به گزارش دبیرخانه همایش بین‌المللی مطالبات حقوقی-بین‌المللی دفاع مقدس، محمد یزدی با بیان اینکه جنگ تحمیلی صدام علیه ایران، علاوه‌برخسارات اقتصادی و انسانی، پیامدهای زیست‌محیطی در پی داشت گفت: در جریان جنگ تحمیلی انواع سلاح‌های متعارف و غیرمتعارف نظیر سلاح‌های شیمیایی و میکروبی علیه ملت ایران استفاده شد و در تاکتیک‌های جنگی نیروهای عراقی، ایجاد موانع جنگی، احداث خاکریزها و سنگرهای بزرگ، باتلاقی کردن مناطق جنگی به‌ویژه در منطقه شلمچه، مورداستفاده قرار گرفت که باعث تخریب محیط‌زیست و منابع آبی آن مناطق شده است.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی یادآوری کرد: استفاده وسیع ارتش صدام از سلاح‌های جنگی بخصوص سلاح‌های شیمیایی و میکروبی، اثرات تخریبی زیست‌محیطی بر منابع آب و خاک برخی از مناطق کشور ما برجای گذاشته است. اثرات محیط‌زیستی این تجاوز، آنچنان عمیق و مخرب است که پس از 40 سال آثار سوء آن پا برجا بوده و خسارات آن هنوز جبران نشده است.

وی با اشاره به بمباران ذخیره‌گاه‌های سوخت، پایانه‌های نفتی، کشتی‌های نفتکش توسط جنگنده‌های ارتش بعث صدام و خلبانان اجاره‌ای فرانسه گفت: این حملات منجر به ریزش هزاران تن نفت خام سنگین به خلیج فارس شد و باعث آلودگی خطوط ساحلی استان‌های خوزستان، بوشهر و هرمزگان با مواد نفتی شد. از طرفی آتش گرفتن این منابع نفتی نیز آلودگی شدید هوا در یک حوضه وسیع را در پی داشت.

یزدی آلوده شدن زمین‌های کشاورزی و از بین رفتن دام‌وطیور در اثر استفاده از بمب‌های خوشه‌ای در استان‌های شمال غربی، غربی و جنوب غربی را از دیگر خسارت‌های زیست‌محیطی جنگ تحمیلی دانست و خاطرنشان کرد: یکی از دغذغه‌های مهم در جنگ‌ها انتشار آلاینده‌های شیمیایی خطرناک و سمی و پخش عناصر سنگین است که می‌توانند در هوا، آب و خاک تجمع یابند. به‌عنوان مثال انتشار فلزات سنگین که قابلیت تجمعی و سرطان‌زایی دارند تا سال‌ها محیط‌زیست و منطقه را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند که پالایش اراضی آلوده شده به آن‌ها نیز بسیار دشوار و در برخی موارد، عملاً غیرممکن است.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: در جریان این جنگ تحمیلی، طرح سیل مصنوعی اجرایی و باعث باتلاقی شدن قسمت‌های زیاد مناطق در استان خوزستان شد که این موضوع عملاً تشدید آلودگی آب، محیط‌زیست و هدر رفتن آب را ایجاد کرد.

یزدی با بیان اینکه خشک شدن این باتلاق‌ها در سال‌های گذشته باعث ایجاد گردوغبارهای سنگین، ایجاد مشکلات عدیده سلامتی و محیط‌زیستی برای مردم این مناطق شد، گفت: در جریان جنگ تحمیلی ایران و عراق انواع مختلف سلاح‌های شیمیایی توسط نیروهای عراقی مورداستفاده قرار گرفته است، به‌طوری که به‌علت آلوده شدن آب و محیط‌زیست استان‌های غربی و جنوب غربی کشور در نتیجه این جنگ، عوارض گوارشی و مبتلا شدن برخی ساکنان این استان‌ها، مخصوصاَ استان خوزستان در سطح وسیع گزارش شده است.

رئیس کارگروه محیط‌زیست همایش بین‌المللی مطالبات حقوقی-بین‌المللی دفاع مقدس با تأکید بر ضرورت برآورد خسارت‌های زیست‌محیطی جنگ تحمیلی ارتش بعث صدام خاطرنشان کرد: مشکل اساسی در رابطه با خسارات زیست‌محیطی غیرقابل ارزیابی بودن آن است. چنین خساراتی دیرپا هستند و حتی برخی اثرات آن‌ها در برهه زمانی طولانی‌تری ظهور پیدا می‌کنند. اگرچه امروزه در حقوق بین‌الملل روش‌هایی برای ارزیابی این نوع خسارات وجود دارد که خسارات غیرقطعی و حدودی است.

وی با استناد به حقوق بین‌الملل سه روش را برای تعیین خسارت جنگ، مناسب دانست و در تشریح روش نخست گفت: در روش نخست، متجاوز بایستی نسبت به پرداخت هزینه‌های متعارف صرف شده در احیای وضعیت سابق شرایط محیطی اقدام کند. در روش دوم مبلغ پولی معین به‌عنوان پرداخت غرامت به دولت خسارت‌دیده پرداخت می‌شود. این روش متداول‌ترین راه‌حل در رویه دولت‌ها و معاهدات بین‌المللی است.

این مدرس دانشگاه در تشریح روش سوم گفت: کشور متجاوز آلوده‌کننده محیط‌زیست، باید غرامتی معادل ارزش مالی عناصر زیست‌محیطی به کشورخسارت‌‌دیده بپردازد.

یزدی به برخی از مطالعات برآورد خسارت زیست‌محیطی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران اشاره کرد و گفت: مطابق بررسی‌های انجام شده با استفاده از قیاس تصاویر ماهوارهای قبل و بعد از جنگ، می‌توان ادعا کرد که تجاوز عراق به ایران باعث نابودی بیش‌از 80درصد بزرگ‌ترین نخلستان‌های جهان، با ارزش حدود یک‌میلیارد دلار در این حوزه شده است.

وی با بیان اینکه تاکنون در زمینه ارزش‌گذاری اقتصادی خسارات محیط‌زیستی تجاوز عراق به ایران یک پژوهش جامعی صورت نگرفته است، گفت: به‌صورت موردی در برخی زمینه‌ها پژوهش‌هایی انجام شده، اما کامل نیست و ضرورت دارد یک کار اساسی برای تعیین خسارات زیست‌محیطی جنگ عراق علیه ایران انجام شود.

همایش بین‌المللی به‌همت پژوهشگاه همایش بین‌المللی مطالبات حقوقی-بین‌المللی دفاع مقدس شهید حاج‌قاسم سلیمانی و با مشارکت وزارت امور خارجه، قوه قضائیه، دانشگاه‌ها و مراکز علمی، سازمان‌های کشوری و لشکری، در تاریخ پنجم و ششم اسفندماه 1399 در موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار خواهد شد

به‌گفته یزدی اساتید و کارشناسان می‌توانند در رابطه با «آثار و پیامدهای زیست‌محیطی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران» مقالات و اسناد خودشان را تا پانزدهم مهرماه امسال از طریق پایگاه اینترنتی www.paydari.ir ارسال کنند.

اثرات زیست‌محیطی جنگ تحمیلی هنوز پابرجاست