جلوگیری از وقوع سیل با طراحی مناسب باغ‌های مسکونی

سپهرغرب، گروه شهر: طراحی مناسب محوطه باغ‌خانه‌ها در شهر کمک شایانی به کاهش سیل می‌کند؛ دریکی از مناطق ملبورن با ایجاد باغ‌ بارانی در باغ‌های مسکونی تقریباً 81 درصد از رواناب‌ ناشی از باران در پایین دست کاهش یافت. سیلاب از رایج‌ترین و پرخطرترین تهدید زیست‌محیطی شهرهای جهان است. گسترش وسعت شهرنشینی یکی از مهم‌ترین دلایل جاری شدن سیل در شهرها است. ساختمان‌ها، پیاده‌روها و مناطق جاده‌ای در برابر آب باران نفوذپذیر نیستند. اگر آب باران از میزان آبی که محیط شهری می‌تواند حفظ کند یا در آن نفوذ کند بیشتر شود، آب به پایین دست حرکت کرده و رواناب ایجاد می‌شود. علاوه بر جاری شدن سیل‌، رواناب‌ها یکی از دلایل عمده آلودگی و تخریب اکولوژیکی رودهای شهری است. کاهش ورودی رواناب به لوله‌های انتقال نیز در کاهش هزینه ترمیم و محافظت از آبراهه‌ها مهم است. سیل شهری در مناطق شهری‌، حجم زیادی از رواناب‌ها از سطوح غیر قابل نفوذ واقع در زمین‌های مسکونی خصوصی‌، مانند سقف‌ها و حیاط‌خلوت منازل تولید می‌شود. به عنوان مثال‌، بر اساس اقدامی پژوهشی که برای شهر ملبورن استرالیا انجام گرفته‌، میزان متوسط آب باران تولیدشده از یک قطعه زمین معمولی شهر با فرض مساحت 250 مترمربع، حدود 83000 لیتر در سال است. از طرف دیگر، باغ‌های مسکونی در مقایسه با پارک‌های عمومی شهری یا ذخایر طبیعی‌، فضای سبز بیشتری را تشکیل می‌دهند و ضروری است که حیاط‌خلوت منازل شهری نفوذپذیر باشند. در ایالات‌متحده تخمین زده می‌شود که چمن‌های شهری مساحتی در حدود 128000 کیلومترمربع (حدود سه برابر سطح زیر کشت ذرت‌، بزرگ‌ترین محصول آبیاری ایالات‌متحده) را در بر بگیرند. در استرالیا، 83 درصد از خانوارها یا حدود 6 میلیون و 733 هزار و 600 خانه دارای باغ هستند، در حالی که تقریباً 52 هزار پارک تفریحی و ذخیره‌گاه وجود دارد. حذف حیاط‌خلوت متأسفانه‌، باغ‌ها تحت محرک‌های اقتصادی جدید و هنجارهای اجتماعی به سرعت در حال تغییر هستند. محققان دریافتند که آسفالت باغ‌های مسکونی در شهر لیدز انگلیس‌، طی یک دوره 33 ساله (2004-1991) 13٪ افزایش یافته است. این امر باعث افزایش 12 درصدی رواناب از همان باغ‌ها شد. همچنین مردم به دلیل کمبود وقت و علاقه کمتر به باغبانی می‌پردازند. مشابه انگلیس‌، حذف حیاط پشتی در استرالیا نیز به‌مرور اتفاق افتاده است، زیرا خانه‌های تازه ساخته‌شده با حذف قسمت باغ بزرگ‌تر می‌شوند. علی‌رغم کوچک شدن باغ‌های مسکونی‌، این فضاهای سبز هنوز مزایای خصوصی و عمومی ارزشمندی را مخصوصاً در زمینه طراحی حساس به آب ارائه می‌دهند. آب باران تولید شده توسط سطوح غیرقابل نفوذ را می‌توان در باغ‌ها جمع‌آوری کرد و املاک مسکونی را از سیستم فاضلاب شهری جدا کرد. همچنین باغ‌ها در سطح منظر شهری گسترده هستند و به مدیریت غیرمتمرکز رواناب‌های شهری کمک می‌کنند. ایجاد یک باغ حساس به آب باغ‌های مسکونی می‌توانند مانند اسفنج رفتار کنند. هنگام باران‌، گیاهان جریان آب را با برگ‌ها و پوشش تاجی خود قطع می‌کنند. سپس آب باران می‌تواند در خاک نفوذ کرده یا دوباره تبخیر و وارد جو شود؛ آب باقیمانده نیز به عنوان رواناب سطحی از بین می‌رود. کاشت درختان‌، بوته‌ها و چمن بیشتر در باغ‌ها به جلوگیری از جریان مقادیر بیشتری از آب باران کمک می‌کند و باعث می‌شود آب از طریق پوشش گیاهی به جو منتقل شود. اجازه تجمع ضایعات درختان و برگ‌ها و یا استفاده از روش‌هایی مانند چمن‌زنی ناهمسان نیز می‌تواند به کاهش رواناب کمک کند. "باغ‌باران‌ها" از طرح‌های حساس به آب هستند که از یک لایه بسیار نفوذپذیر (به عنوان مثال 50 سانتی‌متر ماسه لومی) با پوشش گیاهان بومی (یا حتی سبزیجات) تشکیل شده است. معمولاً قبل از انتقال هرگونه طغیان آب به سیستم زهکشی‌، آب باران منتقل شده به باغ‌باران‌ها، استخری به عمق 30-20 سانتی متری تشکیل می‌دهند. این کار را می‌توان با احاطه باغ‌باران با جدول‌های چوبی انجام داد که عملکرد سیستم را بسیار بهبود می‌بخشد. از باغ‌باران‌ها به‌راحتی می‌توان برای جلوگیری از رواناب تولیدشده از یک‌خانه معمولی در شهری نظیر ملبورن استفاده کرد. با احداث یک باغ‌باران به‌اندازه 10 مترمربع‌، می‌توان میزان آب باران منتقل‌شده به پایین دست را از حدود 83 هزار لیتر در سال به حدود 15 هزار لیتر در سال کاهش داد که نزول تقریباً 81 درصدی را نشان می‌دهد. در باغ‌باران‌ها، بیشتر آب باران ذخیره شده دوباره به خاک نفوذ می‌کند. این می‌تواند پوشش گیاهی در مجاورت آن ایجاد کند و به کاهش استفاده از آب آشامیدنی برای آبیاری (به ویژه در دوره‌های خشک) کمک کند. در سطح محلی‌، بسیاری از شوراهای شهر و گروه‌های سبز نیز در حال درک اهمیت حذف آسفالت از محله‌ها برای ایجاد شهرهای سبز و سالم هستند. به عنوان مثال‌، در ایالات‌متحده‌، به مالکان توصیه می‌شود حیاط‌خلوت را سنگفرش نکنند. یک گروه زیست‌محیطی مستقر در پورتلند نیز قصد دارد از طریق مشارکت جامعه مناطق آسفالت شده غیرضروری را حذف کند. با توجه به توضیحات فوق، باغ‌های خصوصی نقشی بیش از پناهگاهی برای دور ماندن از هیاهوی شهرهای مدرن دارند؛ آن‌ها بخشی از راه‌حل مهم‌ترین مشکلات زیست‌محیطی شهر ازجمله مدیریت رواناب هستند.