طراح پارچه و لباس:

تصاویر لباس‌های کودکان ما هویت ندارد

بچه‌ها را شبیه بزرگ‌ترها نکنیم

سپهرغرب، گروه خانواده: مفاهیمی که در شاهنامه، امثال‌الحکم و منابع عمیق ادبی و تصویری که در فرهنگ اصیل ایرانی وجود دارد و حتی قصه‌گویی مادران برای بچه‌هایشان می‌تواند به‌صورت کاملاً مدرن برای بچه‌های امروزی به تصویر دربیاید و با توجه به دنیای بچه‌ها نقش همه لباس‌هایی باشد که ما امروز در بازار می‌بینیم.

جایگاه تصویرسازی در دنیای مد و لزوم توجه به این مقوله در ایران از مباحث مهم حوزه طراحی لباس است. طراحی لباس در ایران مستقیماً با حوزه حجاب و زنان در ارتباط است.

دراین‌بین لباس کودکان و نوجوانان هم مقوله‌‌ای است که در سال‌های اخیر بیشتر به آن توجه شده است اما هنوز جای کار زیادی دارد.

مرضیه زارع، دکترای پژوهش هنر با گرایش طراحی پارچه و لباس و عضو هیئت‌علمی دانشگاه در این گفت‌وگو به بیان تفاوت تصویرسازی و طراحی لباس و همچنین نقد وضعیت مد و لباس در حوزه کودک و نوجوان پرداخته است.

     تصویرسازی برای لباس کودک و نوجوان

تصویرساز یکی از افرادی است که در پروسه نقش بستن یک تصویر بر روی لباس کودک و نوجوان فعالیت می‌کند.

تصاویر کنونی بر روی لباس کودکان ما هویت ندارد. البته این مسئله در مورد لباس بزرگ‌سالان هم صدق می‌کند. وقتی دنیا به سمت پسا مدرن حرکت کرد، قرار شد سنت و مدرنیته باهم تلفیق شوند؛ اما ما همچنان سنت را به شکل سنت استفاده می‌کنیم و مدرنیته غرب را به شکل اغراق‌شده بر روی لباس‌هایمان می‌آوریم و همین موجب شده اکنون بچه‌های ما دچار یک بی‌هویتی محض شوند.

مفاهیمی که در شاهنامه، امثال‌الحکم و منابع عمیق ادبی و تصویری که در فرهنگ اصیل ایرانی وجود دارد و حتی قصه‌گویی مادران برای بچه‌هایشان می‌تواند به‌صورت کاملاً مدرن برای بچه‌های امروزی به تصویر دربیاید و با توجه به دنیای بچه‌ها نقش همه لباس‌هایی باشد که ما امروز در بازار می‌بینیم.

     سوژه‌های غربی بر روی لباس کودک ایرانی

در بازار لباس ایران آن‌قدر که تصاویر مربوط به پویانمایی‌ها یا سوژه‌های خارجی می‌بینیم سوژه‌های ایرانی نمی‌بینیم، در خصوص دلیل این مسئله باید گفت که ما یا درست هویت نشانه‌های فرهنگی خود را نشناخته‌ایم و یا اینکه درست به آن نپرداخته‌ایم. حواسمان نبوده که نسلی از بچه‌ها در حال تربیت هستند که با رسانه‌های مختلف احاطه‌شده‌اند و دلشان می‌خواهد که در عین داشتن هویت ایرانی متصل به مفاهیم جهانی مد هم باشند و این مفاهیم جهانی به حدی آن‌ها را احاطه کرده‌اند که متأسفانه بسیاری از مواقع حتی بچه‌های ما داستان‌های ایرانی را نمی‌دانند و نشانه‌هایی که در هر یک از مظاهر هویت ایرانی بوده را نمی‌شناسند.

این وظیفه ما طراحان و تصویرسازان حوزه مد و لباس است که این نشانه‌ها و شخصیت‌ها را با پژوهش و کار علمی شناسایی و متناسب با کودکی بچه‌های امروز آن‌ها را برای لباس کودک بازطراحی کند. باید دهکده بزرگ جهانی که امروزه از آن یاد می‌شود هم در طراحی لباسمان اتفاق بیفتد و مظاهر سنت و مدرنیته در حوزه مد و لباس باهم ترکیب شوند تا بتوانیم در صنعت مد و لباس کودک به‌درستی به‌پیش برویم.

راهکارهای حرکت به سمت طراحی لباس نوجوان

اولین مسئله موردنیاز این است که طراحان و فعالان عرصه لباس باید کتاب بخوانند تا تفکرشان با ادبیات، جامعه‌شناسی، روانشناسی و مردم‌شناسی آمیخته شود. هنر نباید تا این حد از بسیاری از آموزه‌های سایر علوم دور بماند. چون چه در حوزه طراحی لباس و چه تصویرسازی نیاز داریم که همه‌چیز را گرد هم بیاوریم چراکه در طراحی لباس با انسان‌ها سروکار داریم و باید همه مسائل مرتبط با انسان‌ها را کنار هم بیاوریم و این کار ممکن نیست مگر اینکه طراحان و فعالان عرصه مد و لباس در حوزه‌های مختلف کتاب بخوانند و گروه‌هایی با حضور متخصصان از رشته‌های مختلف تشکیل دهند.

حتی وقتی می‌خواهیم تصویرسازی کنیم باید به مدد یافته‌های پژوهشی شروع به تصویرگری و طراحی لباس کنیم. اگر چنین کردیم اتفاق‌های خاص رخ خواهد داد اما تا زمانی که پایه و اساس پژوهشی عقبه طراحی و تصویرسازی ما نباشد نمی‌توانیم کار شاخصی ارائه کنیم.

     طراحی بر اساس جستجو در اینترنت!

در پژوهش‌هایی که بر روی جامعه آماری سه‌هزارنفره انجام داده‌ام، متوجه شدم که مبنای کاری بسیاری از طراحان جست‌وجو کردن در سایت‌ها و نرم‌افزارهای مد است و وقتی از طراحان سؤال می‌شد که آیا در مورد رنگ‌ها و فرم‌های اصیل ایرانی اطلاع دارید، مشخص می‌شد که اطلاعات بسیاری از آن‌ها کم یا سطحی است.

در هر جای دنیا وقتی می‌خواهند طراح و تصویرگر تربیت کنند ابتدا به آن‌ها یاد می‌دهند که کتاب بخوانند و هویت خود را بشناسند. نشانه‌های فرهنگی خودشان را عمیق درک کنند و بعد وارد جرگه طراحی و تصویرگری لباس شوند، اما متأسفانه در ایران این‌گونه نیست.

تفاوت تصویرسازی و طراحی لباس

تصویرسازی یعنی کشیدن تصویر زیبا به‌عنوان یک اثر هنری در یک ژورنال یا چاپ بر روی پارچه. در تصویرسازی بر روی جنبه‌های دکوراتیو و تزئینی لباس تمرکز می‌شود اما در طراحی لباس، طراح طرحی را که قرار است دوخته و به بازار عرضه شود را ارائه می‌کند. طرحی است که قرار است وارد بازار شده و به لباسی تبدیل شود که در اختیار مصرف‌کننده قرار گیرد.

درواقع تصویرسازی هنر ارائه لباس به زیباترین شکل ممکن در ژورنال است به‌نحوی‌که موردتوجه طراحان، تولیدکنندگان و مردم قرار گیرد. تصویرساز در اصل یک تصویرگر است و گاهی نیز تصاویری را می‌کشد تا نقش یک تی‌شرت شوند.

تصویرگر طراح نیست بلکه رشته تصویرگری مقوله‌ای است که سه‌شاخه گرافیک، طراحی و نقاشی و طراحی لباس را در خود دارد. در این شاخه از رشته طراحی لباس زیبا کشیدن جایگاه بسیار مهمی دارد و در آن چیزی که کشیده می‌شود باید جنسیت‌سازی، اندام‌شناسی و تناسبات بدن مانکن رعایت شود و میزان زیبا کشیدن به نسبت کاربردی بودن مهم‌تر است.

     جایگاه تصویرسازی در صنعت مد جهان

یکی از گرایش‌هایی که رشته طراحی لباس دارد تصویرسازی لباس است. کسانی که بخواهند در حوزه چاپ پارچه ورود کنند یا بخواهند در مجلات مد کار کنند، در این رشته تحصیل می‌کنند. این رشته به‌واسطه اینکه بخش هنر رشته طراحی لباس را در برمی‌گیرد در جهان مد بسیار پرطرفدار است.

تصویرسازی یکی از قطعه‌های پازلی است که در هنر صنعت مد و لباس جایگاه مهمی دارد و باید به آن به‌خوبی پرداخته شود تا هنر ـ صنعت مد و لباس یک کشور بتواند به رشد و موفقیت بالایی در جهان مد برسد. اگر بخواهیم لباس‌هایمان را به جهان عرضه کنیم باید تصویرسازی موردتوجه قرارگرفته و به رشد و بالندگی در کشور برسد.

     وضعیت هنر تصویرسازی لباس در ایران

در ایران تصویرسازی از طراحی لباس منفک نیست و کسی که تصویرسازی می‌کند را به‌عنوان یک طراح لباس می‌شناسیم. فقط در چند دانشگاه این رشته به‌صورت مجزا موردتوجه قرار دارد و در حال تربیت دانشجو در این رشته هستند؛ یعنی به‌صورت تخصصی به مسئله تصویرسازی توجه نشده است.

در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی مسئله تصویرسازی و طراحی لباس درهم‌آمیخته شده‌اند. ما به هنرجویانی که می‌خواهند وارد بخش طراحی یا تولید لباس شوند یاد می‌دهیم که جنسیت پارچه خود را به‌خوبی بر روی پارچه طراحی و مشخص کنند. درحالی‌که برای فردی که می‌خواهد لباس طراحی کند این مسئله مهم نیست؛ چراکه او باید بتواند با پارچه یک اثر بدیع طراحی کند. ولی در ایران به‌اشتباه مسئله تصویرسازی وارد حوزه طراحی لباس شده و مطرح می‌شود اگر یک طراح نتواند طرحی زیبا بکشد نمی‌تواند طرح خود را ارائه کند.

     در طراحی لباس نوجوان ضعیف هستیم

طراحان نباید گروه سنی بچه‌ها و نوجوانان را از دست بدهند، چون در این حوزه بسیار ضعیف هستیم. طراحی و تصویرسازی برای لباس کودک هم ازنظر مالی و هم ازنظر فرهنگی بسیار مهم است. طراح و تصویرسازی که می‎خواهد برای بچه‌ها کار کند باید با بچه‌ها حرف بزنند، با آن‌ها بازی کنند، وارد دنیای بچه‌ها شوند و در کنار بچه‌ها کتاب‌های بچه‌گانه بخوانند تا بتوانند بچه‌ها را درک کنند و وقتی در خصوص دنیای کودکان به‌اندازه کافی ذهنیت پیدا کردند، مطالعه بر روی حوزه‌های مختص کودکان را انجام دهند و بعد وارد دنیای طراحی لباس برای این نسل بسیار مهم و گروه سنی حساس شوند؛ گروه سنی که از نوزادی شروع می‌شود.

من از طراحان و فعالان عرصه پوشاک می‌خواهم در سِت‌های مادر و کودکی که طراحی می‌کنند نخواهند که بچه‌ها را شبیه بزرگ‌ترها کنند. بچه‌ها به دنیای بچگی خودشان نیاز دارند و اگر بچه‌ها بچگی نکنند قطعاً بزرگی خوبی نخواهند داشت؛ بنابراین طراحان به بچه‌ها دنیای بچگی خودشان را بدهند و به بزرگ‌ترها دنیای خودشان را.