بایدها و نبایدهای غذایی در دوران بارداری

لادن گیاهی متخصص تغذیه و رژیم درمانی و عضو هیئت علمی پژوهشگاه ابن سینا درباره تغذیه دوران بارداری اظهار کرد: اصول تغذیه یا شیوه زندگی صحیح در دوران بارداری با قبل از حاملگی تفاوت چندانی ندارد. اما حساسیت این دوران بسیار بالاست؛ زیرا جنین در سریع‌ترین زمان رشد، تکثیر و تقسیم سلولی قرار دارد و دریافت ناکافی، غیر متنوع و نامتعادل غذایی زن باردار علاوه بر اینکه بر سلامت جنین اثر می‌گذارد، در سلامت کودک در آینده هم موثر است.

او بیان کرد: دوران بارداری پنجره طلایی فرصت برای مهندسی سلامت نسل آینده است. تغییراتی کوچک در این دوران می‌توانند تاثیرات بسیار بزرگی را در زندگی آینده هر فرد داشته باشند، هر شخص در هر وضعیت سلامت یا بیماری که اکنون قرار دارد، ریشه این وضعیت به تغذیه مادر در دوران بارداری و تغذیه کودک تا 2 سالگی برمی‌گردد.

این متخصص تغذیه و رژیم درمانی افزود: تغذیه دوران بارداری با آغاز این دوران آغاز نشده بلکه پیش از دوران بارداری شروع می‌شود. کیفیت تغذیه مادر به شدت بر کیفیت تخمک گذاری، بلوغ تخمک، پذیرش آندومتر (مخاط داخلی رحم) و وضعیت خون‌رسانی به جنین اثرگذار است. زنانی که پیش از حاملگی تغذیه‌ای مناسب، تعادل و تنوع غذایی ندارند، اغلب آغاز بارداریِ آن‌ها سخت‌تر است. برخی مواقع هم مادر از بارداری‌اش آگاه نیست و هنوز به موادغذایی مصرفی خود چندان توجه نمی‌کند، در حالی‌که در این زمان، سریع‌ترین رشد، تکثیر و تقسیم سلول‌های سیستم عصبی، مغز و نخاع اتفاق می‌افتد، بنابراین زنی که قصد فرزنددار شدن دارد، باید از 2 تا سه ماه پیش از اقدام به بارداری نسبت به دریافت مواد غذایی کافی، تعادل و تنوع غذایی خود اطمینان حاصل کند.

گیاهی تاکید کرد: زنان باردار باید رژیم غذایی خود را به شکل متعادل تنظیم کنند، به عبارتی آن‌ها باید غذاهای متفاوت با مزاج‌های (طبع‌های) مختلف را در طول یک روز به شکل متعادل مصرف کنند، نیاز زن باردار در دوران بارداری تک قلویی از نظر انرژی، پروتئین و مواد معدنی در سه ماهه نخست بارداری نسبت به قبل از حاملگی تغییر چندانی ندارد، اما مواد غذایی مختلف را باید در فواصل زمانی منظم استفاده کند. به این صورت که مصرف صبحانه برای زن باردار ضروری است همچنین او نباید به مدت طولانی گرسنه بماند؛ زیرا به عبارتی فاصله زیاد بین وعده‌های غذایی برای جنین آسیب‌زا است و حالت تهوع را در زنان باردار تشدید می‌کند.

*عوامل تشدید کننده حالت تهوع در زنان باردار

او در پاسخ به این پرسش که چه عواملی در تشدید حالت تهوع زنان باردار نقش دارند، تصریح کرد: حالت تهوع زنان باردار با گرسنگی طولانی مدت، مصرف غذاهای شیرین یا چرب افزایش پیدا می‌کند. همچنین برای جلوگیری از تشدید ویار بارداری، پرهیز از نوشیدن مایعات در ساعات اولیه صبح ضروری است. مصرف نان‌های تخمیری، فرآوری شده و صنعتی مانند نان‌های چند غله و نان‌هایی که با گندم کامل تهیه می‌شوند، برای زن باردار مفید است. خوردن نان لواش یا تافتون برای زن حامله چندان مناسب نیست. استفاده از عسل در دوران بارداری به مقدار متعادل (یک قاشق غذاخوری در روز) منعی ندارد.

این متخصص تغذیه و رژیم درمانی گفت: مصرف متعادل میوه‌ها و سبزی‌های مختلف در رژیم غذایی زن باردار ضروری است. خوردن کرفس به مقدار متعادل (هفته‌ای یک بار خورشت کرفس) در دوران بارداری هیچ محدودیتی ندارد. برخی افراد بر این باور هستند که مصرف هویج در زنان باردار، سقط جنین را به همراه دارد در حالی‌که نوشیدن هفته‌ای یک تا 2 لیوان آب هویج برای این افراد ضرری ندارد. زنان باردار می‌توانند میوه‌ها و سبزی‌های مختلف را به شرطی که خوب شسته شده باشند، به مقدار متعادل استفاده کنند. مصرف سبزی‌ها و غذاهای خام، سالاد و گوشت‌های چرب در دوران بارداری بیرون از خانه ممنوع بوده و استفاده از حبوبات برای خانم‌های حامله مفید است. زنان در دوران بارداری باید از مصرف لبنیات، کشک و بستنی غیر پاستوریزه خودداری کنند.

گیاهی اظهار کرد: خوردن تخم‌مرغ به شرطی که زرده و سفیده آن به طور کامل سفت باشند، در دوران بارداری مفید است، بنابراین خانم‌های حامله باید از مصرف تخم‌مرغ نیمه پخته پرهیز کنند. همچنین سالاد الویه باید حداکثر تا 24 ساعت پس از تهیه مصرف شود. غذاهای گوشتی مانند انواع کباب‌ها هم باید به طور کامل مغز پخت شده باشند.

او بیان کرد: جنین در یک محیط مایع قرار دارد و وجود آب کافی اطراف جنین بسیار حیاتی است، بنابراین زنان باردار باید روزانه به مقدار کافی آب بنوشند. مصرف تُن ماهی و ماهی‌های دریا (اقیانوس) به علت داشتن آلودگی‌های جیوه‌ای در دوران حاملگی ممنوع است، اما زنان باردار می‌توانند از ماهی‌های پرورشی استفاده کنند. نوشیدن انواع نوشابه‌های گازدار فاقد الکل در دوران بارداری ممنوع است و زنان باردار باید در مصرف چای، قهوه و نسکافه اعتدال را رعایت کنند. البته نوشیدن روزانه 2 فنجان چای یا نسکافه رقیق در دوران حاملگی مانعی ندارد. خوردن شکلات در زنان باردار بستگی به شرایط فرد دارد، اما به طور کلی مصرف آن این دوران ممنوع نیست.

*وزن‌گیری زن باردار به چه عواملی بستگی دارد؟

این متخصص تغذیه و رژیم درمانی افزود: وزن‌گیری زن باردار به وزن آغاز بارداری و تک قلو یا چند قلو بودن جنین بستگی دارد. اگر خانمی بتواند در سه ماهه نخست بارداری افزایش وزن خود را کنترل کند، به طور معمول در سه ماهه‌های دوم و سوم بارداری هم وزن‌گیری مطلوبی دارد. از زمانی که زن، بارداری خود را متوجه می‌شود، نباید رژیم لاغری بگیرد، اما روند افزایش وزن باید به طور طبیعی باشد. خانم‌هایی که به اضافه وزن و چاقی دچار هستند باید پیش از اقدام به بارداری، وزن خود را به طور منطقی و کنترل شده کاهش دهند.

گیاهی یادآوری کرد: مصرف جگر در سه ماهه نخست بارداری ممنوع است و زنان باردار باید از خوردن امعا و احشای داخلی مرغ، مانند سنگدان، انواع عرقیات گیاهی و دمنوش‌ها خودداری کنند. خانم‌ها در دوران حاملگی نباید در مصرف زعفران زیاده‌روی کنند.