نوجوان و جوان ما مجهز به مهارت‌های زندگی شود، از بسیاری نابسامانی‌ها و انحرافات به دور خواهند بود.

انسان دنیای امروز به‌لحاظ پیچیدگی زندگی، وسعت و سرعت تغییرات با چالش‌های فراوانی روبروست که این چالش‌ها در قرن آینده بارزتر خواهد شد. آموزش مهارت‌های زندگی فرد را برای غلبه بر چنین تنش‌ها و مشکلات زندگی که پیش روی فرد و جامعه است، آماده می‌کند.

      مهارت‌های زندگی

تلاش زیادی در جهت تعریف مهارت زندگی در متون تخصصی صورت گرفته، ولی به‌طور کلی شامل سه قسمت است: آموزش مهارت‌های شخصی، آموزش مهارت‌های اجتماعی و آموزش مربوط به عدم مصرف الکل و موادمخدر. اما در یک کلام می‌توان گفت، مهارت‌های زندگی توانایی‌هایی هستند که با آموزش آن‌ها کودکان و نوجوانان می‌توانند، ویژگی‌ها و استعدادهای خود را شکوفا کنند. محدودیت‌ها و نقاط ضعف خود را شناخته و به رفع آن‌ها بپردازند، مسئولیت‌های فردی و اجتماعی خود را به‌نحو احسن انجام دهند، ارتباطات خوب و سالمی با دیگران داشته باشند، تصمیم‌های صحیح و درستی بگیرند، بتوانند تعارضات و مشکلات خود را بدون صدمه زدن به خود و دیگران حل کنند، خشم خود را کنترل کنند و با تنش‌های روزانه به‌طور مؤثر و سازگارانه کنار بیایند.

به‌طور کلی مهارت‌های زندگی، کودکان ونوجوانان را قادر می‌سازد که دانش (آنچه را که می‌دانند)، نگرش و ارزش‌های خود (آنچه را که احساس می‌کنند و بدان باور دارند) را به عمل تبدیل کنند. منظور از مهارت‌های زندگی اینست که هر کودک در کنار آموزش خواندن و نوشتن، به مهارت‌هایی دست یابد که به مدد آن‌ها بتواند ابتدا به شناخت درستی از خود دست پیدا کند و سپس به خوبی با افراد و محیط اطراف ارتباط برقرار سازد و به حل مشکلات خود، جامعه و محیط زیست یاری رساند.

حال که نمی‌توان مانع تغییرات، پیچیدگی‌های جامعه، گسترش روابط اجتماعی و بین‌فردی افراد شد، راهی جز آماده کردن نسل نوخواسته برای روبه‌رو شدن با موقعیت‌های دشوار زندگی جدید باقی نمی‌ماند و با این استدلال آموزش مهارت‌های زندگی با حمایت سازمان‌های ملی و بین‌المللی برای پیشگیری نوجوانان و جوانان از بیماری‌های روانی و کج‌روی‌های اجتماعی در سراسر جهان در سطح مدارس آغاز شده است.

در دوره کودکی، تعارض‌ها جلوه چندانی ندارند، اما با افزایش سن و هنگام مواجهه با دشواری‌های ویژه سنین نوجوانی و جوانی، کشمکش‌های درونی و محیطی بیشتر ظاهر می‌شوند.

بروز مشکلات رفتاری و اختلالات روانی، مداخله مستقیم و فوری را ضرورت ایجاد می‌کند که در این شرایط، مداخله عبارت است از افزایش قدرت سازگاری افراد، بالا بردن ظرفیت‌های اجتماعی و فردی آنان در برنامه‌های اصلاحی که هدف آن ارتقای ظرفیت روان‌شناختی نوجوانان و جوانان است که حصول به این امر مهم و ضروری؛ تنها از طریق آموزش مهارت‌های زندگی جامه عمل می‌پوشد.

فرآوری: مریم عطاریان