بروز مرگ‌های ناگهانی در آخرالزمان

سپهرغرب، گروه اندیشه: دربارۀ مسئله «موت»های فراگیر در آخرالزمان چهار نوع مرگ در کلام امیرالمؤمنین علیه‌السلام و امام صادق علیه‌السلام بیان شده است.

دربارۀ مسئله «موت»های فراگیر در آخرالزمان چهار نوع مرگ در کلام امیرالمؤمنین علیهم‎السلام و امام صادق علیه‌السلام بیان شده است: موت ذریع(سریع)، قتل فظیع(شدید)، موت أحمر(قرمز) و موت أبیض(سفید). ذَرِیع را قبیح، شنیع و سریع و «موتٌ ذَرِیعٌ» را مرگ ناگهانى و سریع و فظیع را شدید و وحشتناک گفته‌اند. (مجمع‌البحرین، ج4، ص328؛ فرهنگ ابجدی، ج1، ص408 ـ 667) این ماجراها را اکثراً در روایات مربوط به آخرالزمان و آستانۀ ظهور می‌بینیم و در واقع مفاهیمی هستند که ظاهراً مخصوص آخرالزمان استعمال شد.

این مصائب یا از باب عذاب کفار است و یا ابتلای مؤمنان؛ همچنان که در آیۀ 155 بقره می‌خوانیم «وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرین؛ و قطعاً شما را به چیزى از [قبیلِ‏] ترس و گرسنگى و کاهشى در اموال و جان‌ها و محصولات مى‏‌آزماییم؛ و مژده بده صابران را.» با توجه به اینکه مهم‌ترین فلسفۀ آخرالزمان، ابتلائات الهی و با هدف رشد و تزکیه مؤمنان و نیز عذاب کافران است، این آیه به فضای کلی حدیث ارتباط می‌یابد. روایات ذیل این آیه، حکایت از فضای آخرالزمانی آن دارد. امام صادق علیه‌السلام در روایتی ذیل این آیه فرمود «إِنَّ قُدَّامَ قِیَامِ الْقَائِمِ‏ عَلَامَاتٍ بَلْوَى مِنَ اللَّهِ تَعَالَى لِعِبَادِهِ الْمُؤْمِنِینَ قُلْتُ وَ مَا هِیَ قَالَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ (155 بقره)»‏ قَالَ مَوْتٌ‏ ذَرِیع (الغیبة (للنعمانی)، ص 250)‏ پیشاپیش قیام قائم علاماتی است که بلایی از جانب خدای تعالی برای مؤمنان است. راوی می‌گوید این بلا چیست؟ فرمود موت ذریع.

در این باره به چهار روایت از امیرالمؤمنین علیه‌السلام اشاره می‌شود:

1ـ امیرالمؤمنین علیه‌السلام در روایتی موت احمر را مردن با شمشیر و و موت أبیض را به مردن با طاعون یا بیماری‌های مهلک تفسیر کرده‌اند: «بَیْنَ‏ یَدَیِ الْقَائِمِ‏ مَوْتٌ‏ أَحْمَرُ وَ مَوْتٌ أَبْیَضُ وَ جَرَادٌ فِی حِینِهِ وَ جَرَادٌ فِی غَیْرِ حِینِهِ أَحْمَرُ کَالدَّمِ فَأَمَّا الْمَوْتُ الْأَحْمَرُ فَبِالسَّیْفِ وَ أَمَّا الْمَوْتُ الْأَبْیَضُ فَالطَّاعُون؛ پیشاپیش قائم مرگ سرخ و مرگ سفید و ملخى فصلى و ملخى غیر فصلى که همچون خون سرخ رنگ است خواهد بود اما مرگ سرخ به وسیلۀ شمشیر است و اما مرگ سفید یعنى طاعون‏.»

2ـ اصبغ بن نُباته ضمن روایتی از امیرالمؤمنین (ع) درباره برخی از وقایع آخرالزمان نقل می‌کند «... پس هنگامى که گردش آسمان طولانى شد خواهید گفت: (آن مهدى موعود) مرده یا هلاک‌شده و به کدام بیابان رفته است. آن روز، تأویل این آیه مصداق پیدا می‌کند «ثُمَّ رَدَدْنا لَکُمُ الْکَرَّةَ عَلَیْهِمْ وَ أَمْدَدْناکُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنینَ وَ جَعَلْناکُمْ أَکْثَرَ نَفیرا» و براى آن، نشانه‌‏ها و علائمى است؛ اول آن‌ها محاصره کوفه است به وسیله نگهبانان و خندق و رخنه کردن آب در کوچه‏‌هاى کوفه و تعطیل مساجد در مدت چهل شب، و پیدا شدن هیکل‏ و برافراشته شدن پرچم‌ها در اطراف مسجد بزرگ کوفه و قاتل و مقتولى که هر دو در آتش دست و پا می‌زنند و قتل سریع و مرگ شایع و کشته شدن مردى پاکدل (نفس زکیه) با هفتاد نفر در بیرون کوفه، و شخصى که در بین رکن و مقام سر او را از تن جدا می‌کند؛ وَ قَتْلٌ سَرِیعٌ وَ مَوْتٌ ذَرِیعٌ وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّکِیَّةِ بِظَهْرِ الْکُوفَة فِی سَبْعِینَ وَ الْمَذْبُوحُ بَیْنَ الرُّکْنِ وَ الْمَقَام‏. (مختصر البصائر، ص469؛ بحار الأنوار (ط- بیروت)، ج‏52، ص 273)

3ـ هارون‌بن سعید می‌گوید امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) ضمن گفت‌وگویی که با عمر داشت، او را از آینده دردناکش توسط امام عصر عجل‌‌الله تعالی فرجه و در زمان رجعت خبر داد؛ عمر گریه کرد و گفت: از گفته شما به خدا پناه مى‏‌برم؛ آیا نشانه‌‏اى دارد؟ فرمود: بله قَتْلٌ فَظِیعٌ وَ مَوْتٌ‏ذَرِیعٌ‏ وَ طَاعُونٌ شَنِیعٌ وَ لَا یَبْقَى مِنَ النَّاسِ أَحَدٌ فِی ذَلِکَ الْوَقْتِ إِلَّا ثُلُثُهُمْ وَ یُنَادِی مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِ رَجُلٍ مِنْ وُلْدِی تَکْثُرُ الْآیَاتُ حَتَّى یَتَمَنَّى الْأَحْیَاءُ الْمَوْتَ مِمَّا یَرَوْنَ الْآیَاتِ فَمَنْ أُهْلِکَ اسْتَرَاحَ وَ مَنْ کَانَ لَهُ عِنْدَ اللَّهِ خَیْرٌ نَجَا ثُمَّ یَظْهَرُ رَجُلٌ مِنْ وُلْدِی فَیَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً. یعنی کشتار و مرگى عمومى و طاعونى شنیع که از مردم یک‌سوم باقى مى‌‏ماند و منادى از آسمان، نام یکى از فرزندان مرا مى‏‌خواند و بلاها بسیار مى‏‌شود تا جایى که زنده‏‌ها آرزوى مرگ مى‌‏کنند و کسى که بمیرد، راحت شده و کسى که نزد خدا عملى درست دارد، نجات ‌می‌یابد؛ سپس مردى از تبار من ظهور و زمین را، چنان که از ستم، پر شده از عدل پر مى‏‌کند. (إرشاد القلوب إلى الصواب (للدیلمی)، ج‏2، ص: 286)

4ـ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع‏ «یَأْتِی عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ یَرْتَفِعُ فِیهِ الْفَاحِشَة وَ لَتُصَنَّع‏ وَ تُنْهَتَکُ فِیهِ الْمَحَارِمُ وَ یُعْلَنُ فِیهِ الزِّنَا وَ یُسْتَحَلُّ فِیهِ أَمْوَالُ الْیَتَامَى وَ یُؤْکَلُ فِیهِ الرِّبَا... ِ فَالْحَذَرَ الْحَذَرَ حِینَئِذٍ مِنْ أَخْذِ اللَّهِ عَلَى غَفْلَةٍ فَإِنَّ مِنْ وَرَاءِ ذَلِکَ مَوْتٌ‏ذَرِیعٌ‏ یَخْتَطِفُ النَّاسَ اخْتِطَافاً حَتَّى إِنَّ الرَّجُلَ لَیُصْبِحُ سَالِماً وَ یُمْسِی دَفِیناً وَ یُمْسِی حَیّاً وَ یُصْبِحُ مَیِّتاً فَإِذَا کَانَ ذَلِکَ الزَّمَانُ وَجَبَ التَّقَدُّمُ فِی الْوَصِیَّةِ قَبْلَ نُزُولِ الْبَلِیَّةِ وَ وَجَبَ تَقْدِیمُ الصَّلَاةِ فِی أَوَّلِ وَقْتِهَا خَشْیَةَ فَوْتِهَا فِی آخِرِ وَقْتِهَا فَمَنْ بَلَغَ مِنْکُمْ ذَلِکَ الزَّمَانَ فَلَا یَبِیتَنَّ لَیْلَةً إِلَّا عَلَى طُهْرٍ...» (فضائل الأشهر الثلاثه صدوق، ص91)

زمانى بر مردم خواهد آمد که فحشا، کارهاى ناپسند و سازش‏کارى در آن ارزش و گناهان شکسته و زنا آشکار مى‏‌شود و اموال یتیمان حلال شمرده و ربا خورده و در پیمانه و وزن کم گذاشته مى‌‏شود و شراب با نام نبیذ و رشوه با نام هدیه و خیانت با نام امانت‏دارى حلال شمرده مى‏‌شود و مردان شبیه زنان و زنان شبیه مردان می‌شوند و محدوده نماز سبک شمرده و براى غیر خدا حج به‏ جا آورده مى‏‌شود. هنگامى که آن زمان فرا رسد، گاهى هلال بالا مى‌‏آید به طورى که در دو شب هلال دیده و گاهى مخفى مى‏‌شود، به طورى که در آغاز ماه رمضان افطار و در پایان آن روز (عید) روزه گرفته مى‌‏شود. پس در این هنگام بر حذر باشید! بر حذر باشید! از این‏که خداوند شما را در حال غفلت و بى‏‌خبرى گرفتار عذاب کند؛ زیرا در پس آن وضع، مرگ فراگیر خواهد بود و مردم با سرعت و پى در پى ربوده مى‏‌شوند به طورى که انسان هنگام صبح سالم و هنگام شب در زیر خاک مدفون و یا شب، زنده و صبحگاهان مرده است.