آینده صنعت خودروسازی جهان و حمل و نقل پاک

خودروهای الکتریکی از پیشرفته‌ترین تولیدات در صنعت خودروسازی است که علی‌رغم بحران اقتصادی ایجاد شده در پی همه‌گیری کووید -19 همچنان فروش قابل ملاحظه‌ای دارد و بیشترین تمرکز دولت‌ها را به خود اختصاص داده است.

صنعت خودروهای الکتریکی در سال‌های اولیه پیدایش با استقبال چندانی مواجه نبود ولی به مرور زمان و باوجود افزایش نگرانی‌ها در زمینه افزایش گازهای گلخانه‌ای و بالا رفتن آمار بیماری‌ها و مرگ‌ومیرهای ناشی از آلودگی هوا کم‌کم مورد اقبال عمومی واقع شد تا جایی که تا اواخر سال 2018 فروش آن از مرز چهار میلیون دستگاه گذشت. بسیاری از صاحبنظران علی‌رغم وجود همه‌گیری گسترده کووید -19 دوره فعلی را نقطه عطفی برای این صنعت می‌دانند و معتقدند که به‌زودی تغییر در رفتار مصرف‌ کننده منجر به جایگزینی این خودروها با انواع رایج خواهد شد.

در وهله کنونی بسیاری از تولیدکنندگان اصلی فعال در حوزه اتومبیل‌های الکتریکی، به راه‌اندازی مدل‌های دارای باتری خالص پرداخته و اکثر دولت‌ها و شهرداری‌ها در تلاشند تا با تصویب و تنظیم قوانینی در این زمینه، مردم را به استفاده از آن تشویق و ترغیب کنند. انتظار می‌رود که در آینده‌ای نه‌چندان دور صنعت خودروهای الکتریکی بخش عمده‌ای از بازار را به خود اختصاص دهد و اتومبیل‌های برقی مجهز به فن‌آوری باتری، روشی کارآمد برای مقابله با تغییرات آب‌وهوایی در نظر گرفته شوند چراکه برای تحقق این هدف، خصوصاً دستیابی به هدف کربن‌صفر شدن، مباحث مربوط به حمل‌ و نقل پاک از اهمیت بسزایی برخوردار است. با وجود این‌ با توجه به بررسی‌های اخیر، در روند فعلی تولید این خودروها افزایشی مشاهده نمی‌شود و بدین‌ ترتیب نمی‌توان از آن‌ها انتظار نجات زندگی آینده بشر را داشت. از سوی دیگر حتی با جایگزینی کامل خودروهای الکتریکی با تمامی وسایل نقلیه موجود، همچنان انتظار می‌رود که مشکل انتشار گازهای گلخانه‌ای حل‌ نشده باقی بماند زیرا این بخش هنوز به‌ اندازه کافی شناخته نشده است که به‌نظر می‌رسد دلیل آن بیشتر مباحث اساسی اجتماعی و سیاسی باشد تا فن‌آوری.

به لحاظ فن‌آوری، یک خودروی الکتریکی باتری‌محور ممکن است نسبت به انواع اتومبیل‌های دارای موتورهای احتراق داخلی برتری‌هایی داشته باشد ولی این حقیقت دلیل کافی برای جایگزینی گسترده این خودروها با انواع فعلی را در اختیار جوامع سراسر جهان قرار نمی‌دهد.

علاوه بر این درصورتی‌که هدف از این جایگزینی کاهش چشمگیر انتشار گازهای گلخانه‌ای باشد، کمک به افزایش چشمگیر تعداد خودروهای شخصی، چه در یک کشور و چه در سطح جهان منطقی نیست زیرا اتومبیل‌های الکتریکی صفر انتشار نیستند و در مرحله تولید هم استفاده گازهای گلخانه‌ای ایجاد می‌کنند. اتومبیل‌های برقی در زمان استفاده نیازمند شارژ شدن هستند که این امر شامل انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از تولید برق بر اساس "ترکیب انرژی" می‌شود یعنی ترکیبی از منابع مختلف که نیازهای مصرف انرژی را برآورده می‌کند.

برای هر وسیله نقلیه الکتریکی جدید می‌توان "چرخه عمر" انتشار گازهای گلخانه‌ای محاسبه کرد که پایان آن می‌تواند دو تا 6 سال طول بکشد. این گازها از مرحله تولید وسیله تا استفاده از آن به‌تدریج منتشر می‌شود و در زمان شارژ وسیله بسیار کمتر از میزان گاز قابل انتشار از بنزین و دیزل هستند. تمام شدن کامل این میزان انتشار و تبدیل شدن خودرو به وسیله‌ای کاملاً صفر انتشار سال‌ها طول می‌کشد. در شرایط فعلی تولیدکنندگان خودروهای برقی توانسته‌اند که تا 50 درصد این مشکل را برطرف کنند و در نظر دارند تا اواسط قرن حاضر خودروهایی تولید کنند که کاملاً صفر انتشار باشند. بدین‌ت رتیب حتی درصورتی‌که تمامی صاحبان خودرو در سراسر جهان اتومبیل‌های خود را با انواع الکتریکی جایگزین کنند و فقط از خودروهای شخصی بهره بگیرند، باز هم میزان گازهای گلخانه‌ای منتشر شده از وسایل حمل‌ونقل صفر خواهد بود که اصطلاحاً به آن "زندانی‌شدن کربن" یا "کربن دربند" گفته می‌شود.

در حال حاضر بیش از یک‌میلیارد و 500 میلیون وسیله نقلیه در جهان وجود دارد که البته جایگزینی همه آن‌ها با اتومبیل‌های الکترونیکی پیشنهاد نمی‌شود چرا که با توجه به اضافه شدن منابع جدید انتشار گازهای گلخانه‌ای خود عاملی مشکل‌آفرین محسوب می‌شود. با این‌حال بخشی از شبکه‌های نجات‌ دهنده کره زمین از این گازها در آینده، استفاده از انواع پیشرفته این وسایل بحساب می‌آید که از جمله گزینه‌های قابل دوام و مناسب برای ایجاد رشد و ترقی در سیستم‌های حمل‌ونقل هستند.

در حالت کلی ساختار طبیعی سیاره زمین با عملکرد انسانی و چگونگی تکامل جوامع در راستای پررنگ شدن نقش و تأثیر اتومبیل‌ها در زندگی بشر سازگاری ندارد با وجود این‌ جایگزینی وسایل نقلیه الکتریکی با انواع موجود به دلیل کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و درنتیجه فراهم آوردن هوای پاک‌تر گزینه بسیار مناسب‌تری نسبت به شرایط فعلی جاده‌ها و مالکیت وسایل بنزینی و دیزلی محسوب می‌شود.

البته با توجه به مشکلات ناشی از ترافیک لازم است در زمینه وابستگی بشر به حمل‌ونقل خصوصی سیاست‌های متفاوتی اتخاذ شود و با سرمایه‌گذاری بیشتر روی ارتقای قطارها و سایر وسایل حمل‌ونقل عمومی کم‌انتشار ساکنان جوامع را تشویق کرد که به جای استفاده از خودروهای شخصی به حمل‌ونقل عمومی روی آورند و حتی آن‌ها را ترغیب کرد که به جای تردد در جوامع، دورکاری کنند، منزل مسکونی خود را در نزدیکی محل کار انتخاب کنند تا رفت‌وآمد به آن با پای پیاده یا دوچرخه امکان‌پذیر باشد و یا به اتخاذ سیاست‌های جابجایی به کمک اشتراک‌گذاری اتومبیل و غیره روی آورند.

در مسیر دستیابی به این اهداف لازم است که همه جوامع برای رسیدن به پایداری دست به انتخاب‌های مناسب‌تر بزنند و دولت‌ها با افزایش آگاهی عمومی و تنظیم سیاست‌های درست برای تدوین ابتکارات نو، امکان ظهور تغییرات جدید را نه تنها با استفاده از فن‌آوری که با بکارگیری انتخاب‌های سیاسی و تحولات اجتماعی فراهم آورند.