آبیاری نوین در استان‌ها و عبور از بحران خشک‌سالی و تحریم

در ابتدای دهه نود و در شرایطی که غلبه کم‌آبی بر سرزمین ایران، کشاورزی را به سمت زوال هدایت می‌کرد و توسعه سامانه‌های نوین آبیاری و کشت گلخانه‌ای، سبب شد تا رشد بخش کشاورزی، در شرایط تحریم‌های ظالمانه بیشترین کمک را به رشد اقتصادی ایران داشته باشد.

بخش کشاورزی ایران سهم 8.8 درصدی در تولید ناخالص داخلی، سهم حدود 19 درصدی در اشتغال و سهم 18 تا 20 درصدی در صادرات غیرنفتی کشور دارد. این شاخص‌ها در سال‌های اخیر که موضوع کم‌آبی در استان‌های مختلف شدت گرفته بود، می‌توانست هم بر جمعیت بیکاران بیفزاید و هم درآمد بخش قابل‌توجهی از مردم را که در دهک‌های پایین درآمدی جای دارند، تحت‌الشعاع قرار دهند.

همین امر سبب شد تا دولت تدبیر و امید از ابتدای فعالیت خود در سال 92 رفع مشکل کم‌آبی به‌عنوان بزرگ‌ترین چالش بخش کشاورزی ایران را در دستور کار قرار دهد که نتیجه آن، مصوباتی برای پرداخت تسهیلات ارزان‌قیمت و حتی رایگان به بهره‌برداران و کشاورزان بود تا به استفاده از سامانه‌های نوین آبیاری و تغییر الگوی کشت ترغیب شوند.

نتیجه این سیاست‌گذاری‌ها، جهش بخش کشاورزی در استفاده از روش‌های نوین آبیاری بود. به‌گونه‌ای که به گواه آمار، امروز نیمی از طرح‌های تجهیز اراضی کشاورزی به الگوهای جدید آبیاری در دولت تدبیر و امید و در هفت سال اخیر انجام شده که در چهل سال گذشته، بی سابقه بوده است.

در هفت سال گذشته روش‌های نوین آبیاری از جمله آبیاری کم‌فشار، قطره‌ای، زیرسطحی و تیپ در مناطق مختلف با توجه به آب موجود و شرایط اقلیمی هر منطقه اجرایی شده است. به‌نحوی که براساس آمار وزارت جهادکشاورزی، راندمان آب را از 35 به 90 درصد قابل‌ارتقا است که بارقه امید را در دل کشاورزان به‌خصوص در مناطق خشک و کویری روشن‌ کرده‌ است.

در سایه این اقدامات همچنین میزان بهره‌وری آب از 920 گرم بر مترمکعب، اکنون به یک‌هزار و 450 گرم رسیده و سالانه بین هفت تا هشت درصد به بهره‌وری کشور اضافه شده‌ است؛ این نکته از آن جهت حائز اهمیت است که طبق برنامه ششم توسعه، باید بخشی از رشد اقتصادی کشور در سایه رشد بهره‌وری حاصل شود.

در مجموع می‌توان گفت که اجرای آبیاری نوین با کمک‌های بلاعوض دولت و تسهیلات ارزان‌قیمت در استان‌ها روزبه‌روز رونق گرفت، به‌طوری که دولت 85 درصد هزینه اجرای شبکه‌های آبیاری نوین تحت فشار را به‌صورت تسهیلات بلاعوض به کشاورزان ارائه داد.

امروز دولت در زمینه پرداخت کمک بلاعوض در ازای اجرای هر هکتار آبیاری تحت فشار 17 میلیون و 500 هزار تومان برای آبیاری موضعی، آبیاری کم‌فشار هفت میلیون تومان، آبیاری بارانی 12.5 میلیون تومان کمک بلاعوض پرداخت می‌کند که این رویه، فرصتی را برای توسعه کشاورزی و تشویق کشاورزان برای ادغام و یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی فراهم کرده‌ است.

یک حساب سرانگشتی نشان می‌دهد که در هیچ دوره‌ای به اندازه دولت تدبیر و امید در بخش آب سرمایه‌گذاری انجام نشده، زیرا تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی 38 هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی به سیستم آبیاری تحت فشار مجهز بود که اکنون این رقم به دو میلیون و 400 هزار هکتار رسیده که یک‌میلیون و 150 هزار هکتار آن در دولت‌های یازدهم و دوازدهم بوده است.

فعالیت دولت تنها در این بخش محدود نبوده و میزان شبکه‌های آبیاری و زهکشی در این حوزه نیز از رقم یک میلیون هکتار به یک‌میلیون و600 هزار هکتار رسانده است.

علاوه‌بر این دولت، توسعه کشت گلخانه‌ای و تأکید بر صنایع تبدیلی نیز طرح‌های متنوعی را پی‌ریزی و اجرا کرده و مصمم است که با وجود منابع کم مالی، مقدار زیادی از طرح‌های آبیاری نوین را تا پایان دولت دوازدهم اجرایی کند.