منابع مرجع وظیفه استمرار دانش را برعهده دارد

سپهرغرب، گروه اندیشه: رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: منابع مرجع به عنوان موجود زنده وظیفه استمرار دانش را برعهده دارد.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصادق یوسفی‌مقدم در نشست علمی مجازی «شاخص‌های پژوهش در منابع مرجع» از سلسله نشست‌های همایش مجازی «علوم انسانی- اسلامی، پژوهش و فناوری» که از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، گفت: در ارتباط با منابع مرجع شاخص‌هایی به نظر می‌رسد که خوب است به بحث و بررسی گذاشته شود.

رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی یادآور شد: ما در منابع مرجع باید به این مسأله توجه کنیم که این منابع مسؤولیت تداوم و استمرار دانش را برعهده دارد، یعنی دانشی که توسط بشر در طول قرن‌های گذشته تولید شده در منابع مرجع جریان پیدا می‌کند، در حالی که منابع غیر مرجع چنین وظیفه‌ای برعهده ندارد.

وی با تأکید بر اینکه منابع مرجع از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند، گفت: اینکه باید نگاه هرمونتیک به منابع بشود یا خیر، جایگاه خودش را دارد و باید به عنوان مبادی مبحث تجزیه و تحلیل شود و به عنوان اصول موضوعه در پژوهش‌های مرجع مورد بحث قرار بگیرد، اما آنچه مسلم است اینکه باید به این منابع مرجع اطمینان حاصل شود و در طول تاریخ به فلان فرد یا جریان یا فکر منتسب است.

حجت‌الاسلام یوسفی مقدم در بخش دیگری از سخنان خود ابراز کرد: نکته مرکزی در این قسمت بحث اعتقاد به حیات منابع مرجع است؛ ما بر این باوریم که ما باید اعتقاد داشته باشیم منابع مرجع حیات دارند، همچنانکه جامعه دارای حیات است، از این رو ما در منابع مرجع با یک موجود زنده روبه رو هستیم در حالی که تا قبل از قرن 19 این نگاه وجود نداشت؛ بنابراین وقتی بخواهیم از موجود زنده به درستی گزارش کنیم باید تمام جوانب مربوط به این موجود زنده را بشناسیم و آگاهانه گزارش کنیم. اینکه منابع مرجع در چه شرایط محیطی به وجود آمده اند، از اهمیت فوق العاده برخوردار است، دیگر اینکه باید خود این موجود زنده را با تمام جزئیات بشناسیم، چراکه شرط درستی پژوهش این است که همه مقصود نویسنده را حتی در مقدمات و توضیحات و حواشی دخیل در فهم متن را مورد توجه قرار بدهیم.

رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه روش منابع مرجع نیز اهمیت دارد، گفت: در حوزه علوم انسانی باید بدانیم که نویسنده دارای چه مبانی فکری، اهداف و مقاصدی بوده است ولی در علوم قرآنی باید تبیین شود که تحقیق نویسنده با چه روشی از روش‌های علوم قرآنی تدوین شده است.

وی همچنین در ارتباط با شاخصه‌های نگارش منابع مرجع گفت: برای نگارش منابع مرجع باید به شرایط اوضاع و احوال منابع مرجع گذشته و منبعی که در حال تدوین است توجه شود، دوم اینکه باید به طور دقیق موضوع گزارش از موضوع تحلیل، تفکیک شود چون گاهی اوقات بر بال تحلیل می‌نشینیم و گزارش می‌دهیم که این خلاف واقع است. همچنین برای نگارش منابع مرجع لازم است عناوینی که در حوزه منابع وجود دارد را با هم خلط نکنیم، یعنی برای ما مشخص شود بین فرهنگ نامه و دانش نامه و موسوعه و دائرة المعارف چه تفاوت‌هایی وجود دارد.

حجت‌الاسلام یوسفی مقدم با اشاره به اینکه مختصر نویسی نیز اهمیت زیادی دارد، گفت: یکی از کارهای مهمی که در عرصه منابع مرجع در شرایط فعلی لازم است، کوتاهی و تلخیص است چون امروز منابع و مرجع در کتابخانه‌های دنیا به سادگی و سهولت و بدون زحمت در یک جلد یا دو جلد منتشر شده است و کل دیدگاه‌های مربوط به یک مکتب و یک جریان فکری در آن ارائه شده و مخاطبان به راحتی با آن ارتباط برقرار می‌کنند، بنابراین نیازمند چنین منابع مرجعی در کنار آن مرجع مطول نیاز داریم.