سـوالات جنسی کـودکان را چطور پاسخ دهیم؟

سپهرغرب، گروه اجتماعی: نخستین نکته در آموزش‌های جنسی کودکان این است که کاملا آرام و بدون تشویش پاسخ آن‌ها را بدهیم.

تربیت جنسی کودکان و نوجوانان در قرن حاضر یکی از دغدغه‌های مهم خانواده‌ها باید باشد، این نوع تربیت زیر مجموعه‌ای از نظام تعلیم و تربیت است که در اسلام این تربیت مورد توجه قرار گرفته است. تربیت جنسی کودکان، آموزش مسائل جنسی‌ست در حد فهم و درک آن‌ها به گونه‌ای که باعث انحراف جنسی آن‌ها نشود. کودکان باید بدانند که روابط با همجنس و جنس مخالف چگونه است. در این آموزش باید از سخنان گهربار امامان معصوم و قرآن کریم استفاده برد.

امروزه در جامعه ما، منابع غیرصحیح برای پاسخ دادن به نیازهای جنسی کودکان فراوان شده، به همین دلیل خانواده‌ها باید کودکان خود را به روش صحیح تربیت کنند تا به انحراف جنسی دچار نشوند. اگر از نگاه علم و دین، کودک جز در حالت‌های غیر‌طبیعی و استثنایی، فعالیت و رفتار جنسی بالفعل ندارد با این حال، اسلام برای پیشگیری از پیدایش رفتار نابهنگام جنسی در کودکان و نیز درمان این رفتار در آنان، پیش‌بینی‌های زیادی کرده است.

حضرت علی (ع) فرموده‌اند: افراد بایستی دوش به دوش علم و معرفت و آگاهی زمان خود پیش بروند. بنابراین تربیت جنسی نیز بایستی با پیشرفت علم غنی‌تر شود و ضمن نگهداری از معیارهای اصلی اسلام‌، پیشرفت‌های جدید در علم ملحوظ و در این زمینه به کار ‌گرفته شود.

اسلام، تربیت جنسی را برای ساماندهی رشد رفتار جنسی در کودکان، با‌اهمیت دانسته است. البته از نظر اسلام تربیت جنسی، باید به وسیله والدین به کودکان آموزش داده شود و پدران و مادران نیز خود اصول و قواعد رفتار درست جنسی را بشناسند و رعایت کنند.

نکته مهمی که باید از سوی والدین رعایت شود، این است که هرگز اجازه ندهند که کودکان روابط زناشویی آن‌ها را ببینند. پیامبر اسلام می‌فرماید: سوگند به آن که جانم در دستان او است، اگر هنگام روابط زناشویی والدین در خانه، کودک بیدار باشد و آنان را بنگرد و سخنانشان را بشنود و نفس آنها را احساس کند، آن کودک رستگار نخواهد شد. اگر آن کودک، پسر باشد، زنا‌کار و چون دختر باشد، به زنا تن می‌دهد.

امام صادق(ع) فرمودند: «پسرها نعمت هستند و دخترها حسنه و نیکی، و خداوند در مورد نعمت‌ها سؤال می‌کند و بر حسنات پاداش می‌دهد». برای تربیت لازم است، نقش جنسیتی هر یک از فرزندان دختر یا پسر به آن‌ها آموزش داده شود تا هویت جنسی آن‌ها تقویت شود.

 من چه جوری به دنیا اومدم؟

این سوال مشترک همه بچه‌هاست که در سنین مختلف مدل‌هایش تغییر می‌کند. اگر فرزندتان به سراغتان آمد و گفت: من کجا بودم و چطور به دنیا آمدم؟ اصلا نگران نشوید، قرار نیست همه جزئیات تولد را برایشان توضیح بدهید. کافی است به او بگویید که تو در شکم مامان بودی، مامان به تو غذا داد و تو بزرگی شدی. بعد هم دکتر کمک کرد از شکم مادرت خارج بشی.

بچه زیر 6 سال درباره نحوه خروج از شکم مادر کنجکاوی نمی‌کند و نیازی هم نیست که والدین در آموزش آن عجله کنند اما ممکن است سال‌های بعد دوباره به سراغ شما بیاید و کنجکاوی کند، بعد می‌توانید به او بگویید که بدن مامان کانالی دارد که بچه‌ها از آن خارج می‌شوند یا اگر زایمان سزارین داشتید، دکتر کمک کرد و تو را از شکم من با وسایل مخصوص بیرون آورد و حتی جای آن را هم می‌توانید به او نشان دهید.

 چرا بدن من با خواهرم فرق داره؟

وقتی پسر و دختر نسبت به اندام‌های مختلف بدن و تفاوت‌هایشان در این باره از شما سوال می‌پرسند مثل اینکه چرا بدن من با خواهرم فرق دارد؟ شما ممکن است به اشتباه هول شوید و بگویید: این چه سوالی‌ست یا این حرف زشته؟ باید بزرگ بشی تا بفهمی! برخی هم جواب‌های غیرمنطقی می‌دهند مثل اینکه چون خواهر تو الان کوچیکه یا بزرگه و شکل بدن نوزاد یا آدم بزرگ فرق داره!

بنابراین نکته مهم این است که نباید تخیل و ذهنیت اشتباه برای بچه درست کنید، این‌طور پاسخ دادن باعث می‌شود بچه وقتی که بزرگ بشود دچار مشکلات ارتباط جنسی با همسرش بشود یا احساس بیزاری از جنسیت خود پیدا کند یا اینکه بعدها جواب درست را از دوستانش بشنود و نسبت به پدر و مادرش بدبین شود یا ذهنیت‌هایی پیدا کند مثل اینکه: «نکنه مامان یا بابا جنسیت منو دوست‌ نداشتن که این‌طور بهم جواب دادن»

در یک پاسخ درست نسبت به این سوال می‌توانید بگویید که بدن همه دختر و پسرها با هم فرق دارد. مثل اینکه بابا سبیل و ریش دارد اما من ندارم، این تفاوت هم مثل همان تفاوت‌ها است بنابراین تفاوت اندام‌های جنسی را کاملا عادی برای بچه جا بیاندازید.

نکته اساسی درباره پاسخ به این دست سوالات بچه این است که کاملا کوتاه پاسخ بدهید و وارد جزئیات نشوید، سوالاتش را بی‌جواب نگذارید، با آرامش به سوالات جواب دهید تا بچه شرمنده یا کنجکاوتر نشود، تمام واقعیت را لازم نیست بگویید تنها بخشی که به سن و سال او مرتبط می‌شود و متناسب با درک او است را توضیح دهید.

 بهترین مکان آموزش حریم خصوصی به بچه‌ها کجاست؟

طبق گفته روانشناسان بهترین مکان حمام است، زمانی که بچه را می‌شویید، می‌توانید خیلی ملایم درباره بدن فرزند خود صحبت کنید و مثلا بگویید: «به‌به! چه تمیز شدی! چه بدن سالمی! حالا یادت باشد که بدن تو خصوصی است و کسی نباید از تو بخواهد که به قسمت­‌های خصوصی بدنت نگاه کند یا به آنها دست بزند (مناطق خصوصی را به او گوشزد کنید)».

اگر ما یعنی مادر و پدرت (در مورد کودکانی که پرستار دارند نیز حدود و مرزهای لازم را مشخص کنید) به تو کمک کنیم که خودت را بشویی یا بخواهیم با دیدن بدنت از سلامت آن مطمئن بشویم، اشکالی ندارد. قسمت­‌های خصوصی بدن تو که به‌ آن‌ها اشاره می‌کنیم، یعنی همان قسمت­‌هایی که خصوصی.

البته به بچه می‌گوییم که اگر پزشک در حضور ما خواست بخش‌های خصوصی بدنت را معاینه کند، اشکالی ندارد اما اگر کسی خواست بی‌دلیل بدن تو را ببیند یا دست بزند، باید به پدر یا مادر بگویی و این یک راز نیست.

چند نکته ریز و کوچک دیگر درباره بچه‌های کم سن و سال برای آموزش جنسی این است که به بچه‌ها بگوییم هرگز جلوی جمع شلوار یا لباس زیرشان را عوض نکنند یا در نیاورند، حتی برای بچه‌های کمتر از سه سال هم بگوییم که زیر پوشک حریم خصوصی است، همچنین بچه‌ها را مجبور نکنیم تا دیگران را ببوسند به اسم خاله یا عمو یا هر کس دیگری و همینطور بچه‌ها را با هیچ مرد دیگری حتی محارم تنها نگذاریم. مهارت «نه» گفتن را به بچه‌ها آموزش دهیم تا با هر کسی احساس راحتی نکنند. حتی اگر پرستار کودک دارید غیرمستقیم به او بگویید که خانه توسط دوربین کنترل می‌شود. هرگز در سنین دو تا پنج سال شوخی جنسی با همسرتان نکنید چرا که بچه‌ها متوجه می‌شوند و همین‌طور درباره مسال جنسی به بچه‌ها دروغ نگویید و به همان طریقی که آموزش داده شد، عمل کنید.

همیشه در منزل فضایی فراهم کنید که بچه‌ها بتوانند با شما راحت صحبت کنند حتی اگر کار اشتباهی مرکتب شدند به راحتی بگویند و احساس شرمندگی کنند در این‌طور مواقع به جای واکنش‌های خشن یا عصبی بهتر است که با آنها نرم صحبت کنید‌، اشتباهشان را یادآور شوید و روش درست را به آن‌ها آموزش دهید. مثلا اگر متوجه شدید که بچه شما در اینترنت فیلم یا عکس غیر‌اخلاقی دیده به جای دعوا کردن و او را منع کردن بهتر است به او آموزش دهید که فضای اینترنت جای امن و ناامن دارد و بهتر است در سایت‌های مناسب با کنترل خانواده و در حضور آن‌ها رفت‌و‌آمد کند و برای بازی‌هایش نیز بعد از دانلود کردن دیگر به اینترنت متصل نباشد، بنابراین بچه‌ها را برای اشتباهاتشان سرزنش نکنید و به هیچ‌وجه به آن‌ها دروغ نگویید.

 چه زمانی درباره بلوغ با بچه‌ها صحبت کنیم؟

اگر از این دست والدین هستید که فکر می‌کنید همه این مباحث تابو است و نباید درباره‌اش صحبت کرد، بدانید که قبل از اینکه به فکر شما برسد بچه‌ها با هم در این رابطه صحبت می‌کنند، بنابراین بهتر است که آموزش‌ها را شما خودتان به طریق صحیح به بچه‌هایتان در سن بلوغ بدهید. بهترین سن برای صحبت با فرزندان درباره علائم بلوغ سن 9 سالگی است یعنی زمانی که بچه به یک درک و شعور درستی در این زمینه رسیده است.

نگذاریم نشانه‌های اولیه و ثانویه بلوغ برای بچه بروز کند و بعد با ترس و وحشت با آن‌ها روبه‌رو شود یا اینکه نداند، چه کار باید بکند بنابراین این را یک اتفاق طبیعی در بدن بچه توصیف کنیم و برایش خیلی عادی و بدون مشکل توضیح دهیم، البته توصیه می‌شود که همه این مسائل از سوی والد همجنس صورت بگیرد چرا‌که این امر در اعتماد به نفس بچه‌ها اثرگذار است.

در خصوص تربیت جنسی نوجوان، اولیاء دو وظیفه کلی و اساسی دارند. یکی این که او را با حقایق صحیح جنسی بیولوژیک آشنا کنند تا او بداند دستگاه‌های جنسی چگونه کار می‌کنند و تأمین بهداشت آن‌ها چگونه امکان دارد. دیگر اینکه یاد بدهند، نوجوان چگونه میل جنسی خود را با توجه به ارزش‌های اخلاقی و فرهنگی جامعه خود ارضا کند و از انحراف و در نتیجه پیدایش اضطراب و عوارض روانی دیگر در امان باشد.

پدر و مادرها می‌توانند برای صحبت کردن با فرزندانشان در مورد تربیت جنسی از نکات آموزشی زیر استفاده کنند: درباره‌ بلوغ و تغییراتی که نوجوانان در این سن دچار آن می‌شوند‌، اطلاعات کافی به فرزندانتان (به‌ویژه دختران) بدهید. برای فرزندتان شرح دهید که تمام این تغییرات کاملا عادی و طبیعی بوده و جای هیچ‌گونه اضطراب و تشویشی نیست. بلوغ می‌تواند روابط حاکم بر والدین و کودکان را به هم بریزد. گاهی تغییرات خلقی دوران بلوغ، آشفتگی‌ها و نابسامانی‌های بی‌شماری در خانواده ایجاد می‌کنند. ارتباط بین والدین و بچه‌ها که قبلا نزدیک، صمیمانه گرم بود، گاهی دچار سردی، جدایی و گفت‌وگوهای مشاجره‌آمیز می‌شود.

دخترها معمولا احساسات و عواطف خود را به‌راحتی بروز می‌دهند و پسرها گاه دچار عصبیت‌ها و پرخاشگری‌های شدید می‌شوند. یکی از علل این نوسانات خلقی تغییرات هورمونی است که در بدن آن‌ها ایجاد می‌شود. در چنین شرایطی اگر والدین با آرامش، صبوری و ملایمت با نوجوانشان رفتار کنند، بهتر می‌توانند راه‌های ارتباط کلامی را با آن‌ها حفظ کنند. پایداری روابط خانوادگی و ایجاد فضایی دوستانه و صمیمی، نقش مهم و اساسی در حل مشکلات عاطفی– هیجانی نوجوانان دارد. حمایت، ایجاد امنیت روانی و حضور دایم در کنار نوجوان می‌تواند مانع از بروز بسیاری از انحرافات، کجروی‌ها، بزهکاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی شود.

به حریم خصوصی فرزندتان، در عین آن که سعی می‌کنید رابطه‌ای نزدیک و صمیمانه با او داشته باشید، احترام بگذارید. برای نوجوانتان توضیح دهید که تغییرات دوران بلوغ هر فردی متفاوت است. تذکر این نکته به نوجوان ضروری است که تغییرات جسمانی بدن او همراه با تغییرات عاطفی، شناختی و رفتاری خواهد بود و تمام این حالات، هیجانات و احساسات او کاملا طبیعی و سالم است. ارتباط مهم بین احساس جنسی و هیجانات عاطفی سالم (مثل علاقه، محبت و...) را برای نوجوانتان شرح دهید.

در گذشته کم بودن فاصله بین بلوغ جنسی و ازدواج خود بسیاری از مشکلات والدین با فرزندان نوجوانشان را حل می‌کرد و مشکلی به عنوان چگونگی برخورد با نیازهای جنسی نوجوانان تقریباً مطرح نمی‌بود، اما حال شرایط تغییر کرده است.

در نهایت باید این نکته را بدانیم که طبق گفته اسلام غریزه جنسی از کودکی در وجود انسان وجود دارد اما هدف و مقصد آن مشخص نیست تا زمان بلوغ. اگر بتوانیم آن را به خوبی به بچه‌هایمان آموزش دهیم فطرت آن‌ها را به مسیر صحیح هدایت کردیم. پرورش و شکوفاسازی فطرت کودک، باعث می‌شود وی از انحرافات فطری و گرایش به نابهنجاری‌های اخلاقی و معنوی و از جمله انحرافات جنسی مصونیت پیدا کند. در آیات و روایات تصریح شده که کودکان با فطرتی معنوی و خدایی متولد می‌شوند و تمایل به خداپرستی از ابتدای تولد با آن‌ها وجود دارد. این والدین کودکان و یا عوامل محیطی دیگر هستند که با تربیت نادرست چه‌بسا آن‌ها را از فطرت اولیه منحرف می‌کنند.