بازارچه‌های مرزی مرهمی برای درد کولبری در کردستان

مرز در شرایط فعلی و تا رسیدن کردستان به توسعه پایدار، تنها راهکار برون‌رفت این استان از رکود اقتصادی و جلوگیری از افزایش بیکاری است و در این بین بازارچه‌های موقت مرزی یا در اصطلاح عامیانه معابر کولبری می‌توانند مرهمی برای دردها باشند.

کردستان 227 کیلومتر مرز با کشور عراق دارد از ایام گذشته ساکنان 2 طرف مرز برای تامین اقلام مورد نیاز خود تبادل کالا و ملزومات زندگی روزانه را می‌کردند این روند در دهه‌های اخیر با ورود کالاهای مختلف و تغییرات سبک زندگی ساکنان 2 طرف دچار تغییراتی شد.

مرزنشیان علاوه بر کالاهای اساسی برخی اقلام دیگر را نیز مبادله می‌کردند و کم کم این رویه به عنوان یک شغل برای نان‌آوران مرزنشین شناخته شد که امروز به عنوان کولبر یا پیله ور شناخته می‌شوند.

واژه کولبر به‌دلیل وقوع برخی رویدادهای تلخ از جمله جان‌باختن برخی از ایشان در ارتفاعات برف‌گیرکرستان همیشه برای مردمان این استان کلمه‌ای درد آور است، دردی که تنها با تحقق اهداف توسعه پایدار و متوازن یاد شده در اسناد بالادستی همچون برنامه‌های مختلف از جمله برنامه ششم توسعه، تکسین پیدا خواهد کرد.

کردستان از نظر اقتصادی از استان‌های محروم و کمتر توسعه یافته کشور است و این شکاف سبب شده از روند توسعه نسبی کشور دور بماند، آنچه قابل توجه است اینکه مرز و معابر کولبری در استان به عنوان یک آلترناتیو توسعه عمل کرده و تا حدی توانسته حداقل در سه شهرستان بانه، مریوان و سروآباد از شدت بیکاری و رکود اقتصادی بکاهد.

در امتداد 227 کیلومتر بین ایران عراق که در استان کردستان واقع شده چهار معبر کولبری غیر رسمی شامل «سیرانبند و گله‌سور» در بانه، معابر «خانم‌شیخان» در مریوان و «مله‌خورد» در سروآباد وجود دارد که هم اکنون از این تعداد تنها سیرانبند بانه پس از چند سال وقفه فعالیت خود را از یک ماه گذشته آغاز کرده است.

ایجاد اشتغال پایدار مهمترین هدف دولت در مناظق مرزنشین

تجارت مرزی با هدف دستیابی به اشتغال پایدار فعالیتی که برخی باور دارند شروعی دوباره برای کاهش حوادث تلخ کولبری در استان است بطوریکه معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استاندار کردستان در این ارتباط معتقد است: بدنبال برنامه‌ها و گرفتن امتیازاتی در سطح ملی هستیم تا زمینه برای ایجاد برخی مشاغل در مناطق مرزی استان و اشتغال پایدار مرزنشینان را فراهم کنیم.

خالد جعفری اظهار کرد: ایجاد اشتغال پایدار برای مرزنشینان باعث می‌شود که آنان به سمت کولبری و اشتغال از مبادی غیر قانونی سوق داده نشوند.

وی به از سرگیری فعالیت‌ بازارچه مرزی سیرانبند بانه از یک ماه گذشته اشاره کرد و افزود: در حال حاضر عمده ترین موضوع، تجارت مرزی در قالب بازارچه‌های موقت و استفاده از معافیت سود بازرگانی است.

معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استاندار کردستان با اشاره به اینکه اکنون از 29 هزار مرزنشین 22 هزار نفر آنان دارای کارت رسمی مرزنشینی هستند، اضافه کرد: براساس این کارت، هر مرزنشین ماهانه 700 هزار تومان و هر خانوار 2 میلیون و 800 هزار تومان از معافیت سود بازرگانی بهره‌مند می‌شود.

جعفری با بیان اینکه 100 قلم کالا و 820 ردیف کالایی مشمول معافیت بازرگانی است، یادآور شد: فرد مرزنشین یا تجار، می‌توانند براساس سامانه‌ای که ثبت شده از معافیت سود بازرگانی استفاده کنند.

وی تاکید کرد: مرزنشینان به وسیله کارت مرزنشینی می‌توانند انواع کالا از جمله قطعات یدکی، مواد اولیه کارخانجات، لوازم خانگی کوچک، پارچه و لاستیک را وارد کنند.

جعفری از تلاش برای فعال سازی 2 بازارچه مرزی خانم شیخان مریوان و مله خورد سروآباد با ساز و کار جدید خبر داد و گفت: تلاش می‌کنیم یکی از این بازارچه‌ها را تا چند ماه آینده بر اساس آیین نامه ساماندهی ملادله در بازارچه‌های غیر رسمی و موفق مرزی فعال کنیم.

100 قلم کالا از سیرانبند وارد می‌شود

فرماندار بانه نیز گفت: هم اکنون واردات 100 قلم کالا با 819 ردیف تعرفه از بازارچه سیرانبند بانه در راستای اجرای طرح ساماندهی مبادلات مرزی و تامین معیشت مرزنشینان از سر گرفته شده و نخستین محموله کالا که شامل 11 تن انواع پارچه در 21 مهر امسال در راستای اجرای طرح ساماندهی مبادلات مرزی و مصوبه شورای ساماندهی مبادلات مرزی کردستان از بازارچه مرزی سیرانبند با انجام تشریفات گمرکی و ثبت آماری وارد کشور شد.

اسماعیل رستم‌پور با بیان اینکه هر کارت الکترونیکی مرزنشینی چهار نفر از اعضای خانواده را پوشش می‌دهد و به ازای هر نفر هفت میلیون ریال به حساب سرپرست خانوار واریز خواهد شد، اظهار کرد: 479 خانواده مرزنشین تاکنون از این درآمد بهره‌مند شده‌اند.

رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت بانه نیز گفت: تمام تجار شهرهای کردستان و تجار غیر بومی نیز می‌توانند کالای خود را با استفاده از طرح مبادلات مرزی وارد کنند و تخفیف سود بازرگانی را به مرزنشینان پرداخت کنند.

بایزید حسینی افزود: تجار موظف هستند که تعرفه‌های مجاز با داشتن نمایندگی در کشور را وارد کنند چرا که اداره گمرک و صنعت، معدن و تجارت مسوولیت کالاهای غیر مجاز را نمی‌پذیرد در تعرفه 100 قلم کالا 819 ردیف تعرفه مشخص شده که باید کالا وارداتی جزء این زیر مجموعه باشد.

وی اظهار کرد: با هماهنگی‌های انجام شده در واردات هر محموله کالا باید تعداد کارت‌های که از سود تخفیف بازرگانی بهره‌مند می‌شوند مشخص شود و این تخفیفات به حساب سرپرست خانوار واریز شود.

آیین‌نامه ساماندهی مبادله در بازاچه‌های غیر رسمی و موقت مرزی

اجرای این آیین‌نامه طبق مصوبه هیئت وزیر در تاریخ یکم مرداد 1396 با هدف افزایش درآمد مرزنشینان، جلوگیری از مهاجرت در روستاهای مرزی و ساماندهی پیله‌وران در بازارچه‌ها و معابر موقت مرزی استان‌های مرزی کردستان، آذربایجان غربی، کرمانشاه و سیستان و بلوچستان مصوب آغاز شده است.

این شامل طرح تمام مردم ساکن در شعاع 20 کیلومتری مرزها می‌شود و طی آخرین پایش صورت گرفته از سوی دستگاه‌های اجرایی حدود 87 هزار و 176 نفر در قالب 23 هزار و 392 خانواده در 416 روستای این محدوده استان کردستان زندگی می‌کنند که می‌توانند از خدمات این طرح بهره‌مند شوند.

طبق این آیین نامه 11 ماده ای، وزارت کشور موظف به هدایت و انتقال مبادلات غیر رسمی مرزی در استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه و سیستان و بلوچستان به گمرکات رسمی یا بازارچه‌های مرزی شده است.

دولت برای ساماندهی این امر با ایجاد معبرهای کولبری، نظارت بیشتری بر رویه مبادلات کالاها مرزی داشته و رفت و آمدهای ساکنان 2 طرف مرز را بیشتر کنترل می‌کرد.

هفتم مرداد ماه 96 آیین نامه ساماندهی مبادله در بازارچه‌های غیررسمی موقت مرزی به پیشنهاد مشترک وزارت کشور، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت امور اقتصادی و دارایی و ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز در هیئت وزیران مصوب شد.

براساس مصوبه هیئت وزیران، وزارت کشور عهده‌دار ساماندهی معابر موقت و بازارچه‌های غیر رسمی است و گمرک جمهوری اسلامی ایران نیز پس از آن باید نمایندگی گمرک را در این محل‌ها مستقر کند تا "پیله‌وران" اقدام به واردات کالاهای مجاز کنند.

اصلاح و ابلاغ آیین‌نامه ساماندهی مبادلات در بازارچه‌های غیر رسمی

البته این آیین نامه در مرداد امسال برای اصلاح و بررسی به کمیسیون اقتصادی دولت ارجاع شد تا طبق این اصلاحیه، در لوایح بودجه سنواتی، حداکثر تا سقف 50 درصد از درآمدهای وصولی بازارچه‌های مشمول این آیین‌نامه، در قالب ردیف یا ردیف‌های اعتباری مشخص به وزارت کشور برای تأمین زیرساخت بازارچه‌ها و اجرای برنامه‌های مربوط به اشتغال‌ایی و تقویت معیشت مرزنشینان در استان‌های مرزی اختصاص یابد.

مجددا 19 خرداد سال 1397 بود که استاندار کردستان از اصلاح و ابلاغ آیین‌نامه ساماندهی مبادلات دربازارچه‌های غیر رسمی به نفع تجار و پیلهوران در مناطق مرزی استان خبر داد و گفته بود: بنابر مصوبه هیئت دولت تخفیف سود بازرگانی حاصل از مبادلات کالا برای هر مرزنشین هفت میلیون ریال و هر خانوار تا سقف چهار نفر 2٨ میلیون ریال در ماه خواهد بود.

بنیاد برکت برای پنج هزار و 200 کولبر کردستانی شغل ایجاد می‌کند

معاون تامین نهاده‌ها و مشارکت‌های اقتصادی بنیاد برکت چندی پیش در دومین نشست منطقه‌ای رویداد ملی «کاک برکت» به منظور بررسی مساله معیشت و ایجاد اشتغال برای کولبران برگزار شد، گفت: تا پایان سال جاری با اجرای یک هزار و 800 طرح اشتغال‌زایی اجتماع‌محور از سوی این بنیاد برای پنج هزار و 200 کولبر شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد می‌شود.

هادی جوهری اظهار داشت: بنیاد برکت در سال 99 در مجموع بهره‌برداری از سه هزار و 600 طرح اشتغال‌زایی اجتماع‌محور در کردستان در دستور کار دارد که تاکنون یک هزار و 500 طرح اجرا شده است.

وی افزود: یک هزار و 800 طرح از سه هزار و 600 طرح در دستور کار، به کولبران استان کردستان تعلق دارد که تا به امروز 361 طرح به بهره‌برداری رسیده و مابقی نیز تا پایان سال جاری به طور کامل عملیاتی می‌شود.

معاون تامین نهادها و مشارکت‌های اقتصادی بنیاد برکت یادآور شد: بنیاد در کنار ایجاد طرح‌های اشتغال‌زایی خرد و خانگی، از شرکت‌ها و کارگاه‌های کوچک نیز حمایت می‌کند تا بتوانند به نوعی پشتیبان و تکمیل‌کننده زنجیره ارزشی طرح‌های تولیدی باشند.

کلام آخر

به نظر می‌رسد بازگشایی بازارچه‌های مرزی می‌تواند تا حدود زیادی در کاهش کولبری و واردات کالای قاچاق از مرزهای استان تاثیرگذار باشد البته این راهکار خوبی برای رفع مشکل نیست ولی نوعی مسکّن و مرهم موقت است.

پیشنهاد بسیاری از کارشناسان اقتصادی استان بر این است با توجه صنعتی نبودن کردستان با تمرکز بیشتر بر تحقق برنامه‌های مختلف در حوزه کشاورزی، گردشگری، ایجاد منطقه آزاد تجاری بانه و مریوان، بهره‌برداری منطقه ویژه اقتصادی بانه می‌توان بر چالش‌های مرزی از جمله کولبری پیروز شد.