پشت پرده تجمل‌گرایی؛ کسب شخصیت با عبور از هویت

سپهرغرب، گروه خانواده: زمانی نه چندان دور، ساده‌زیستی و قناعت یک ارزش فرهنگی و اجتماعی شناخته می‌شد، موضوعی که این روزها جای خود را به تجمل‌گرایی داده و در برگزاری مراسم عروسی، زایمان و جشن تکلیف‌های پرخرج مشاهده می‌شود.

قدیم‌ترها وقتی زوج‌های جوان بچه‌دار می‌شدند، سعی می‌کردند به‌دوراز هر نوع چشم و هم‌چشمی یا گاه پنهان کردن موضوع روزگار را سپری کنند تا فارغ از چشم و نظر فرزند به دنیا بیاید. روزگاری که همه شادی در جشن حمام زایمان خلاصه می‌شد و با خواندن اذان پدربزرگ در گوش نوه، مجلس خاتمه می‌یافت و والدین راهی تربیت صحیح فرزند نورسیده خود می‌شدند.

با گذشت زمان و ورود شبکه‌های اجتماعی، زندگی رنگ و بوی تصنعی به خود گرفت و میدان رقابتی برای شادی‌ها، خنده‌ها و انجام مراسم به اصطلاح چشم کور‌‌کن جهت جذب لایک و فالوئر شد.

ازدواج‌های ساده و زایمان‌های پشت در خانه جای خود را به گرفتن مراسم ازدواج آن‌چنانی و سیسمونی‌های طلایی و زایمان‌های لاکچری داد تا افراد با انتشار عکس‌های آن از قافله تجمل‌گرایی عقب نمانند و شخصیت جدیدی برای خود خریداری کنند.

داستان دغدغه‌های تجمل‌گرایانه به همین‌جا ختم نشد بلکه تا روز زایمان و بستری مادر در اتاق «وی‌آی‌پی» تزئین‌شده رسید تا آنجا که بر اساس آمار اعلام شده از سوی محمدرضا مهدی‌زاده مدیرکل انتقال خون تهران، رقابت برای داشتن تاریخ تولد رُند به جایی رسید که در این روز عمل سزارین در پایتخت 89 درصد افزایش یافت. ضمن اینکه تخت بیمارستان‌ها با مبالغ کلان دو ماه پیش از زایمان رزرو شده بود تا جهت تولد نورسیده و مادر تزئین شود.

با شنیدن این آمارها در کنار عکس‌ها و ویدئوهایی که در فضای مجازی منتشر می‌شود، ذهن به‌دنبال چرایی جابجایی کیلومتری ارزش‌های معنوی به مادی می‌گردد. موضوعی که روانشناس، نویسنده و مشاور خانواده مرکز شیرخواران آمنه درباره علت برگزاری مراسم‌های پرخرج و باشکوه زایمان، ازدواج و جشن تکلیف می‌گوید: می‌توان از ابعاد مختلف اقتصادی و روان‌شناختی به این مسئله نگاه کرد.

سعید کاوه ادامه می‌دهد: از جنبه اقتصادی می‌توان گفت وقتی در جامعه‌ای توزیع ثروت عادلانه صورت نگیرد و نظام مالیاتی درستی وجود نداشته باشد فرارهای مالیاتی و ثروت‌اندوزی‌های ناعادلانه شکل می‌گیرد؛ با ادامه این روند، این جامعه شاهد به وجود آمدن اکثریت فقیر و اقلیت خیلی ثروتمند خواهد بود.

وی با تأکید بر اینکه خواه‌ناخواه این مسئله بر اختلاف زیاد طبقاتی دامن می‌زند، یادآور می‌شود: اما با اجرای سیستم توزیع عادلانه ثروت و نظام مالیاتی صحیح کار به برگزاری مراسم خودنمایی پرخرج و مجلل کشیده نمی‌شود چنانچه در کشورهای توسعه‌یافته شاهد آن نیستیم.

شخصیت‌های نمایشی با کمرنگ شدن ارزش‌های واقعی و معنوی پدیدار می‌شوند

به گفته این روانشناس، انسان موجودی است که حرکت زندگی او در مسیری خاص، باعث رشد وجودی، مادی و درونی او می‌شود اما زمانی که بنا به دلایل مختلفی مشکلاتی در زندگی او به وجود آید دچار استرس و اضطراب‌هایی می‌شود که اگر شدت اضطراب‌ها کم باشد قابل رفع شدن است در غیر این صورت شخص به کارهای افراطی روی می‌آورد که اصطلاحاً به آن رفتارهای وسواسی می‌گویند.

کاوه درباره نشانه‌های این رفتارها این‌گونه توضیح می‌دهد: رفتارهایی که بیش‌ازاندازه تکرار می‌شود و شخص هیچ کنترلی بر آن ندارد. درواقع شخص برای انجام رفتارهای وسواسی نوعی اجبار در درون خود احساس می‌کند.

وی ادامه می‌دهد: حال این فرد دارای رفتارهای وسواسی اگر به رشد و تحولاتی که می‌خواسته نرسد، با پول زیادی که از هر روشی به دست آورده تلاش می‌کند از طریق ولخرجی‌های زیاد و خودنمایی توجه دیگران را جلب کند.

این مشاور خانواده با بیان اینکه با این روش، به شکلی مصنوعی و فریبنده اضطراب‌های درونی او کاهش می‌یابد، تصریح می‌کند: اما درواقع این فرد را دچار اختلال شخصیت نمایشی کرده است؛ پوشیدن لباس‌های عجیب، داشتن آرایش مو و صورت غیرطبیعی، اقدام به عمل‌های زیبایی نازیبا و برگزاری میهمانی‌ها و جشن‌های نامتعارف از علائم داشتن شخصیت نمایشی است.

     شخصیت نمایشی با دنباله‌روی افراد در شبکه‌های مجازی دامن زده می‌شود

کاوه تأکید می‌کند: متأسفانه در دنیای کنونی، ارزش‌ها به ارزش‌های بیرونی بدل شده است به این معنا که ارزش‌های درونی و معنوی انسان به باد فراموشی سپرده شده یا در ارزش‌های بیرونی و داشته‌های مادی خلاصه شده است تا آنجا که وقتی از آدم موفق صحبت به میان می‌آید ذهن به سمت پول و پست و مقام او کشیده می‌شود.

به گفته وی، این در حالی است که در زمان‌های دور شخصیت درونی فرد به‌عنوان ملاک موفقیت او ارزیابی می‌شد.

این روانشناس یادآور شد: اما وقتی ملاک افراد پول و مقام می‌شود همه اقشار جامعه به هر شکلی به‌دنبال این ارزش‌های بیرونی می‌روند و سعی می‌کنند ضعف‌های درونی را با داشته‌های مادی جبران کنند. البته که داشته‌های مادی خوب است اما کافی نیست و خوشبختی نمی‌آورد چنانچه شاهد هستیم در مناطق شمالی شهر که داشته‌های مادی فراوان است نرخ طلاق بیش از سایر مناطق است.

کاوه خاطرنشان کرد: پیگیری اقشار مختلف جامعه در فضای مجازی از تجملات و ولخرجی‌های افراد متمول در مراسم هم باعث تشویق و رفع تصنعی خلأهای روحی آنان می‌شود.

آرامشی که در غوغای تجمل‌گرایی گم شده است

روان‌درمانگر و پژوهشگر نیز توجه بیش‌ازحد به تجمل‌گرایی در انجام مراسم ازدواج، تولدهای رند و جشن تکلیف لاکچری را نشان از خودشیفتگی و عقده‌های حل نشده درونی افراد عنوان می‌کند و می‌گوید: افرادی که سعی می‌کنند به هر قیمتی از خود چهره‌ای موجه و قابل‌قبول نشان بدهند. البته نباید همه را با یک چوب زد و ممکن است برخی ناخودآگاه و ناخواسته تاریخ تولد فرزندشان، در روز رند افتاده است.

ژیلا آهنگرزاده با تأکید بر اینکه یکی از شاخص‌های سلامت روان نبود تفاوت بین خود ایده‌آل و خود آرمانی است، می‌افزاید: حال‌آنکه با بررسی زندگی برخی از این افراد درمی‌یابیم که صرفاً برای نشان دادن اینکه خوشبخت هستند دست به این کار می‌زنند و حقیقت زندگی آنان این نیست. درواقع آرامش واقعی را در دنیای تجمل‌گرایی گم کرده‌اند.

     فرزندان را برای روزهای سخت زندگی آماده کنیم نه در پَر قو

وی یادآور می‌شود: برخی والدین دوست دارند همه آنچه خود به آن دست نیافته‌اند را برای فرزندان دست‌یافتنی کنند حال‌آنکه این کار چیزی جز خراش دادن به شخصیت فرزند و از بین بردن اعتمادبه‌نفس او ندارد چرا با خواباندن فرزند در پر قو، توانمندی کاذب به او داده‌ شده است.

این پژوهشگر با تأکید بر اینکه باید 18 سال بعد افرادی که این‌گونه متولد شده‌اند را به لحاظ شخصیتی، توانمندی و پایگاه اجتماعی بررسی کرد تا بتوان ارتباط آن را با تفکرات لاکچری مقایسه کرد، به پدران و مادران امروزی هشدار می‌دهد: باید به‌جای فکر کردن به تولد فرزند در بیمارستان‌های لاکچری و تشریفات مجلل به تربیت و پرورش او به لحاظ جسمی، معنوی و روانی فکر کرد تا فردای روزگار توانایی قرار گرفتن در روزهای سخت و ورشکستگی‌های زندگی را داشته باشد.

     با تربیت و آموزش از ایجاد دومینوی تجمل‌گرایی پیشگیری کنیم

یک مشاور تربیتی با تأکید بر اینکه صرفاً یک‌بار اجاره کردن یک جای خاص با قیمت گزاف یا پرداخت هزینه زیاد برای یک تاریخ خاص چندان حائز اهمیت نباشد اما این کار وقتی تبدیل به آنومی (بی‌هنجاری) می‌شود خطرناک است، می‌گوید: منظور از تبدیل‌شدن به آنومی این است که همانند دومینو، این روند از جایی به جایی دیگر یا از تاریخی به تاریخ دیگر کشیده شود.

مهدی امیراقبال افزود: تا جایی که والدین به‌جای تربیت و آماده‌سازی فرزندان برای حضور در جامعه به‌عنوان یک عنصر مفید، ناچار می‌شوند به جشن‌های کذایی دیگر همانند از پوشک گرفتن فرزند یا درآمدن نخستین دندان یا قدم برداشتن او روی‌آورند.

به گفته وی پیامد این انتخاب‌هایی که به‌واسطه انتخاب اولیه اتفاق افتاده، مشکل‌آفرین خواهد بود یعنی خانواده‌ها به‌جای کار بر روی افزایش سطح داشتن و توانایی فرزند برای ورود به جامعه، ناچار می‌شوند همه این خلأها را با یکسری مراسم این‌چنینی پر کنند.

این مشاور تربیتی، راهکار پیشگیری از دومینوی تجمل‌گرایی را ارتقا سطح آگاهی، فرزند پروری و دانش تربیتی والدین عنوان کرد و یادآور شد: همچنین در طول دوره دوازده سال تحصیل، باید مهارت‌های زندگی در کتاب‌های درسی گنجانده شود اما متأسفانه وقتی این آموزش‌ها در تحصیلات اولیه به دانش‌آموز داده نمی‌شود، بازخوردهای آن را وقتی پدر و مادر شدن می‌بینیم.

فاطمه دهقان نیری