تالاب‌های همدان مامن پرندگان مهاجر

سپهرغرب، گروه زیست‌بوم: تالاب‌های فصلی، طبیعی و انسان ساخت استان همدان با آغاز فصل مهاجرت پرندگان آزادپرواز محلی امن برای زمستان گذرانی و تخم‌گذاری پرندگان شده است.

بارش‌های پاییزی بار دیگر شوق و شور را به تالاب‌های این استان بازگرداند تا بتواند محلی برای دورهمی پرندگان مهاجر و بیان رنج صدها و بلکه هزار کیلومتر از مسیر طی شده باشند.

استان همدان دارای سه تالاب طبیعی به نام‌های چم‌شور،آق‌گل و پیرسلمان بوده و تالاب‌های مصنوعی شامل اکباتان، شیرین سو، آبشینه و سد کلان ملایر در مناطق تحت مدیریت محیط زیست این استان قرار دارند.

تالاب‌های طبیعی و فصلی به همراه آبگیرهای کوچک و بزرگ به محلی برای آبتنی پرندگان تبدیل شده و برخی از پرندگان ترجیح می‌دهند به جای ادامه سفر، این محل‌ها را برای زمستان گذرانی انتخاب کنند.

طبیعت دوستان نیز با حضور در حاشیه تالاب‌ها به انعکاس دورهمی، پرواز پرندگان و زیبایی‌های این اکوسیستم طبیعی پرداخته تا بتوانند زیبایی خلقت و اهمیت وجودی این نظام حیات بخش زندگی را به خوبی منعکس و معرفی کنند.

با وجود این همه اهمیت و زیبایی اما تن رنجور تالاب‌ها از زخم‌های بی‌شمار بشر در امان نماند و تمایلات بشری سودجویان به ویژه حفر متعدد چاه‌های غیرمجاز در حاشیه آن‌ها موجب آسیب به این زیبایی خلقت شده است.

در آخرین ماه فصل پاییز با بارش باران، جاری شدن سیلاب و ارتفاعات بار دیگر زندگی در رگ‌های زمین جاری شده و تالاب‌ها خوشحال از این وضعیت، خوان خود را برای میزبانی از پرندگان مهاجر گسترانیده اند تا بتوانند شمار زیادی از پرندگان را در قلب خود جای دهند.

تغذیه سفرها و منابع زیرزمینی، پاکسازی و تلطیف هوا، تامین غذا و آب، جذب آلاینده‌ها، کنترل سیلاب و خشکسالی از جمله مزیت‌های وجود تالاب است که «مهدی صفی‌خانی» معاون محیط طبیعی حفاظت محیط زیست استان همدان برآن تاکید جدی دارد.

«مهدی صفی‌خانی» به بیان نقش و کارکرد ارزشمند تالاب در چرخه زندگی مردم پرداخت و گفت: اقلیم مناطق حاشیه تالاب وابسته به این تالاب‌ها هستند و آسیب به آن در زندگی کردن خلل ایجاد می‌کند.

زخم خشکسالی علاوه بر آسیب به منابع طبیعی و بخش کشاورزی، بر پیکر نیمه جان تالاب‌های این استان نیز سایه انداخته بود اما در بهار سال 98 با سخاوت آسمان و بارش متناوب باران بار دیگر تالاب‌ها جان دوباره گرفتند و به چرخه حیات بازگشتند با این وجود همچنان حال چم شور اسدآباد ناخوش است.

به گفته این کارشناس حوزه محیط زیست، از زمره مزیت‌های تالاب رفع تهدید سیلاب و تخریب اراضی است یعنی دولت بدون هیچ هزینه‌ای یا تلاش برای سدسازی برای کنترل سیلاب، تنها با بها دادن به تالاب‌ها می‌تواند سیل را کنترل کند چه بسا در صورت نبود تالاب آق‌گل ملایر شهر مجاور آن یعنی آق‌گل تخریب می‌شد.

با توجه به نقش جوامع محلی برای حفظ این رگ‌های حیاتی زمین بنابراین فرهنگسازی توجه به تالاب‌ها همواره مورد توجه سازمان حفاظت محیط زیست بوده تا بتوان از مرگ تدریجی آنها جلوگیری و با استفاده از ظرفیت اکوتوریسم زمینه را برای جذب گردشگر و طبیعت دوستان فراهم کرد.

صفی خانی بیان کرد: تلاش جوامع محلی و مردم بومی ساکن در حاشیه تالاب آق گل، همکاری همدان و استان مرکزی در تامین حق آبه این تالاب و مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز توسط شرکت آب منطقه‌ای در احیای تالاب موثر بوده است.

وی ادامه داد: تالاب پیرسلمان نیز بیش از هشت سال است که همچنان آب در آن جریان دارد اما «چم شور» به طور مقطعی پر آب شده و به علت فصلی بودن، تغییر کاربری‌های فراوان در حاشیه آن، برداشت از سفره‌های زیرزمینی هم اینک خشک شده است.

معاون محیط طبیعی حفاظت محیط زیست استان همدان بیان کرد: برخی از تالاب‌های این استان نیز دست ساخت و به مثابه سد هستند و کارکرد آن‌ها برای استفاده مصارف خانگی و آب آشامیدنی است با این وجود می‌توان آنها را نیز تالاب تلقی کرد.

صفی خانی اظهار کرد: تالاب شیرین سو در پایین‌ترین سطح آبی خود قرار دارد اما از این پس با توجه به آغاز بارش‌ها، ارتفاع آب این تالاب روز به روز افزایش یافته و شرایط برای زیست پرندگان مهیا می‌شود.

وی گفت: علاوه بر تاثیر منفی تغییر اقلیم بر روی وضعیت تالاب‌ها، در چند دهه اخیر با رشد و توسعه صنعتی، ساخت انواع سدها، تخریب و دست‌اندازی به طبیعت، ایجاد مسیرهای انحرافی اجازه نداده‌ایم آب در مسیر اصلی قرار بگیرد.

معاون محیط طبیعی حفاظت محیط زیست استان همدان افزود: جلوگیری از ورود روان‌آب‌ها به داخل تالاب، موجب شده حیات و احیای تالاب با مشکل مواجه شود.

صفی‌خانی ادامه داد: با آغاز فصل زمستان و آغاز فصل مهاجرت از عرض شمالی کشور به سمت مناطق گرمسیر جنوبی تالاب‌های کشور و این استان میزبان شمار زیادی از پرندگان آبزی و کنار آبزی است.

وی افزود: پرندگان مهاجر از جمله چشیم، باکلان، حواصیل، اگرت بزرگ و کوچک، انواع بوتیمار، لک لک، فلامینگو، انواع اُردک‌ها، غازها و کاکایی در طول مسیر مهاجرت تالاب‌های همدان به ویژه آق‌گل ملایر را برای فرود و آبتنی انتخاب کردند.

معاون محیط طبیعی حفاظت محیط زیست استان همدان اظهار داشت: امسال با وجود بروز آنفلوآنزای پرندگان شاهد تلفات ناشی از این ویروس در تالاب‌های این استان نبودیم اما باید از دست زدن به پرندگان به جد پرهیز کرد چراکه انتقال بیماری وجود دارد.

صفی خانی ادامه داد: احتمال ناقل بیماری آنفلوآنزا بودن پرندگان مهاجر زیاد است بنابراین افراد به ویژه شکارچیان باید از دست زدن به آنها و انتقال پرنده به داخل خانه پرهیز کنند همچنین واحدهای پرورش طیور و مرغداری‌های نزدیک زیستگاه‌های آبی بیشتر باید مراقب باشند.

وی افزود: امسال هیچ گونه پروانه ای برای شکار حیوانات به ویژه پرندگان آبزی و کنار آبزی صادر نشده است و این اقدام در افزایش جمعیت گونه‌های مختلف جانوری و پیشگیری از انتقال بیماری آنفلوآنزا موثر است.

     تالاب‌های همدانی عاری از آنفلوآنزا

مسئول اداره بهداشت و مدیریت بیماری طیور اداره کل دامپزشکی استان همدان نیز در این بازدید گفت: براساس آزمایش‌های «پی.سی.آر» انجام شده از پرندگان، تاکنون هیچ موردی از وجود بیماری آنفلوآنزا در سطح استان مشاهده نشده است.

دکتر محمد علی بهرامی افزود: طبق دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت دام (OIE) و سازمان دامپزشکی برای نمونه برداری از تلفات حیات وحش به جز گونه‌های خاص مثل قره غاز، قو و غاز خاکستری باید پنج تلفات از یک گونه یا 10 تلفات از چند گونه مشاهده شده تا نمونه برداری صورت بگیرد.

وی اضافه کرد: دیدن لاشه یک پرنده به معنای وجود آنفلوآنزا نیست چراکه ممکن است علت تلف شدن پرنده عواملی نظیر بیماری‌های باکتری همچون ﭘﺎﺳﺘﻮﺭﻟﻮﺯ و سالمونلوز باشد بنابراین هر تلفاتی به معنای آنفلوآنزا نیست.

مسئول اداره بهداشت و مدیریت بیماری طیور اداره کل دامپزشکی همدان افزود: بروز بیماری‌هایی همچون ﭘﺎﺳﺘﻮﺭﻟﻮﺯ و آنفلوآنزا موجب سقوط پرنده در حین پرواز می‌شود اما تلفات پرنده علل دیگری همچون جنگ بر سر قلمرو، مسمومیت، گرسنگی و خستگی ناشی از سفر نیز دارد.

دکتر بهرامی گفت: تاکنون 2 سری نمونه برداری از چندین لاشه پرنده و چند پرنده نیمه جان صورت گرفته که نتایج به دست آمده گویای این است که آزمایش مولکولی پی.سی.آر آنها منفی است.

مسئول اداره بهداشت و مدیریت بیماری طیور اداره کل دامپزشکی همدان با بیان اینکه هیچ مورد مثبت آنفلوآنزا در همدان تاکنون گزارش نشده است افزود: وضعیت جسمی 2 قطعه اردک سرسبز و 2 قطعه باکلان یک هفته گذشته مورد بررسی قرار گرفتند که نتیجه آزمایش آنها منفی بوده است.

وی توضیح داد: آزمایش‌ها شامل نمونه برداری از خون و آزمایش اچ.آی به همراه آزمایش «پی.سی.آر» بوده که «سوآپ» را از نای و «کلوآک» پرنده گرفته و آزمایش مولکولی از دقت بالایی برخوردار است.

وی بیان کرد: با گذشت سالها زمینه آزمایش «پی.سی.آر» در همدان فراهم و از دامپزشکی تهران مستقل شد به گونه ای که حداکثر ظرف هشت تا 12 ساعت جواب آزمایش به دست می‌آید.

دکتر بهرامی تاکید کرد: هفته ای سه نوبت بازدید و سرکشی مشترک با حضور کارشناسان محیط زیست و دامپزشکی از تالاب‌های این استان صورت می‌گیرد و در صورت مشاهده لاشه، پرندگان با رعایت پروتکل‌های بهداشتی به دامپزشکی ارجاع داده می‌شود.

وی بیان کرد: 70 نوع بیماری می‌تواند عامل تلف شدن طیور باشد اما دامپزشکی بیشتر بر روی آنفلوآنزا به علت مشترک بودن بین انسان و حیوان حساسیت دارد.

مسئول اداره بهداشت و مدیریت بیماری طیور اداره کل دامپزشکی همدان در ادامه از شهروندان خواست از دست زدن به پرندگان پرهیز کنند و گفت: متقاضیان خرید و نگهداری پرندگان اهلی همچون مرغ مینا، طوطی برزیلی، کاسکو، قناری و کبوتر باید پس از خرید پرنده ابتدا آن را به مدت 2 هفته در زیر زمینی قرنطینه کنند.

بهرامی اضافه کرد: در صورت وجود بیماری این پرنده در 2 هفته قرنطینه جان خود را از دست می‌دهد همچنین در صورت قرنطینه، امکان تماس با پرنده بیمار به ویژه از سوی کودکان، افراد مُسن، افراد دارای بیماری زمینه ای و زنان باردار سلب می‌شود.

وی ادامه داد: رعایت قرنطینه 2 هفته ای پرنده هنگام خرید پرنده از پرنده فروشی‌های مجاز موجب پیشگیری از انتقال بیماری‌های مشترک بین انسان و پرندگان شد چرا که در صورت وجود بیماری پرنده پیش از انتقال به داخل خانه و تماس با آن تلف شود.

مسئول اداره بهداشت و مدیریت بیماری طیور اداره کل دامپزشکی همدان تاکید کرد: این شرایط برای پرندگان وحشی بسیار سختگیرانه تر است و شکارچیان به علت تماس با پرندگان آزاد پرواز و مهاجر بیشتر در خطر هستند.

دکتر بهرامی در گفتگو با ایرنا افزودنه‌هایی که چندین گونه طیور شامل مرغ شاخدار، بوقلمون، پرنده وحشی، کبوتر و مرغ در یک مکان نگهداری می‌شوند بسیار خطر آفرین هستند هر چند این وضعیت نامناسب در برخی از پرنده فروشی‌های دیده می‌شود.

وی بیان کرد: رعایت نکات و مولفه‌های ایمنی و زیستی از طرف شهروندان و پرورش دهندگان طیور موجب جلوگیری از اشاعه و سرایت بیماری آنفوانزا می‌شود.