رسـانه‌های جمعـی چـگونه در مردم نفوذ می‌کنند؟

سپهرغرب، گروه اجتماعی: معصومه نصیری، مدرس سواد رسانه‌ای طی یادداشتی که در کانال تلگرامی عصر هوشمندی منتشر شد به بررسی موضوع نفوذ رسانه‌های جمعی پرداخت.

امروز عرصه، عرصه تنازع برای بقا از طریق نفوذ هر چه بیشتر در افکار عمومی است. در این میان صاحبان و مدیران کلان رسانه‌های جهان به‌خوبی دریافتند برای تاثیرگذاری عمیق‌تر و ماندگارتر بر افکار عمومی باید آن‌ها را در «خواب عدم هوشیاری» نگه دارند؛ یعنی چه؟ یعنی نباید هوشیاری مخاطب را تحریک کنند البته این موضوع در پوسته‌ی ظاهری تلاش برای آگاه‌سازی انجام می‌شود.

ملوین دفلور که سال‌ها درباره ارتباطات جمعی و شناخت آن فعالیت کرده است، معتقد است: تأثیرات و نفوذ رسانه‌های جمعی بر مردم را در سه سطح شناختی، عاطفی و رفتاری باید طبقه‌بندی کرد. او بر این باور است که در جنگ رسانه‌ای، دو بُعد بینش و گرایش مورد هدف قرار می‌گیرد اما درنهایت به کنش و رفتار مخاطب ختم می‌شود.

با این تعریف باید گفت «ایجاد ابهام در مخاطب»، «برخورد اطلاعات متناقض»، «برجسته‌سازی اخبار»، «شکل‌دهی به نگرش‌ها» و... تاثیرات بینشی یا شناختی هستند. «ایجاد انفعال در افراد»، «افزایش نفوذپذیری»، «افزایش حس نگرانی»، «افزایش عدم امنیت اجتماعی» و... از تاثیرات گرایشی بوده و «ایجاد نگرش‌های جدید»، «مبهم جلوه دادن شرایط»، «منفعل ساختن مخاطب» و... نیز از تاثیرات کنشی یا رفتاری قلمداد می‌شوند.

امروز رسانه‌ها با بزرگنمایی، کوچک‌سازی، تکرار و تعمیم و... هم به مخاطبان می‌گویند چگونه فکر کنند و هم می‌گویند به چه چیزی با چه عمقی و از چه زاویه‌ای فکر کنند. رسانه این توان را دارد که ذهن شما را به دورترین نقطه از واقعیت برده یا یک فریب را پیش چشم واقعی جلوه دهد و شما توان انکار آن را نداشته باشید.

از سوی دیگر امروز این جمله را نباید فراموش کرد که مخاطبان دیگر سرکوب نمی‌شوند بلکه سرگرم می‌شوند. پس سرگرمی یکی دیگر از روش‌های رسانه‌ها برای نفوذ در افکار عمومی برای انتقال معناست که با تصویرسازی رخ می‌دهد. تصاویر از آن جهت مهم هستند که مردم آنچه می‌بینند را باور می‌کنند پس تصاویر دستکاری شده یا صحنه‌سازی شده یا دارای جهت مشخص بر فکر مردم اثر میگذارد.

امروز نزاع میان رسانه‌ها بر سر مهندسی توجه، تصاحب افکار و جهت‌دهی به ترجیحات و سلایق مردم جوامع برای تربیت شهروندانی یکدست و بی‌دردسر است. شهروندانی که رسانه و کارکرد آن را می‌شناسند و در عین حال دانش و مهارت مواجه با آن را (سواد رسانه‌ای) کسب کرده‌اند، پیروزان واقعی این عرصه هستند. آن‌ها فراگرفته‌اند رسانه را مدیریت کنند و نه رسانه آن‌ها را.