جوابیه اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان

سپهرغرب، گروه خبر: در پی انتشار خبریبا تیتر «آخرین نفس‌های یخدان میرفتاح زیر آوار بی‌اعتباری»، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان جوابیه‌ای ارسال کرده است که در ادامه می‌آید:

مدیرمسئول محترم روزنامه سپهرغرب

با سلام، در پاسخ به یادداشت مندرج در آن رسانه به قلم خانم شکیبا کولیوند، جوابیه این اداره کل ارسال می‌شود؛ مقتضی است طبق ماده 23 قانون مطبوعات، جهت تنویر افکار عمومی در همان روزنامه درج شود.

متأسفانه برخلاف انتظار و رویه معمول رسانه شما که همواره با اطلاع‌رسانی مناسب و بعضاً انتقادات سازنده، مورد توجه بوده است، این‌بار اما اقدام به درج خبری کرده‌اید که متأسفانه همراه با مطالبی کذب و به دور از واقعیت بوده و در هر ذهن آگاه و آشنا با فعالیت‌های این اداره کل در سالیان اخیر، این موضوع را متبادر می‌کند که سمت‌وسوی این نگارش رنگ‌وبویی مغرضانه دارد.

بنابراین بر آن شدیم به‌منظور تنویر افکار عمومی درخصوص مسائل مطروحه، مواردی را به اختصار ارائه کرده تا مخاطبین این‌گونه مطالب با آگاهی و وقوف بیشتر با موضوعاتی که آورده شده، خود در این خصوص قضاوت کنند.

درخصوص «تپه حاجی‌خان» باید گفت با توجه به آنکه این تپه باستانی در منطقه ویژه اقتصادی استان قرار گرفته و پروژه پتروشیمی ابن‌سینا که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پروژه‌های اقتصادی استان محسوب می‌شود، دقیقاً روی این اثر جانمایی شده که خوشبختانه با توجه به عملیات نجات‌بخشی که این اداره کل در سال‌های اخیر و با تدبیر به‌عمل‌آمده و ارتباط‌گیری مؤثر به طرق مختلف و مکاتبات و پیگیری‌های متعدد در سطح مقامات عالی کشور و وزیر محترم صمت و رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و همچنین گرفتن مجوز کاوش در این منطقه داشت، منجر به کشف این اثر مهم شد که می‌توان آن را یکی از معدود اقدامات نجات‌بخشی در کل کشور نام برد که در سالیان اخیر صورت پذیرفته است و نهایتاً منتج به حفظ اثر شد و باعث شد تأسیسات پتروشیمی ابن‌سینا جابه‌جا شده و حدود یک هکتار از اراضی آن شرکت برای عرصه و حریم این اثر مهم اختصاص یابد.

علاوه‌بر این اقدامات مرمتی و حفاظتی در بخش‌های کاوش‌شده انجام شد و مزید آگاهی با استفاده از پوشش ژئوممبران که عایقی مطمئن است و معمولاً در استخرها استفاده می‌شود، از نفوذ آب و نزولات جوی به داخل اثر جلوگیری شده است؛ بنابراین ادعای آن رسانه در این خصوص از صحت لازم برخوردار نیست و اتفاقاً نتیجه این کاوش باعث شد موضوع پیگیری ثبت زنجیره‌ای معابد دوران ماد در دستور کار این اداره کل و وزارتخانه قرار گیرد.

درخصوص «نورمهال» با اقدام قابل دفاع اداره کل در سال‌های گذشته، عمارت مذکور به ثبت آثار ملی ایران رسیده و ضوابط عرصه و حریم آن طی سال‌های اخیر مصوب و با کمک و همکاری استانداری و اعضای کمیسیون ماده پنج استان، کمیته امداد و شهرداری همدان، عملاً موضوع تبدیل ضلع جنوبی عمارت نورمهال به جزئی از عرصه پارک منتفی شده و مراحل نهایی را طی می‌کند و اقدامات انجام‌شده در سال‌های اخیر سبب حفظ عمارت شده است و هیچ‌گونه تهدیدی برای آن از ابتدا وجود نداشته و ندارد؛ بااین‌وجود اظهار نظر غیر کارشناسی در این مورد جای بسی تأمل دارد!

درخصوص «عمارت جنانی» که در آستانه تخریب بود و حتی در فهرست آثار ثبت ملی هم نبود، خوشبختانه طی دو سال گذشته توسط این اداره کل، این بنا به ثبت آثار ملی رسیده و اعتبار لازم به‌صورت بلاعوض برای مرمت اضطراری پیش‌بینی شد و در سال جاری نیز با تأمین اعتبار به مبلغ 250 میلیون تومان، عملیات رفع خطر اضطراری و بخشی از مرمت این بنا به انجام رسید و همچنین طرح احیا مصوب و به مالک ابلاغ شد و مالک می‌تواند در چارچوب طرح احیا، تبدیل به کاربری سنتی هم‌شأن با بنا را انجام داده و این اداره کل نیز آمادگی پرداخت تسهیلات در این خصوص را به مالک ابلاغ داشته است.

درخصوص «کاروانسراها» هم باید گفت بخشی از کاروانسرای تاج‌آباد که در تصرف غیر بود، طی دو سال اخیر به تملک درآمده و اقدامات مرمتی آن نیز نهایی شده و احیای این کاروانسرا هم توسط بخش خصوصی با عقد قرارداد با سرمایه‌گذار شروع شده است. در کاروانسرای فرسفج نیز طی سه سال اخیر در قالب حداقل سه قرارداد، تمام اقدامات مرمتی بنا به انجام رسیده و این دو کاروانسرای مهم استان در فهرست ثبت زنجیره‌ای کاروانسراهای ایرانی برای ثبت جهانی یونسکو قرار گرفته‌اند. درخصوص سایر کاروانسراها نیز اگرچه اطمینان داریم که آن رسانه فعال در گردشگری از اقدامات فرهنگی این اداره کل بی‌اطلاع نیست، اما برای یادآوری بد نیست به کاروانسراهای گلشن، سرای نور، حاج‌صفرخان، مستوفی تویسرکان، قلمدانی و سعادت در نهاوند هم سری بزنند و اقدامات مرمتی در این بناها را از نزدیک ببینند. این‌ها ازجمله کاروانسرا‌هایی هستند که تنها در دو یا سه سال اخیر مرمت شدند، حال چرا دوستان علاقه‌مند نیستند فعالیت‌های مرمتی سال‌های اخیر را ببینند که محل سؤال است!

خوشبختانه بیشترین اقدامات زیرساختی در «روستاهای هدف گردشگری» در سال‌های اخیر اتفاق افتاده است، به‌گونه‌ای که در هر شهرستان حداقل یک یا دو روستای هدف وجود دارد که پروژه‌های زیرساختی در آن‌ها توسط این اداره کل صورت پذیرفته است. به‌عنوان مثال ثبت بافت ورکانه و اختصاص اعتباری افزون‌بر 350 میلیون تومان برای مرمت در سال جاری، انجام کف‌سازی و مرمت اصطبل مهری‌خانم، راه‌اندازی بوم‌گردی و ساخت سفره‌خانه سنتی در آن روستا، آسفالت معابر، سنگ‌فرش معابر، کف‌سازی سایت جشنواره شیره‌پزی و ساخت سرویس بهداشتی در روستای هدف گردشگری مانیزان، انجام روشنایی و ایجاد گاردریل در مسیر دسترسی تپه ابوذر نهاوند، آسفالت راه دسترسی، روشنایی مسیر و روشنایی محوطه و تعمیر سرویس بهداشتی و محوطه‌سازی و کف‌سازی سراب فارسبان و نیز ساخت سفره‌خانه سنتی در آن سراب، اجرای روشنایی داخل روستاهای اشتران، گشانی و آسفالت معبر روستای کهنوش، کف‌سازی و سنگ‌فرش و جداره‌سازی و ساخت سرویس بهداشتی در روستای ملحمدره اسدآباد و راه‌اندازی حداقل سه اقامتگاه بوم‌گردی و یک مجتمع گردشگری در آن روستا، کف‌سازی و سنگ‌فرش و ساخت سرویس بهداشتی در روستای هدف حبشی اسدآباد، برق‌رسانی به تالاب پیرسلمان اسدآباد، ساخت سرویس بهداشتی در روستای حیدره قاضی‌خان بهار، جداره‌سازی معبر در روستای هدف علیصدر، ساخت کمپ و مرمت حمام روستای هدف اکنلو، کف‌سازی و سنگ‌فرش و جداره‌سازی روستای قلعه جوق فامنین و غیره، بخشی اندک از اقدامات زیرساختی در روستاهای هدف گردشگری استان است که توسط این اداره کل انجام شده و این درحالی بوده که به‌صورت تخصصی این پروژه‌ها، عمران روستایی محسوب شده و از وظایف ذاتی این اداره کل محسوب نمی‌شود؛ بنابراین نفی و ندیدن این فعالیت‌ها توسط رسانه‌ای که در حوزه گردشگری فعال بوده و بارها این موارد را بازدید کرده، نیازمند توضیح است!

درخصوص «هگمتانه» نیز باید گفت بعد از سال‌ها رکود و سکون در حوزه کاوش، در سال‌های اخیر فصل 21 و 22 کاوش‌های باستان‌شناسی انجام شد و کاوش در فصل 22 نویدبخش این است که به نتایج خوبی ازجمله آثار معماری قبل از اشکانی برسیم. طرح جامع هگمتانه نیز بعد از سال‌ها در دست اقدام بوده و نخستین مرحله است که به‌صورت جدی، وزارت میراث فرهنگی درخصوص ثبت جهانی هگمتانه و بافت شهری همدان با عنوان منظر تاریخی «هگمتانه تا همدان» ورود پیدا کرده است و با حمایت استانداری و نمایندگان محترم همدان، ردیف ویژه مستقل ملی دیگری برای تملک و آزادسازی عرصه هگمتانه پیش‌بینی شده و در سال جاری 21 میلیارد تومان برای این امر پیش‌بینی شده که این میزان اعتبار برای هگمتانه سابقه نداشته است.

جمع‌آوری و انتشار نتایج کاوش‌های انجام‌پذیرفته در هگمتانه از گذشته دور تاکنون و جداره‌سازی میدان اکباتان، افزایش اعتبارات چند ده برابری موزه منطقه‌ای، استحکام‌بخشی حفاظتی ترانشه‌ها، نورپردازی، حذف پارکینگ هگمتانه و آماده‌سازی آن به‌عنوان نمایشگاه صنایع دستی، بخش کوچکی از فعالیت‌های اخیر در محوطه باستانی هگمتانه بوده که اگر نگاه منصفی باشد، کاملاً این فعالیت‌ها مشهود و ملموس است. حال چگونه حذف پارکینگ از عرصه هگمتانه به‌صورت معکوس دیده شده نیز قابل تأمل است!

درخصوص موزه نهاوند هم با وجود پیگیری‌ها و اصرار این اداره کل بر حفظ آن، با توجه به مالکیت شهرداری بر بنا که تاکنون به‌عنوان موزه حفظ شده بود، با شکایت شهرداری به محاکم قضائی، مجبور به تخلیه شد و فعلاً فضایی در حمام حاج‌آقا تراب به این امر اختصاص داده شده است و تملک خانه صمصام برای ایجاد موزه‌ای درخور شهر نهاوند، در دست اقدام بوده که تاکنون تملک دو دانگ آن نیز انجام شده و هیچ قصوری در این خصوص متوجه این اداره کل نیست و این عدم همکاری با این اداره کل را سایر دستگاه‌ها باید پاسخ دهند.

درخصوص اعتبارات دستکند‌ها به اطلاع می‌رساند با پیگیری اداره کل در سال‌های اخیر پایگاه ملی دستکند‌های استان تشکیل شد و این موضوع باعث شد هرساله اعتبار لازم به این دستکندها اختصاص یابد و مرمت‌های ضروری، تأمین روشنایی و تأمین برق با پنل‌های خورشیدی، نورپردازی، مرمت اشیا و اسکلت‌های موجود و مربوط به دستکند، تملک ورودی دستکند سامن ازجمله اقدامات و فعالیت‌های چندسال اخیر در این حوزه است که قطعاً آن رسانه محترم از آن بی‌اطلاع نیست!!!

درخصوص تپه گیان نیز بهتر است دوستان منتقد از نظرات کارشناسانی باستان‌شناس بهره بگیرند. چراکه در تپه گیان هیچ معماری برجای‌مانده‌ای نیست که باران به آن آسیب بزند و با این استدلال غیر کارشناسی، می‌بایست هزاران تپه تاریخی در کشور مسقف شوند که نزولات جوی آن‌ها را خیس نکند!!!

اما درخصوص تخریب بنای یخدان میرفتاح و آسیب بسیار جزئی در چند بنای دیگر در پی بارش‌های سنگین برف و باران در سال گذشته، آن‌گونه که مطلعید بلایای طبیعی جزئی لاینفک از طبیعت بوده و هرازچندگاهی شاهد آسیب بناهای تاریخی به همین علت در طول تاریخ بوده‌ایم و یکی از شاخص‌ترین مثال‌های آن، ویرانی ارگ تاریخی بم بر اثر زلزله در دهه 80 بود که اکنون پس از دو دهه تلاش هم نتوانسته به وضعیت قبل از زلزله برگردد؛ اما آیا می‌دانستید دلیل عدم تحمل بنای یخدان میرفتاح در مقابل باران شدید سال گذشته به‌علت شدت و استمرار بارش و ضعف‌های سازه‌ای بنا بوده که می‌بایست در مرمت اولیه، مشکلات سازه‌ای بنا و ازجمله پی‌ها را برطرف کرد و این اداره کل در سال گذشته بعد از مطالعه و آسیب‌شناسی بنا و تهیه طرح مرمت با هزینه‌کرد مبلغ سه هزار میلیون ریال شروع به مرمت و رفع عیوب سازه‌ای بنا در پی کرده و مصالح لازم را برای تکمیل و مرمت بعد از فصل بارش آماده کرده است. به‌هرحال بدیهی بوده که این اداره کل دغدغه مرمت اصولی بنا را دارد و دقت و وسواس در مرمت این بنا را فدای سرعت مرمت نخواهد کرد.

چه خوب بود برای آنکه به حجم فعالیت‌ها در سالیان اخیر بیشتر پی ببریم، اقدامات سه حوزه تخصصی این اداره کل را با سال‌های قبل مقایسه می‌کردید. به‌عنوان مثال در این دوره هیچ بنای ثبتی مانند خانه نراقی و منصوری از ثبت خارج نشد؛ اگر آثار منقول، غیر منقول و معنوی که در فهرست آثار ملی کشور ثبت ملی شده را با سال‌های گذشته مقایسه کنید، شاهد رشد چشمگیر آمارها نسبت به قبل خواهید بود. لازم است بدانید تصویب ضوابط عرصه و حریم آرامگاه بوعلی در سال‌های اخیر انجام گرفته است، ضوابط بافت واجد ارزش شهر همدان در سال‌های اخیر بود که تهیه، تصویب و ابلاغ شد. موضوع ثبت جهانی همدان در این سال‌ها بوده که به‌صورت جدی مطرح و درحال پیگیری است. باید بدانید که احیای بناهای تاریخی و کاروانسراها در سال‌های اخیر در دستور کار جدی قرار گرفته، برپایی رویدادهای بین‌المللی 2018 که نه‌تنها همدان بلکه کشور را در تراز بین‌المللی در حوزه گردشگری نمایش داد نیز در همین سال‌ها اتفاق افتاده، کسب رتبه نخست در ثبت شهر‌های جهانی و ملی صنایع دستی در کشور، حاصل تلاش‌ها در سالیان اخیر بوده که حقیقتاً مایه مباهات برای استان است. بوم‌گردی‌ها در این زمان بود که شکل گرفت، تعداد تخت‌ها در هتل‌های استان به دو برابر قبل افزایش یافته و با برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده تا سه سال آینده به سه‌ونیم برابر نسبت به سال 94 افزایش خواهد یافت.

حال اگر ما چشم‌ها را ببندیم و این‌ها را نبینیم، قطعاً بعدها هر ناظر منصفی می‌تواند تشخیص بدهد که این میراث فرهنگی است که در «خواب عمیقی فرو رفته» یا افرادی که آگاهانه و عامدانه، این‌گونه خود را به خواب عمیق زده‌اند و چوب حراج بر انصاف خویش روا دیده‌اند؟