وقتی میوه شب عید را دور می‌ریزند

سپهرغرب، گروه اقتصادی - عباس سریشی: اگر میوه برای توزیع و تنظیم بازار ایام شب عید ذخیره‌سازی شده پس چرا به‌جای عرضه به مردم آن‌قدر در انبارها مانده تا پس از فساد شبانه دور ریخته شوند؟

تقریباً هر سال با نزدیک شدن به عید نوروز بسیاری از مسئولان و مدیران با عنوان این خبر که میوه موردنیاز شب عید از مدت‌ها قبل و به‌اندازه کافی در انبارها و سردخانه‌ها ذخیره شده و جای هیچ‌گونه نگرانی برای این موضوع وجود ندارد و کمبودی به لحاظ میوه نخواهیم داشت سعی در آرام نمودن جو روانی بازار و اعصاب مردم دارند.

اما متأسفانه و دقیقاً در همین زمان است که برخلاف آن‌همه وعده و وعیدها به‌یک‌باره شاهد افزایش تأمل‌برانگیز قیمت میوه و متعاقباً نوعی کمبود آن‌ هم در روزهای پایانی و هم در ابتدای فروردین سال بعد در بازار می‌شویم به‌نحوی‌که گاه انسان دچار نوعی شک و تضاد ذهنی عجیب در خصوص صحت حرف و وعده‌ها در مقایسه با روایت حقیقی کف بازار می‌شود.

درواقع حل این تعارض که چرا به‌رغم تأکید مدیران در خصوص وفور میوه و کنترل بازار و حتی برپایی مراکز توزیع میوه تنظیم بازاری باید شاهد چنین افزایش ناباورانه قیمت و کمبودها باشیم موضوعی است که در طی این چند سال اذهان بسیاری را به خود مشغول و بدتر از همه اینکه حتی پاسخ مشخصی هم برای آن پیدا نشده است.

البته عده‌ای معتقدند بخشی از این امر (کمبود و گرانی میوه شب عید) متأثر از افزایش صادرات است این بدان معناست که در حال حاضر و با توجه به پایین آمدن ارزش پول ملی همسایه‌های ایران تمایل زیادی برای خرید محصولات کشاورزی کشورمان دارند بنابراین بسیاری از باغداران با اشراف بر این امر ترجیح می‌دهند محصولات خود را به‌جای عرضه به داخل با قیمت بالاتر به آن‌ها بفروشند گو اینکه برخی دیگر از صاحب‌نظران هم معتقدند که خود مردم نیز گاهی با خریدهای مازاد بر نیاز و اصرار به انبارداری خانگی باعث بروز برخی کمبودها می‌شوند که نباید ازنظر دور گردد.

بااین‌حال یکی از نکاتی که در کشور ما همیشه به‌عنوان پاشنه آشیل در ساختار شبکه توزیع در همه ابعاد و به‌صورت خاص در موضوع تأمین و توزیع میوه شب عید سال‌هاست که مطرح بوده موضوع کیفیت انبارداری و حفظ میوه برای طولانی‌مدت آن توسط شبکه دولتی و خصوصی و متعاقباً جولان محتکران و انبارداران در این روند و برآیند‌های حاصل از این امر است که ظاهراً نه‌فقط کمتر به چشم می‌آید بلکه حتی کمتر کسی حاضر است در این خصوص به بحث و نقد و یا اظهارنظر و پاسخگویی بپردازد.

البته توجه به این موضوع از دو حیث بسیار با اهمیت تلقی می‌شود نخست اینکه بررسی‌ها نمایانگر این مطلب است که به‌رغم وجود امکانات بالقوه فراوان در تولید انواع محصولات باغی در کشور به دلایلی مانند مدیریت ضعیف باغـی، عدم اطلاع باغداران از روش‌های نوین کشت، عدم استفاده از ارقام گیاهی مناسب، عدم دقت در تغذیه گیاهان، مصرف بسیار کم یا بسیار زیاد سموم، به کار گرفتن روش‌های سنتی و غیرعلمی، عدم وجود صنایع تبدیلی، عدم اطلاع از روش‌های جدید بسته‌بندی، جداسازی و نگهداری مناسب و یکپارچه و مکانیزه نبودن اراضی و... بخش اعظمی از تولیدات به‌ویژه میوه‌جات در اثر حمل‌ونقل و نگهداری طولانی و نامناسب از بین می‌روند درواقع این وجه از کمبود متأثر از ضایعات میوه، ناشی از کلیه تغییرات کمی و کیفی است که بعد از برداشت در محصول به‌وجود می‌آید و آن را غیرقابل‌مصرف ساخته، یا از ارزش غذایی آن می‌کاهد.

همچنین به اعتقاد کارشناسان ضایعات در یک محصول با توجه به حمل‌ونقل، موقعیت جغرافیایی وضع جاده‌ها و فاصله از بازار مصرف، ممکن است با نقاط دیگر کشور و حتی از فصلی تا فصل دیگر فرق کند کما اینکه میزان ضایعات در کشورهای کمتر توسعه‌یافته که امکانات لازم را برای جابجایی، نگهداری و عملیات بعد از برداشت ندارند، بیشتر از کشورهای پیشرفته است.

درعین‌حال و در وجه دیگر موضوع نیز اصرار به نگهداری و انباشت میوه برای طولانی‌مدت در انبارها و عدم عرضه به‌موقع به بازار از سوی دلالان و محتکران در راستای فروش خارج از شبکه با قیمت بالاتر هم موضوعی است که باید موردتوجه قرار گیرد.

کارشناسان تصریح دارند که در این مورد به‌خصوص و در مقایسه با دیگر علل اما معضل انبارداری و احتکار میوه توسط دلالان در سال‌های اخیر با دو تأثیر عمده در قالب ایجاد کمبود مصنوعی و متعاقباً زمینه‌سازی برای فساد و از بین رفتن این محصولات بیشترین سهم را در به‌وجود آمدن کمبود و گرانی میوه در برداشته که با توجه به تبعات اقتصادی و روانی و فرهنگی آن بسیار لازم است تا مدعیان تنظیم بازار و نظارت بر قیمت‌ها و شبکه توزیع با قبول و تعمق در این واقعیت تلخ، یک‌بار برای همیشه به‌دنبال تعریف راهکاری منطقی و عقلانی برای برخورد با عاملان آن باشند.

از منظر صاحب‌نظران درواقع طرح مکانیزه کردن و مدیریت میوه شب عید از اساسی‌ترین الزامات در تنظیم بازار میوه کشور ما محسوب می‌شود که اگر در این میان معادله عرضه و تقاضا مدیریت شده و با توجه به نیاز بازار محصول تولید و توزیع شود دیگر شاهد کمبود و گرانی در ایام خاص سال نخواهیم بود.

این بدان معناست که اگر محصول ذخیره شده در انبارها و سردخانه‌ها و پایلوت‌های دولتی و خصوصی به‌موقع وارد شریان‌های توزیعی بازار شده و به دست مصرف‌کننده واقعی و نه دلالان خرده‌پا برسد نه‌فقط دیگر شاهد فساد و تباهی و متعاقباً دور ریختن آن‌ها به‌عنوان یکی از تلخ‌ترین تراژدی‌هایی که طی چند سال اخیر بارها و بارها اخبار متعددی را در این باب شنیده‌ایم، نخواهیم بود بلکه با شکست و کاهش قیمت نیز امکان دسترسی قابل‌قبول همه اقشار به‌خصوص طبقه متوسط و ضعیف جامعه نیز به این مواهب الهی فراهم خواهد شد.

میوه‌های که برای گندیده شدن انبار می‌شوند...!

حالا بازهم با نزدیک شدن به شب عید داستان انبارهای پر و پیمان از میوه دهان‌به‌دهان مسئولان می‌چرخد اما واقعیات و قیمت‌های بازار روایت‌گر چیز دیگری است که البته برای درک این دوگانگی و تضاد هم فقط کافی است تا سری به چند بازار اصلی شهر بزنید تا بدانید میان حرف مسئول و دیده‌های مردم تفاوت از زمین تا کجاست.

سؤال اینجاست که اگر به گفته آقایان میوه به‌اندازه کافی در انبارها وجود دارد و اصناف، تعزیرات و ستاد تنظیم بازار هم با شدت و حدت و شب‌نخوابی و عرق ریختن و خون‌دل خوردن در حال رصد 24 ساعته بازار و برخورد قاطع و تأثیرگذار با گران‌فروش و محتکر هستند پس چرا اثری هرچند کم و کم‌رنگ از این تلاش و وفور نعمت نمی‌بینیم.

درعین‌حال انباشته شدن هزاران تن میوه در انبارها و سردخانه (به نام توزیع در شب عید) به چه درد می‌خورد وقتی سهم خانواده‌ها از این نعمات الهی چیزی جز حرف نیست و آیا این‌همه میوه قرار است داستان همان کت و شلواری شود که به قول قدیمی‌ها به شب عروسی نرسیده و حالا باید خرج عزا شود؟

خیلی دردناک است اگر بدانیم و البته یادآور شویم که در سال‌های قبل اخبار بسیار زیادی از فساد و تباهی و متعاقباً دورریز هزاران تن میوه‌ای را در شبکه‌های اجتماعی و اخبار رسمی شنیده‌ایم که ظاهراً قرار بوده رونق‌بخش سفره‌های ایام عید باشد اما از سر طمع و حرص عده‌ای محتکر و انباردار از خدا بی‌خبر آن‌قدر در انبار و سردخانه و کُنج باغ و پستو ماندند تا در نهایت به‌دلیل گندیدگی و فساد و عدم قابلیت استفاده حتی برای حیوانات جای بهتر از دل بیابان‌ها و دره‌های بیرون شهر پیدا نکردند.

و البته این همه در حالی بود که هیچ‌وقت و هیچ‌کس حاضر به پاسخگویی در این زمینه نشد که اگر اقسامی از میوه برای تنظیم بازار و توزیع آن برای ایام شب عید ذخیره شده بوده پس چرا به‌جای عرضه به دست مصرف‌کننده آن‌قدر نگه‌داشته تا تباه و دور ریخته شوند.

درواقع این محصولات تنظیم بازاری باید در زمان عید نوروز توزیع می‌شد و تحت هیچ عنوانی در انبارها نمی‌مانند اما وجود بهانه‌هایی نیم‌بند مانند صادرات و توزیع تدریجی مانع از این کار شد درحالی‌که کار بسیاری از انبارداران و سردخانه‌داران جزء و حتی غرفه‌داران تنظیم بازار...! صادرات نیست که بخواهند بنام توزیع تدریجی و صادرات ذخیره‌سازی انجام داده تا در فروردین و حتی چند ماه بعد اقلام مذکور را که بر اساس قانون برای تنظیم بازار و توزیع داخلی در اختیار آن‌ها قرار داده شده بوده را به قیمت خون پدرشان به ملت بیچاره بفروشند.

البته روایت تلخ انبار کردن میوه شب عید در کشور ما حرف تازه‌ای نیست که کسی آن‌را نشنیده و یا مسئولی بخواهد از در انکار آن برآید چه اینکه وقتی شما در فروردین و اردیبهشت شاهد عرضه پرتقال و سیب در مقادیر بالا و در بازارها باشید قطعاً باید بپذیرید که این همان مرکباتی است که باید در شب عید سر سفره شما می‌بود اما حالا و به لطف وجود عده‌ای از خدا بی‌خبر با قیمتی ده‌چندان سر از سبزه‌میدان و سر گذر و... درآورده است.

حالا اما داستان آن حجم نامشخص از میوه‌هایی که در همان انبار خراب و دیگر چاره‌ای جز معدوم و دفن کردن آن‌ها در بیابان‌های بیرون شهر وجود ندارد هم به‌جای خود دستاورد تلخ و تأسف‌باری از بی‌نظارتی و بی‌توجهی و عدم برخورد از سوی مسئولان و حرص و طمع عده‌ای خدانشناس که مصداق بارزی هستند بر آن مثل معروف که عنوان می‌دارد نه خودخوری نه کس دهی گنده کنی به...؟ دهی

واقع امر اینجاست که تا امروز هیچ انسانی از نخوردن میوه شب عید نمرده و نخواهد مُرد اما قطع یقین وقتی شاهد چنین تنگ‌نظری‌، طمع‌ورزی‌ و حرص زدن‌ها برای ایجاد کاهش و متعاقباً افرایش سود حاصل از گران‌فروشی باشیم باید قبول کنیم که این انسانیت ماست که مرده.

درواقع سورچرانی بر نگاه خشکیده مردم تنگ‌دست به میوه‌ای که از احتکار و انبارداری دلالان و سود جویان قیمت آن سر به فلک کشیده و یا هدر دادن نعمتی که باید در دست و دهان خلق خدا قرار می‌گرفت از آن‌دسته گناهان و معاصی است که بی‌شک خدا از آن نخواهد گذشت و قطعاً عواقب آن دامان مرتکبانشان را هم در این دنیا و هم در آخرت خواهد گرفت.