جولان آلودگی در بازار بی‌نظارتی

سپهرغرب، گروه سلامت - عباس سریشی: اگر مردم به درک درستی از ارزش ماهی خوب برسند قطعاً گرایش بیشتری به استفاده از این محصول خواهند داشت اما لازمه آن ساماندهی و رفع مشکلات و معضلات موجود در بازار فعلی است

به اعتقاد کارشناسان و صاحب‌نظران حوزه تغذیه غذای خوب، غذایی است که ترکیب آن مطابق با نیازهای بدن باشد و در عین حال سالم و بدون آلودگی به مصــرف انسان برسد.

در واقع تغذیه نادرست همیشه از کمبود مواد مغذی حاصل نمی‌شود، بلکه در بسیاری از موارد حتی غذای خوب و کافی با دست انسان به غذای آلوده یا بی‌ارزش و بالاخره زیان‌بخش تبدیل می‌شود که در این میان پروتئین‌ها از جمله موادی هستند که به‌دلیل ساختار و شرایط بافتی خود خیلی زود آلوده و متعاقباً فاسد می‌شوند بنابراین باید در شرایط محیطی خاص ومدت‌زمان مشخص و معین نگهداری و عرضه شوند.

البته بسیارمهم است که جدا از مبحث نظارت‌های حاکم بر فرایند فروش و عرضه مردم نیز هنگام تهیه اینگونه مواد به تاریخ تولید و انقضا، تغییر ظاهر، طعم، رنگ و بو و به‌خصوص شرایط نگهداری و یا عرضه آن‌ها در فروشگاه‌های مواد غذایی نیز توجه کرده به هرعلت و قیمت سلامتی و تندرستی فردی و خانواده خود را به مخاطره نکشند.

در واقع اهیمت این موضوع تا بدانجاست که حتی در شرایط تورم و گرانی و به رغم وجود قیمت پایین نیز نباید به خرید برخی مواد غذایی کم کیفیت ویا کهنه و مانده بخصوص در انواع پروتئینی اقدام کرد چرا که ممکن است بعداً مجبور شویم رقمی چند برابر سنگین‌تر را برای درمان و مداوای بیماری‌های حاصل از تغذیه بد و غیر سالم هزینه کنیم.

و این در حالی است که متأسفانه به‌علل مختلف (عموماً فقر وفقدان قدرت خرید و یا بی اطلاعی) داستان فروش برخی اقلام غذایی و به‌خصوص پروتئینی تازه و سالم در کشور ما با نوسانات و زیر و بم‌های فراوانی همراه است که باعث می‌شود بسیاری از مردم از سر نا‌آگاهی و یا بدون توجه به سلامت و کیفیت نگهداری و عرضه و صرفاً به‌دلیل ارزان بودن دست به خرید این گونه اقلام بزنند

البته گاهی موضوع قیمت نیز مطرح نیست بلکه صرفاً به‌دلیل عدم اطلاع و یا توجه به مردم به بایستگی‌ها و الزامات عرضه ویا فقدان نظارت است که باعث می‌شود بسیاری از فروشندگان نیز با سوء استفاده از شرایط اقدام به کج‌روی از مسیر اخلاق و حرکت برخلاق قوانین استاندارد و الزامات بهداشتی نموده و برخی اقلام خوراکی تاریخ گذشته و بی‌خاصیت را بدون توجه به کیفیت و شیوه و مدت زمان نگهداری به مشتری از همه جا بی‌خبر غالب کرده تا از این ره‌آورد پولی به جیب بزنند.

در واقع وجود حس بی‌اخلاقی و منفعت‌طلبی فروشنده از یک سو و نبود یک نظارت کار‌آمد از سوی مجریان و مسئولین و متولیان نظام بهداشت صنوف و سلامت در سوی دیگر بر بستر نیاز لامَفّر مردم باعث شده تا برخی از بازارهای تأمین‌کننده مایحتاج روزمره و عمومی مردم بیشتر باعث بیماری و هدر‌رفت پول خریداران باشد تا محلی برای تأمین نیاز آن‌ها.

شاید چیزی شبیه به شیوه عملکردی معمول در برخی مراکز عرضه مواد پروتئینی (اعم از مرغ و ماهی و گوشت و...) در همدان که مدت‌هاست بوی تعفن آن همه‌جا را پر کرده اما نه گوش و چشمی برای شنیدن و دیدن آن‌ها وجود دارد و نه اراده و تصمیم قاطعی برای برخورد و ساماندهی آن‌ها.

     عرضه محصولات پروتئینی با چاشنی فساد و تعفن...!

و اما مشکلات و معضلات بهداشتی حاکم بر بسیاری از مغازه‌های فروش مرغ و ماهی گوشت و یا کله پاچه و... در همدان موضوع تازه‌ای نیست که نه مسئولان از آن بی‌خبر باشند و نه مردم. روایت یک ساختار بسیار مشمئز کننده، نابسامان و شکننده از عرضه انواع مواد پروتئینی در ملقمه‌ای آشفته از خونابه و پس‌آب و بوی بد و متعفن و پسماندهای جانوری و نباتی که هر روز و هر ساعت و در تمامی این سال‌ها شاهد آن بوده و هستیم در حالی‌که ظاهراً هم هیچ امیدی به خلاصی و یا بهبود وضعیت آن وجود ندارد

زیرا از یک سو مردم ناگزیر از خرید این گونه مواد غذایی برای سفره‌های روزمره خود هستند و در سوی دیگر گوش هیچ‌کدام از حضرات فروشندگان هم بدهکار قوانین لازم‌الاجرا و الزامات و بایستیگی‌های بهداشتی این صنف نیست حالا داستان قوانین کاغذی و بی پشتوانه و کلاه بی.... نظام بهداشتی و تعزیرات هم به جای خود.

و خلاصه این می‌شود که در این ره‌آورد ملت نگون‌بخت هم عموماً محصولاتی را می‌خرند و راهی سبد و سفره خود می‌کنندکه نه فقط در شرایط درست و درمانی نگهداری نمی شوند بلکه بعضاً مدت‌ها نیز از تاریخ مصرف منطقی آن‌ها گذشته و حالا نه خاصیتی دارند و نه طعم و مزه‌ای، گو اینکه اگر به‌دلیل مصرف این مواد غیر مغذی اما مسئله‌دار کارشان به دوا و درمان و بیمارستان هم نکشیده باید کلاهشان را بیندازند بالا.

البته برای درک عمق این فاجعه هم نیاز نیست ذره‌بین به دست جای دوری بروید زیرا همین‌که طبق معمول برای خرید روزانه به نزدیکی دو بازار اصلی شهرهمدان یعنی سبزه‌میدان و سرگذر که نزدیک شوید بوی منتشر شده تعفن در فضا خودش به شما خواهد گفت که از یک من ماست تغار ترک خورده نظارت سفت و سخت و الزام به رعایت اصول بهداشتی چقدر قرار است کره بر سفره مردم مهیا شود در واقع داستان این بار ما نیز همان داستان تکراری و نخ‌نما و بی‌درمان همیشگی مغازه‌های است که:

-نه سال به سال در و دیوارشان رنگ شستن می‌بیند و نه بهداشت و نظافت و تمیزی در آن‌ها معنا و نمود خاصی دارد.

-یخچال‌ها، ویترین‌ها و قفسه‌هایی که نه ظرفیت درست و درمانی دارند و نه سرمایی حالا بحث کهنه و قدیمی بودن بسیاری از آن‌ها هم به جای خود.

-ظرف و ظروف و سبد و تخته کارها که رویشان از گذر زمان سیاه‌تر از قبل شده.

-خونابه و پس‌آب‌های متعفن و کثیفی که بیست و‌چهار ساعت خدا زمین و زمان را به گند می‌کشند و زیر پای مردم به همه جای شهر سرایت می‌کنند.

و البته به همین موازات حضور ده‌ها نفر شاغلان و مرتبطین این صنف که عموماً نیز بدون دست‌کش و روپوش و حتی ماسک در حال زیر رو کردن مرغ و ماهی برای مشتریان هستند.

و این یعنی یک تراژدی تمام‌عیار برای نظام فروش و عرضه به ظاهر ایمن و سلامت مواد پروتئینی در شهر ما که سال‌های سال است زیر چتر نظارت‌های آن‌چنانی و بگیر و ببند‌های بهمانی در حال جریان است ومقرر گردیده تا علاوه بر وظیفه تأمین خورد و خوراک مردم ضامن سلامتی و حقوق شهروندی و مصرف‌کننده گان نیز باشد به‌خصوص در این ایام که بیماری کرونا هم با قدرت تمام در حال جولان است.

     چه چیزی را چگونه و با چه قیمت می‌فروشند...!

حالا اما جدا از بحث گرانی و بازار چند قیمتی مرغ و گوشت و ماهی و یا حتی موضوع شرایط نگهداری و عرضه ولیکن یکی از نکاتی که در این بازار بی در و پیکر بسیار به چشم می‌خورد و ظاهراً هم هیچ‌کس نگران آن نیست داستان عرضه محصولاتی است که علی‌القاعده باید بر اساس برخی قوانین و استاندارها خاص باشد اما...

موضوع اینجاست که جدا از بحث گوشت قرمز و مرغ اما مبحث آبزیان در این بازارها از جنبه خاصی برخودار است زیرا ماهی منبع مهم پروتئین، کربوهیدرات، چربی‌های غیراشباع، ویتامین‌ها و املاح معدنی است و در مقایسه با سایر گوشت‌ها بسیار راحت الهضم است و بسیاری از کارشناسان تغذیه و سلامت تأکید دارند که باید به‌صورت مکرر و حتی بیشتر از مرغ و گوشت قرمر مورد استفاده قرار گیرد اما این در حالی است که به گفته همین کارشناسان، عمر عرضه و شرایط نگهداری و عرضه این محصول نیز دارای بایستگی‌های خاصی است که باید هم از سوی فروشندگان و هم مصرف‌کنندگان رعایت و مورد توجه واقع شود.

این کارشناسان توصیه می‌کنند که هنگام خرید ماهی نکته بسیار مهم، شناخت ماهی سالم است که بهترین راه شناسایی ماهی نیز از طریق چشم و عضله می‌باشد. چشم ماهی تازه و سالم باید محدب بوده و کاملاً براق و مردمک آن به رنگ سیاه و عاری از کدورت باشد. در مورد عضله نیز، عضله ماهی تازه باید دارای واکنش بوده و بعد از وارد کردن فشار انگشت و برداشتن آن باید سریعاً جای انگشت پر شود در عین حال ماهی سالم باید زیر پوشش مناسبی از یخ و ماهی منجمد در فریزر نگهداری شود.

بنابراین توصیه می‌شود شهروندان از خرید ماهیان منجمدی که در دمای محیط یا با غوطه‌ورسازی در آب، از انجماد خارج شده و به نام ماهی تازه فروخته می‌شوند پرهیز کنند گو اینکه خرید ماهی آغشته به شن و ماسه (که عموماً در مورد ماهی کفال و سفید دیده می‌شود) نیز توصیه نمی شود.

از منظر این کارشناسان تغذیه و سلامت ماهی‌های منجمد نیز باید در فریزر نگهداری و عرضه شوند و ماهی‌های منجمدی که توسط عرضه‌کنندگان متخلف انجمادزدایی و به‌صورت تازه عرضه می‌شوند، بسیار مستعد فساد بوده و معمولاً دارای بافتی نرم و شل و حاوی خونابه هستند؛ بنابراین حتماً ماهی‌های جنوب را باید به‌صورت منجمد و از مراکز معتبر شیلات خریداری نمود.

با این حال بسیار مشاهده می‌شود که برخی فروشندگان سودجو به نام عرضه گوشت ماهی منجمد فیله شده یا پاک کرده، از ماهیانی با کیفیت پایین و گاهی درحال فساد استفاده می‌کنند. چون پوست این آبزیان‌ها را می‌کنند تشخیص سلامت یا فساد آن‌ها بسیار دشوار می‌باشد، بنابراین بهتر است از خریداری چنین محصولات مشکوکی (با بسته بندی نامناسب و بدون تأیید مراجع ذی‌صلاح) خودداری شود البته خریداری آبزیان از فروشندگان دوره‌گرد و دست‌فروشان و خودروهای فاقد سردخانه و مجوز عرضه نیز، توصیه نمی شود.

با این حال و به‌رغم همه توصیه‌های فوق که قطعاً به‌صورت نظام‌نامه صنفی و بهداشتی به فروشندگان ابلاغ شده اما وقتی در همین شهر همدان سری به مغازه‌های فروش ماهی می‌زنید قطعاً متوجه تفاوت بسیار زیادی بین بایستگی و روند کار معمول آن‌ها و توصیه‌های کارشناسان بهداشت می‌شوید که نه فقط مشتریان را دل‌آشوب می‌کند بلکه حس و حال خوردن یک وعده غذای خوب را هم از انسان می‌گیرد.

بله خواننده عزیز! منظور نظر ما هم همان ماهی‌های ریز و درشت و رنگارنگی است که بارها و بارها و طی روزهای طولانی به‌دلیل عدم فروش متأثر از قیمت بالا در مجاورت مرغ و گوشت و درون ویترین‌های بدون حفاظ چیده شده و با کمک گرفتن شلنگ آب جلوه‌ای تازه به خود می‌گردند.

همان ماهی‌هایی که روزهاست درون غرق‌آب لزج سینی‌ها برای خود جا خوش کرده و هر بار برچسب ماهی تازه روی آن‌ها تعویض می‌شود.

همان ماهی‌هایی که آن‌قدر مانده و کهنه شده‌اند که دیگرحتی شکل ماهی هم ندارند وبعضاً نیز چشم، دل، روده، امحاء و احشاء شان از فرط کهنگی در حال بیرون زدن است.

همان ماهی‌های جنوبی که هر شب داخل فریزر منجمد می‌شوند و فردا روز از صبح کله سحر تا تعطیلی مغازه زیر آفتاب زار و گرد و خاک و دست‌مالی هر مشتری و رهگذری نرم می‌شوند و فقط خدا می‌داند چند ماه است از صید آن‌ها گذشته و یا فیله‌هایی که معلوم نیست تا الان چند‌بار تغییر تاریخ و قیمت خورده‌اند حالا داستان فروش ماهی‌های یخ‌زده توسط وانت‌بارها یخچال دار در آخر شب و روز بازارها و یا حتی دست‌فروش‌هایی که ماهی منجمد را با سبد برای فروش بساط می‌کنند هم که دیگر گفتن ندارد.

و این یعنی روایت عرضه محصولاتی که عمر بسیاری از آن‌ها رسماً به سرآمده اما فقدان نظارت و عدم برخورد با عث شده تا فروشنده با اصرار به عرضه آن‌ها فقط به‌دنبال کسب سود خود باشد نه سلامت و تغذیه مشتری و صدالبته خدا می‌داند که این روند ادامه خواهد داشت زیرا یا مردم ما درک درست و درمانی از تغذیه سالم ندارند و یا شرایط به‌گونه‌ای شده که علاقمند به مصرف آبزیان ناچار از خرید این مواد کهنه و تاریخ گذشته هستند.

گرچه داستان این بی نظارتی‌ها، منفعت طلبی‌ها و تعددی و اجحاف در حق مشتریان و مصرف‌کنندگان موضوع تازه‌ای نیست و برحسب اتفاق بارها و بارها و به اشکال و روش‌های مختلف از سوی اهل قلم و رسانه‌ها مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته اما با این حال و به‌عنوان یک وظیفه اخلاقی اکنون وظیفه خود می‌دانیم که یک بار دیگر و با طرح این سؤالات از مسئولان بخواهیم که مشخص کنند به راستی مسئول این فضای نابسامان کیست و چه‌کس و چه‌وقت قرار است تا به این آشفته‌بازار بی‌در و پیکر سر و سامانی درست و درمان داده شود؟

سؤال اینجاست که آیا مردم این شهر به‌جز شعار حمایت از حقوق مصرف‌کننده سهم دیگری از این فرآیند دارند یا خیر و یا پس از گذشت سال‌ها و افزایش صدها هزار نفری جمعیت شهر همدان و بنا برتوصیه کارشناسان در خصوص افرایش سرانه مصرف ماهی و آبزیان آیا وقت آن نرسیده که بازاری تخصصی برای این ماده مغذی تأسیس شود.

آیا این توقع زیادی است که متولیان نظام سلامت و بهداشت و یا تعزیرات با تشدید نظارت‌ها و دقت لازم در بایستگی‌های صنفی این شغل به‌دنبال ایجاد بستری برای تهیه و توزیع محصولات سالم و مغذی برای مردم باشند و آیا باید حتماً شاهد بروز و یا فراگیری یک بیماری در این حوزه باشیم تا کسی به فکر چاره‌جویی و ساماندهی این بازار باشد؟

وظیفه قانونی و اخلاقی و بهداشتی برخورد با فروشندگان مواد غیر مغذی و تاریخ گذشته و یا عرضه‌های غیر منطقی آن‌ها با کدام نهاد سازمان و ارگان است؟ تکلیف این بازار متعفن و بد بو و آغشته به پس‌آب و خونابه و فرسوده از گذر زمان که جز تبلیغ سوء برای شهر ما نداشته چه زمان مشخص می‌شود،جایگاه حقوقی بهداشت و حقوق شهروندی و بهداشت عمومی کجای نظام‌نامه مدیریت شهری ما قرار گرفته...!؟

     روایت شهروندان گله‌مند و ناراضی...!

و اما آنچه که در ادامه خواهید خواند انعکاس نتایج گفتگو‌های صورت گرفته با پنجاه نفر از شهروندان همدانی (اعم از خانم و آقا)در سر گذر و سبزه‌میدان در خصوص وضعیت و کیفیت فروش ماهی در این اماکن است گو اینکه ممکن است برخی خواه از سر منفعت صنفی و یا حتی برون‌رفت از زیر بار مسئولیت سازمانی و وظیفه اداری خود این نتایج را به سیاه‌نمایی تعبیر کرده و یا به‌دنبال انکار و تکذیب آن باشند اما قطع یقین در پاسخ به این گروه نیز یک پاسخ بیشتر وجود ندارد و آن اینکه آینه چون نقش تو بنمود راست خود شکن! تکذیب و انکار حقیقت اظهر من‌الشمس قطعاً خطاست.

شرکت‌کنندگان در این مجموعه گفتگو‌ها که توسط خبرنگاران سپهرغرب صورت گرفت معتقدند:

-تقریبا 48 نفر شرکت‌کنندگان در این گفتگو تأکید داشتند که با توجه به افزایش جمعیت و تقاضا برای مصرف ماهی تشکیل یک بازارچه تخصصی برای عرضه این محصول در همدان بسیار الزامی است و تا کنون مغفول مانده است.

-تعداد 46 نفر از پرسش‌شوندگان معتقدند که با توجه به فواید و محاسن عرضه محصولات آبزی در انواع مختلف یک ضرورت برای شهر تلقی می‌شود.

-همین گروه با قطعیت اعلام نمودند که شاکله بازار عرضه ماهی در همدان وضع و حال مناسبی ندارد و نابسامانی در آن موج زده و مستعد بروز مشکلات بهداشتی نگران‌کننده است.

-از منظر این گروه نباید مرغ و ماهی و یا گوشت در یک ویترین و مغازه عرضه شود زیرا شرایط نگهداری و این محصولات با هم خوانایی ندارد گو اینکه مجاورت آن‌ها با مغازه‌های میوه و سبزی‌فروشی هم چندان منطقی نیست.

-از این گروه 45 نفر تأکید نمودند که به‌جز ماهی‌های زنده مابقی محصولات آبزی در حال عرضه مدت‌هاست که از صید آن‌ها گذشته و به‌نوعی کهنه محسوب می‌شوند در عین حال و جدا از بی‌ضابطه بودن کار فروشندگان هر رهگذری هم می‌تواند آن‌هارا لمس و دست‌مالی کند.

-44 نفر با اشاره به اینکه شرایط نگهداری و عرضه ماهی درهمدان اصلاً خوب نیست تأکید کردند که این موضوع نیازمند تدوین یک اساسنامه منطقی و لازم‌الاجر در قالب بازارچه تخصصی، مغازه و ویترین و فروشندگان مجرب است.

-38نفر شرکت‌کنندگان در گفتگو تأکید کردند که بسیاری از این ماهی‌ها بارها و بارها منجمد و دوباره نرم شده‌اند و یا فروشندگان دائماً با پاشیدن آب بر روی آن‌ها سعی در نگهداری و تازه نشان دادنشان دارند در حالی‌که این اقدامات باعث تغیر رنگ و مزه و شکل و در نهایت فساد و کهنگی زودرس آن‌ها شده البته همین موضوع در خصوص ماهی‌های تازه ( قزل‌آلا) نیر صدق می‌کند، وجود خونابه و پس‌آب لزج نشانه ماندگی و گذشت روزها از برداشت آن‌ها از حوضچه‌ها دارد.

از منظر همین گروه حتی ماهی‌های منجمد و فریز شده جنوب هم عمدتاً مدت‌هاست که در فروشگاه‌ها باقی مانده و کهنه هستند زیرا قیمت آن‌ها بالاست و همه توان خرید آن‌ها را ندارند.

- از منظر 35 نفر اساساً هیچ نگاه تخصصی و یا نظارت مشخصی از سوی سازمان‌های بهداشتی و تعزیراتی بر بازار ماهی و مغازه‌های عرضه‌کننده این محصولات در همدان وجود ندارد.

از منظر همین گروه فقدان همین نظارت باعث شده تا بسیاری از فروشندگان توجهی به الزامات و بایستگی‌های نگهداری و عرضه این محصولات نداشته باشند و محصولات کهنه و تاریخ مصرف گذشته خود را به مردم و صدالبته با قیمت بالا قالب کنند.

-جمعی باغ بر 34 نفر وجود بوی تعفن و بد در بازار را نشانه واضح و غیر قابل انکاری از ماندگی و فساد و کهنگی ماهی‌های موجود دانسته خواستار ورود و بررسی این موضوع از سوی مسئولان هستند.

-تعداد 26 نفر از شرکت کنندگان در این گفتگو معتقد بودند که در همدان هنور فرهنگ، درک و مفهومی از ماهی و یا دیگر آبزیان خوب وجود ندارد و باید با ایجاد نمایشگاه‌ها و فروشگاه‌های تخصصی این موضوع را گسترش داد.

-از منظر همین گروه اگر مردم به درک درستی از ارزش ماهی خوب برسند قطعا گرایش بیشتری به استفاده از این محصول خواهند داشت اما لازمه آن ساماندهی مشکلات و معضلات موجود در بازار فعلی است.