لزوم بررسی یک پرسش؛

آیا غربالگری سندرم داون در ایران هزینه‌ای اثربخش است؟

سپهرغرب، گروه اجتماعی: با توجه به مطرح شدن مکرر موضوع غربالگری در رسانه‌ها، مطالعات «تحلیل هزینه اثربخشی روش‌های غربالگری سندرم داون» انجام شده با هدف بررسی روش‌های غربالگری پیش از تولد سندرم داون انجام شده است.

بحث غربالگری سندرم داون مدتی است که به‌واسطه طرح موضوع ساماندهی این فرآیند در طرح جوانی جمعیت در مجلس، مورد توجه رسانه‌ها و جوامع علمی قرار گرفته است.

در این خصوص نتایج یکی از مطالعات تحلیلی دانشگاهی که در دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شده بود، پیش از این مورد توجه بعضی رسانه‌ها قرار گرفت. در ادامه خلاصه مطالعه دیگری که در قالب پایان‌نامه تخصصی در گروه پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام و دفاع شده و جزئیات آن در سامانه پژوهش‌یار و کتابخانه این دانشگاه قابل دسترسی است، مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.

این مطالعه با عنوان «تحلیل هزینه اثربخشی روش‌های غربالگری سندرم داون، در سه ماهه نخست بارداری» انجام شده و هدف این مطالعه بررسی روش‌های غربالگری پیش از تولد سندرم داون و تحلیل هزینه اثربخش بودن این روش‌ها بوده است.

این مطالعه در دو فاز به اجرا درآمد، فاز نخست مطالعه شامل مرور نظام‌مند مطالعات هزینه اثربخشی درباره روش ترکیبی در غربالگری سندرم داون، از نظر مدل مورد استفاده و پیامدهای انتخاب شده جهت ارزیابی هزینه -اثربخشی این روش بود.

فاز دوم شامل ارزیابی اقتصادی غربالگری سندرم داون به روش ترکیبی به صورت ارزیابی هزینه- فایده و ارزیابی هزینه-اثربخشی غربالگری سندرم داون انجام شد.

جهت ارزیابی هزینه فایده، هزینه پیدا کردن یک جنین مبتلا با هزینه زندگی یک کودک مبتلا به سندرم داون مقایسه شد. به‌منظور ارزیابی هزینه -اثربخشی غربالگری سندرم داون، به روش ترکیبی، این روش با غربالگری نکردن، مقایسه شد و با تقسیم تفاوت هزینه غربالگری کردن و غربالگری نکردن بر تفاوت حاصل از این دو روش، هزینه -اثربخشی افزایشی (ICER:Incremental Cost Effectiveness Ratio ) غربالگری به روش ترکیبی به دست آمد.

در ارزیابی هزینه - اثربخشی روش ترکیبی در غربالگری سندرم داون، مشخص شد نسبت هزینه اثربخشی این فرآیند منفی می‌باشد و عدد خالص منافع پولی(NMB:Net Monetery Benefit) نیز منفی به‌دست آمد.

لزوم آگاهی بخشی و احترام به انتخاب بیمار

یکی از مسائل مهم در اجرای مداخلاتی مانند غربالگری، احترام به انتخاب افراد و نتیجه آن انتخاب آگاهانه است. به این ترتیب اگر اطلاعات افراد خوب نباشد یا رفتارشان منعکس‌کننده نگرششان نباشد، انتخاب آگاهانه صورت نپذیرفته است.

بر اساس مطالعه دانشگاه علوم پزشکی ایران، آگاهی مادران باردار، درباره غربالگری سندرم داون، بسیار پایین بود به‌طوری‌که تنها نیمی از مادران بارداری که تست را انجام داده بودند، درباره غربالگری آموزش دیده بودند، به‌طوری‌که 58درصد مادران، سونوگرافی NT مثبت و 62درصد آن‌ها تست سرمی مثبت را معادل ابتلاء جنین خود به سندرم داون می‌دانستند.

مسئله مهم دیگر در بررسی احترام به انتخاب اجباری نبودن تست‌های غربالگری است. در حالی که این تست‌ها در کشورهای پیشرفته به‌طور کاملاً اختیاری انجام می‌شود در ایران علیرغم اختیاری بودن این تست‌ها به لحاظ دستوری، در عمل رفتارهای توهین‌آمیز برخی از پرسنل مامایی در صورت عدم پذیرش غربالگری از جانب مادر باردار و اخذ رضایت‌نامه کتبی مبنی بر پذیرش مسئولیت عواقب عدم انجام غربالگری از مادر، که به‌شدت باعث تحقیر و ایجاد اضطراب در مادر باردار می‌شود، از اجباری بودن این تست‌ها حکایت می‌کند.

در مشاهدات به‌عمل‌آمده، دیده شد در نتیجه عدم آموزش کافی، برخی از مادران باردار فکر می‌کنند، این آزمایش مانع بیمار شدن جنین می‌شود.