استاد طراحی صنعتی، دانشگاه تهران مطرح کرد:

لزوم همخوانی مبلمان شهری همدان با تمدن هزاران ساله

حفظ هویت مکان یک ضرورت برای مبلمان شهری در همدان

سپهرغرب، گروه شهر - طاهره ترابی‌مهوش: استاد طراحی صنعتی، دانشگاه تهران با تأکید براینکه از دیدگاه طراحان، انتخاب و طراحی مناسب مبلمان شهری، حفظ هویت مکان و نمود بیشتر آن را ممکن می‏سازد گفت: این برخورد در احیای مناطق تاریخی و به‌ویژه شهری عجیبی همچون همان‌که ساختار تمدنی آن به هزاران سال قبل بازمی‌گردد بسیار مؤثر است.

مبلمان شهری و توجه به فضاسازی محیطی در شهرهای امروز به‌عنوان عنصری تحول‌آفرین است که می‌تواند چهره شهر را نیز به‌عنوان یک نماد در بخش‌های مختلف فرهنگی و اجتماعی و حتی اقتصادی به همگان معرفی کند، شناخته می‌شود. در دنیای کنونی اهمیت طراحی تجهیزات و مبلمان شهری درحدی است که از تمامی گروه‌ها و تخصص‌ها در زمینه طراحی مبلمان شهری کمک گرفته می‌شود اجزایی که گذشته از کاربردهای خاص خود به زیبایی و نظم شهر نیز سامان می‌بخشد، بدیهی است که آنچه به شهر هویت می‌بخشد و برای ساکنان آن آسایش را به همراه می‌آورد، انبوه ساختمان‌ها و ترافیک در فضاهای شهری نیست بلکه منظر شهری، پارک و مبلمان آن است و این خصوصیات بارز است که شهرها را از یکدیگر متمایز می‌سازد، بنابراین هویت بخشیدن به فضاهای شهری، علاوه بر ویژگی فرم و طرز قرارگیری ساختمان‌های اطراف، به چگونگی استقرار و کیفیت مبلمان شهری نیز بستگی دارد حال آنکه طی سال‌های اخیر در شهری همچون همدان این مهم تا حدودی پررنگ‌تر شده اما هنوز با استانداردهای شهر ایده‌آل فاصله بسیار است بنابراین با توجه اهمیت موضوع بر آن شدیم تا دراین‌باره با مدرس دانشگاه و کارشناس طراحی شهری گفت‌وگویی را ترتب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

رضا لاهیجی با اشاره به اینکه شهر یک اثر هنری بزرگ است که آفرینندگانی به وسعت خود و به تعداد جمعیتش دارد گفت: هدف غایی یک شهر ایجاد محیطی خلاق و پرورنده برای مردمی است که در آن زندگی می‌کنند چنین محیطی با گوناگونی بسیار، آزادی انتخاب به افراد داده و زمینه خلاقیت را فراهم می‌آورد.

وی تأکید کرد: فضای شهر حداکثر ارتباط را با مردم و زیستگاه پیرامونشان برقرار می‌سازد و تنها یک وسیله برای در اختیار گذاردن تمام این‌ها در دست دارد که آن‌هم امکانات مناسب شهری است.

این کارشناس ارشد طراحی صنعتی از دانشگاه تهران با اشاره به اینکه در فضای میان ساختمان‌ها و بناها، عناصر مکملی نیاز است تا زندگی شهری را سامان بخشد ابراز کرد: درواقع مبلمان شهری را می‌توان تجهیزاتی همچون اثاث یک خانه قلمداد کرد که امکان زندگی را در فضای محصور میان سنگ و بتن و شیشه فراهم آورد.

لاهیجی با بیان اینکه این اجزا، جریان حرکت، سکون، تفریح و اضطراب را در شهر تنظیم می‌کنند و به آن روح می‌بخشند تأکید کرد: اثاثه، تجهیزات یا مبلمان شهری، خیابانی یا فضای باز اصطلاحات رایج این تسهیلات و امکانات هستند. این تسهیلات در انگلستان بیشتر به «مبلمان خیابانی» و در آمریکا به «مبلمان همگانی» با «مبلمان فضای باز» معروف هستند.

وی با تأکید بر اینکه مبلمان واژه فرانسوی به معنای مجموعه اثاثه و دکوراسیون یک محل است و اتلاق آن تنها به صندلی و میز توسط عامه مردم درست نیست تصریح کرد: رایج‌ترین ترکیب فوق «مبلمان شهری» است که می‌تواند دربردارنده مفاهیم ضمنی در شهر نیز باشد پس براین اساس دامنه مفهومی و کاربردی این واژه بسیار گسترده است.

این طراح شهری با بیان اینکه مبلمان شهری به مجموعه وسیعی از وسایل، اشیاء، دستگاه‌ها، نمادها، خرده بناها، فضاها و عناصری گفته می‌شود که چون در شهر و خیابان و در کل در فضای باز نصب شده‌اند و استفاده عمومی دارند، به این اصطلاح معروف شده‌اند تشریح کرد: بنابراین وظیفه و مسئولیت خطیری برای برنامه‌ریزی، ساماندهی، آرام‌سازی و بهسازی فضا و تجهیزات شهری بر دوش مسئولین، مدیران، طراحان و هنرمندان است.

لاهیجی که خود مبتکر ایجاد اداره مبلمان شهری در شهرداری تهران است گفت: ساختار برنامه‌ای که می‌تواند شهر را از هر دو بعد منظر شهری و حرکت در شهر ساماندهی کند به دو بخش اصلی طراحی محیطی و نمای شهری و نیز مبلمان و تجهیزات شهری اتلاق می‌شود.

وی با بیان اینکه که طراحی محیطی و نمای شهری دربردارنده فضاسازی، محوطه‌سازی، کف‌سازی، پیاده‌‌راه‌سازی، نقاشی دیواری، مرمت، نورپردازی، پاک‌سازی جداره‌های شهری و نماسازی، احیاء بافت‌های با ارزش تاریخی، فرهنگی، معماری و کاربردهای شهری، آرام‌سازی است، گفت: مبلمان و تجهیزات شهری نیز شامل کلیه ملزومات و اثاثیه شهری که در محیط شهر قرار می‌گیرند که به بیش از یکصد عنوان از نرده و میله‌های راه‌بند و روشنایی گرفته تا ایستگاه‌های اتوبوس، سرویس‌های بهداشتی، تابلوها، بیلبوردهای تبلیغاتی، سطل زباله و پله‌های عابر پیاده تقسیم می‌شود.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه تقسیم‌بندی عناصر مبلمان شهری به صورت‌های مختلفی عنوان‌شده ولی در کل می‌توان آن را در چهار گروه اصلی مبلمان خیابان، مبلمان پارکی، مبلمان ترافیکی، سازه‌های اطلاع‌رسانی و تبلیغاتی احصا کرد گفت: امروزه تجربه و کاربرد عناصر شهری نشان داده که استفاده از تجهیزات و مبلمان مناسب تا چه حد می‌تواند اثر مثبتی بر روی شهروندان و استفاده‌کنندگان از محیط‌های شهری داشته باشد؛ به‌طور مثال طراحی نشیمن مناسب به مردم این امکان را می‌دهد که در فرصت‌های لازم از نشستن و دیدن فضای شهری لذت برده و حتی ارتباط اجتماعی و کلامی با یکدیگر برقرار کنند.

لاهیجی با تأکید بر اینکه منطبق با پژوهش‌های شهری و زیست‌محیطی که در بیش از 50 شهر جهان به‌صورت ملموس داشتم نشان می‌دهد که استفاده‌کنندگان و عموم مردم خواستار چندمنظوره بودن تجهیزات شهری و زیباسازی هرچه بیشتر آن هستند خاطرنشان کرد: در واقع انتظار می‌رود مبلمان شهری به‌صورت یک سمبل یا نماد و حجم شهری درآمده و متناسب با طراحی زیبای اتومبیل‌ها و محصولات مدرن به توقعات زیبایی‌شناسانه مردم و نیازهای دنیای امروز نیز جواب دهد.

وی ادامه داد: به همین دلیل در سراسر جهان مطالعات و مسابقات بسیاری در زمینه طراحی بهینه مبلمان شهری صورت می‌گیرد.

وی با اشاره به اهمیت توجه به هویت و فرهنگ در طراحی مبلمان شهری ابراز کرد: متأسفانه با رشد شهرها و حومه‏ها، گرایش افراطی در یک شکل کردن چهره شهری به وجود آمده است، به‌گونه‌ای که اغلب تفاوت کمی در روحیه مبلمان نقاط مختلف شهر یا حتی گاهی میان چند کشور دیده می‌شود. این در حالی است که هنوز هم جذاب‏ترین و به‌یادماندنی‌ترین محله‏ها آن‌هایی هستند که با شکل و شمایل ویژه و مختص به خود در خاطره‏ها جای می‏گیرند و شاید از همین روست که در کوشش‌های جدید برای نوسازی و ساماندهی شهرها به این خصوصیات توجه بسیار می‌شود.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه از دیدگاه طراحان، انتخاب و طراحی مناسب مبلمان شهری، حفظ هویت مکان و نمود بیشتر آن را ممکن می‏سازد گفت: این برخورد در احیای مناطق تاریخی و به‌ویژه شهری عجیبی همچون همان‌که ساختار تمدنی آن به هزاران سال قبل بازمی‌گردد بسیار مؤثر است.

لاهیجی با اشاره به اینکه با به اتکا به همین بافت اجتماعی تثبیت شده و ریشه‏دار در همدان می‌توان در مدت‌زمانی کافی و با روشی پویا، خیابان‌های محله و شهر را به‌گونه‌ای مجهز کرد که بازتاب فرهنگ آن باشد اذعان کرد: در حقیقت، فراهم آوردن امکان بهره‏وری رفاهی و زیبایی‌شناختی از محیط‌زیست، به معنای ارج نهادن به زندگی و ارزش‌های تمدن است.

وی با اشاره به اینکه یکی از دلایل مهم بی‌هویتی شهرهای امروز، عدم توجه به تفاوت‌های موجود بین فضاهای مختلف شهری، اکتفا نمودن به طرح‌های یکنواخت و به‌اصطلاح استاندارد و پرداختن به ظرفیت‌های مفهومی است بدون در نظر گرفتن ارزش‌های زیباشناسی شهری و هنری و بسنده نمودن به امکانات تولید و صنعت آن‌هم از نوع ابتدایی‌ترین آن است گفت: آنچه مسلم است اینکه ارزش‌های عملکردی و زیباشناختی شهری، از طریق برخورد مجزا و مشخص با هر یک از فضاهای خرد و کلان ایجاد می‌شود.

وی با بیان اینکه پرداختن کلی به فضاهای شهری و همه‌چیز را با یک دید نگاه کردن به معنای نفی تک‌تک ارزش‌ها است ابراز کرد: شاید بنیادی‏ترین اقدامی که می‌تواند در کنار ساماندهی مبلمان شهری، بافت شهر را ازنظر کیفی به وضعیت مطلوب نزدیک سازد، رعایت مواردی همچون تهیه الگوها، ضوابط قابل‌انعطاف و سنجیده برای بهسازی و توسعه، آینده‌نگری هوشمندانه است.

این مدرس طراحی شهر با تأکید بر لزوم تخصص‌گرایی در عرصه طراحی مبلمان شهری گفت: برپایی جشنواره‌های تخصصی یکی از راهکارها در عرصه شکوفایی استعدادها در حوزه مبلمان شهری است.

لاهیجی با تأکید بر اینکه برپایی این جشنواره‌ها می‌تواند علاوه بر افزایش مشارکت مردم در فرآیند ساخت شهرها تبدیل به یک فستیوال همراه با جشن و فضای شاد شود تصریح کرد: ما داریم به سمتی حرکت می‌کنیم که باید بدانیم مبلمان شهری به‌تنهایی برای فضای شهری ما کافی نیست و هدف ما تنها این نیست که فقط در فضای شهری نیمکت، آبخوری یا پل عابر پیاده بگذاریم، بلکه خیلی گسترده‌تر از این حرف‌هاست، ما امروزه می‌دانیم که برای زیباتر شدن چهره شهرها حتماً باید با هنر اصیل خودمان، فرهنگ زیبای ایرانی و معماری کهن و شگفت‌انگیزی که ما در دوره‌های مختلف شاهدش هستیم، ارتباط برقرار کنیم.

وی خاطرنشان کرد: بنابراین بهتر است ما مبلمان شهری را با ترکیب هنر و طراحی شهری ببینیم و ادغام این‌هاست که به فضای شهری کیفیت می‌دهد حال آنکه هدف ما این است که کیفیت فضای شهری را بالاتر ببریم که در نتیجه کیفیت زندگی شهری افزایش پیدا کند.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد به نظر می‌رسد مطالعه و برنامه‌ریزی و درنهایت اجرای مبلمان شهری امروزه به یک علم و تخصص ویژه در مدیریت شهری نیازمند است و می‌بایست از این علم به‌صورت بومی و بر اساس نیاز هر شهر بهره برد بنابراین پیشنهاد می‌شود در همدان نیز اداره‌ای خاص متولی تهیه و تدوین طرح‌های مرتبط با مبلمان شهری داشته باشیم.