کتاب‌خوانی برای کودک و نوزاد چه سودی دارد؟

سپهرغرب، گروه خانواده: شاید در ظاهر کتاب‌خوانی برای شیرخوار و نوپا، کار پرفایده‌ای به نظر نیاید؛ اما در واقعیت بچه‌ها در این سن هم از کتاب نفع می‌برند. با چند مهارت ساده می‌توان بچه‌ها برای مدتی پای کتاب‌خوانی نشاند.

از سؤال‌های پرتکرار والدین درباره فرزندانشان شروع سن کتاب‌خوانی و آشنایی بچه‌ها با کتاب است. برخلاف تصور موجود خواندن کتاب به سن سوادآموزی و با وقتی کودک قدرت درک مسائل ابتدایی را پیدا کرد، محدود نمی‌شود. بلکه برای شیرخواران و کودکان قبل از سن پیش‌دبستانی هم می‌توان کتاب خواند. کتاب خواندن برای انس گرفتن نوزادان با کتاب، تقویت حواس آن‌ها و سرگرم شدنشان یک انتخاب بسیار مهم است.

     کتاب یک وسیله مهم در خانه است

برخی خواندن کتاب و قصه را فقط موقع خواب برای کودک مناسب می‌دانند. اگرچه به خواب رفتن کودک با قصه و داستان یک روش مناسب است اما برای نهادینه شدن کتاب‌خوانی در ذهن کودک و اهمیت آن کتاب باید در سایر ارکان زندگی هم حضور داشته باشد.

به‌طورکلی هرچه پدر و مادر بیشتر در خانه کتاب در درست بگیرند، تمایل فرزندان هم به کتاب‌خوانی بیشتر خواهد شد. البته باید از همان ابتدا تفاوت محتوای کتاب در سنین مختلف را برای کودک جا انداخت. به‌عنوان‌مثال یک کتابخانه کوچک جدای از کتابخانه اصلی خانه، برای کودک تهیه کنید و از او بخواهید کتاب‌هایش را آن‌جا نگهداری کند. در خریداری کتاب هم حتماً مشخصات سنی توضیحات کتاب‌ها و یا مشورت با اهل‌فن را برای خرید کتاب مناسب کودکتان جدی بگیرید.

یادمان باشد که کتاب‌خوانی برای کودک، رابطه عاطفی او را با والدین و مراقبین بسیار تقویت خواهد کرد.

     کتاب‌خوانی حتی برای نوزاد هم مفید است

شاید در ظاهر کتاب‌خوانی برای شیرخوار و نوپا، کار پرفایده‌ای به نظر نیاید؛ اما در واقعیت بچه‌ها در این سن هم از کتاب نفع می‌برند. با چند مهارت ساده می‌توان بچه‌ها را برای مدتی پای کتاب‌خوانی نشاند. کتاب‌های مناسب این سن اغلب تصاویر بسیار و نوشته‌های کمی دارند. با حوصله وقت بگذارید و از داستان تصاویر برای کودک بگویید. در حتی صحبت با انگشت به تصاویر اشاره کنید. بار اول می‌توانید جزئیات را حذف کنید و داستان کلی کتاب را برای کودک بازگو کنید؛ اما دفعات بعد که کتاب‌خوانی برای کودک به‌عنوان یک سرگرمی مفرح تعیین شد، از تصاویر کتاب با جزئیات بیشتری صحبت کنید. خواهید دید که کودک شما هم انگشت خودش را روی صفحات خواهد آورد و از شما خواهد خواست درباره تصویر موردنظرش صحبت کنید یا می‌خواهد زودتر کتاب را ورق بزنید تا به تصویر موردعلاقه‌اش برسد. این کارها در تقویت مهارت‌های کودک مثل حافظه تصویری، حرکت چشم‌ها، هماهنگی چشم و دست و همچنین بالا رفتن دایره لغات او بسیار مؤثر است.

همین منفعت‌ها درباره کتاب‌خوانی برای نوزاد هم وجود دارد. نوزاد با چشمش تصاویر و انگشت شما را دنبال می‌کند، صدایتان را می‌شنود و به‌تدریج حواسش تقویت می‌شود. نوزادان از همان ابتدا بسیاری از مهارت‌های خود را با شنیدن به دست می‌آورند و کتاب‌خوانی به‌تدریج واژگان زیادی را به گوش او آشنا می‌کند که در بزرگ‌سالی خلاقیت و مهارت زیادی در زبان مادری برایش به همراه دارد.

این روزها در بازار کتاب، کتاب‌هایی با عکس‌های برجسته و یا تهیه‌شده از پارچه و مقواها با رنگ‌ها و طرح‌های مختلف وجود دارد. لمس این کتاب‌ها هم در تقویت حواس نوزاد بسیار مؤثر است.

     کتاب‌خوانی برای سن پیش از دبستان

در سنین پیش از دبستان خواندن کتاب به صورتی که گفته شد، منفعت‌های بیشتری را نصیب کودک می‌کند. کتاب‌خوانی با روش شنیدن صدای والدین و تماشای صفحات کتاب، علاوه بر اینکه دایره لغات کودک را بالا می‌برد در آینده انشانویسی، داستان‌گویی و خلاقیت او را هم تقویت خواهد کرد. این کودکان در مدرسه از باقی دوستان خود املای بهتری دارند و در به کار گرفتن دستور زبان قوی‌تر هستند. همچنین منظور خود را در نوشتن بهتر و واضح‌تر نشان می‌دهند.

     افرایش توجه و تسکین اضطراب

کتاب‌خوانی و به‌خصوص قصه‌خوانی توجه می‌طلبد. وقتی همه حواس بچه‌ها درگیر یک موضوع می‌شود از جنب‌وجوش اضافی آن‌ها که ممکن است ناشی از حوصله سررفتن و یا تخلیه نشدن هیجانات آن‌ها باشد، کم می‌شود. همچنین این افزایش توجه و تمرکز، برای کودکانی که دچار اضطراب هستند هم بسیار کمک‌کننده است.

از راه‌هایی که می‌توان تمرکز و توجه کودک را افزایش داد، پرسیدن سؤالات در حین و بعد از کتاب‌خوانی از محتوای کتاب است. مثلاً وقتی در داستان می‌خوانید: «خرگوش کوچولو، دوتا دوست داشت. آقا لاک‌پشته و خانم جغده» بعد از چندبار تکرار این محتوا در کتاب از کودک بپرسید: «دوستای خرگوش کوچولو چه کسانی بودند؟»

گاهی کتابی که برای کودک می‌خوانیم حاوی نکات اخلاقی و اجتماعی است. مثلاً کتابی که محتوای آن محبت کردن به بقیه و یا گوش دادن به حرف پدر و مادر است. در پایان کتاب سؤالاتی از محتوا برای کودک و البته مناسب سن و درک او طراحی کنیم و مثلاً بپرسیم: «به نظرت چرا پسرکوچولوی قصه ما سرماخورد و مریض شد؟» جواب این سؤال می‌تواند این باشد که: «چون به حرف مادرش گوش نکرد و برای بازی در حیاط، لباس گرم نپوشید.»