تأثیر متقابل شهر و شهرنشینی بر کرونا چیست؟

سپهرغرب، گروه شهر: معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان با اشاره به تأثیر متقابل شهر و شهرنشینی بر کرونا، گفت: نقشه‌های وضعیت شیوع کرونا در شهرهای کشور و انطباق آن با فقر شهری، نابرخورداری و فرودستی شهری و تله‌های فضایی فقر نشان می‌دهد که چگونه شهرسازی که مطابق با نیاز شهروندان نیست موجب گسترش بحران کرونا شده است.

سیداحمد حسینی‌نیا اظهار کرد: مسائلی همچون پاندمیک بودن بحران کرونا، ماندگاری طولانی، نامرئی بودن عامل بحران، تأثیرهای ژرف اقتصادی و اجتماعی و بروز آن در دل بحران تغییرات اقلیمی، این بیماری را به پدیده‌ای خاص شامل فرایندهای اقتصادی، اجتماعی، نهادی و محیط زیستی بدل ساخته است که نشان می‌دهد ناپایداری و خلل در تاب‌آوری شهری تنها مقوله‌ای مربوط و منحصر در سازه بنا نیست، بلکه به بافت شهر، سیستم تأسیسات و تجهیزات شهر، مبلمان شهری و اکوسیستم شهری وابسته است.

وی افزود: این ویروس تا حد زیادی بر محمل جهانی شدن و رشد سریع شهری و توسعه حمل‌ونقل ملی و بین‌المللی شیوع و گسترش یافته است و به نظر می‌رسد شیوع گسترده بیماری کرونا جلوه عینی تعریف از جهانی شدن به عنوان پدیده‌ای فراگیر و جهانشمول است که تمام ابعاد و جنبه‌های حیات بشری را تحت تأثیر قرار داده و با در هم شکستن مرزهای مکانی و زمانی جهان را درگیر معضلی به نام بیماری کرونا با پیامدهای زیانبار فردی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی کرده است.

معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان با اشاره به تأثیر متقابل شهر و شهرنشینی بر کرونا، تصریح کرد: یکی از این موارد مدیریت یکپارچه شهری است؛ نقشه‌های وضعیت شیوع کرونا در شهرهای کشور و انطباق آن با فقر شهری، نابرخورداری شهری، فرودستی شهری و تله‌های فضایی فقر نشان می‌دهد که چگونه شهرسازی که مطابق با نیاز شهروندان نیست موجب گسترش بحران کرونا شده است.

وی با اشاره به موضوع مشارکت، تاکید کرد: امروزه مشارکت شهروندان به عنوان یکی از ارکان اصلی فعالیت برنامه‌ریزی و مدیریت شهری جامعه شهری در نظر گرفته می‌شود، اما با وجود تأکیدات زیاد این موضوع کمتر در شهرهای ایران عملیاتی شده است.

حسینی‌نیا ادامه داد: استفاده از ظرفیت اجتماعی و قدرت کنشگری جامعه مدنی و شبکه‌های اجتماعی آفلاین نظیر مساجد و نهاد بسیج محلات، انجمن‌های صنفی و حرفه‌ای و خیریه‌ها به منظور پذیرش بخشی از مسئولیت دولت می‌تواند در کاهش تأثیرات منفی کرونا مؤثر بوده و موجب افزایش روحیه اجتماعی شهروندان شود.

وی از دیگر تأثیرات متقابل شهر و شهرنشینی بر کرونا را عرصه عمومی و فضاها شهری دانست و گفت: فضاهای عمومی شهری فضاهایی هستند که به عموم جامعه تعلق دارد و با حضور انسان و فعالیت وی معنا پیدا می‌کند و در آن مراودات اجتماعی رخ می‌دهد.

معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان افزود: طراحی فضاهای عمومی بدون در نظر گرفتن مسائل اجتماعی امری ناممکن است، اما با وجود کرونا نشان داده شد که ضمن حضور در فضاهای شهری رعایت حریم فردی نیز الزامی است. حضور شهروندان در اینگونه فضاها باید همراه با ملاحظاتی باشد که سلامتی و رفاه بلندمدت شهروندان را تأمین کند همچنین زمینه‌های طراحی مکان‌های شهری برای ایجاد نشاط در بین شهروندان فراهم شود.

وی اظهار کرد: ایجاد فضاهای شهری باز و مناسب در مقیاس محلات، نه به‌صورت منفرد، بلکه به‌صورت شبکه‌ای از فضاهای باز متصل به هم ترجیحاً از طریق پیاده‌راه سر سبز و تنظیم ضوابط استفاده از مراکز عمومی و فضاهای باز برای حضور اجتماعات باید مورد ملاحظه قرار گیرد.

 توجه به "رویکرد تکنولوژی محور" در شهر هوشمند

حسینی‌نیا با بیان این که به‌کارگیری بعضی الزامات و اقدامات می‌تواند به افزایش تاب‌آوری شهرها در مواجهه با بیماری‌های فراگیر مانند کرونا منجر شود، تصریح کرد: از جمله این موارد ایجاد مدیریت یکپارچه بحران متشکل از تمامی نهادهای اجرایی کشور و سازماندهی خدمات به شکل یک قرارگاه بهداشتی_درمانی به منظور ایجاد وحدت رویه و اجتناب از اقدامات جزیره‌ای، آگاهی بخشی و ارتقای شفافیت در جامعه از طریق ایجاد و تقویت سیستم‌های اطلاع‌رسانی فیزیکی (بیلبوردهای آموزشی، بنرها، بروشورها و…) و الکترونیک (رسانه‌های عمومی، کانال‌ها، سایت‌ها، و شبکه‌های مجازی، پاسخگویی تلفنی و برگزاری رزمایش‌های دفاع بیولوژیک و آموزش شهروندان، گروه‌های داوطلب و نهادهای اجتماعی) در مواقع پیش و پس از وقوع بحران در مقیاس ملی به منظور ارتقای آمادگی جامعه است.

وی با اشاره به موضوع مهم شهر هوشمند، گفت: یکی از رویکردهای کلی شهر هوشمند "رویکرد تکنولوژی محور" است که بر اساس آن فرآیندها و خدمات شهری در یک شهر متصل کارآمدتر و مناسب‌تر خواهد بود.

معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان با بیان این که جمع‌آوری داده‌ها و تبدیل آن‌ها به اطلاعات از طریق ابزارهای تحلیلی قدرتمند در ارتقای مدیریت شهری کمک شایانی می‌کند، گفت: این رویکرد را می‌توان با مواردی همچون توسعه خدمات شهری الکترونیک (دولت، شهرداری، بانک‌ها، خدمات قضائی و ثبتی) در بستر اپلیکیشن‌های تلفن هوشمند، حمایت از توسعه و ایجاد پلتفرم‌های ارائه کالا و خدمات اینترنتی و در بستر اپلیکیشن‌های تلفن هوشمند، تشویق استارت آپ‌ها برای برگزاری مجازی رویدادهای آموزشی فرهنگی مذهبی هنری برای مقابله با کرونا به کار گرفت.

وی اظهار کرد: تراکم شهرها، تأثیر بسزایی در سهولت مهار هرگونه بیماری همه‌گیر دارد، به‌ویژه در شرایطی مانند وضعیت کنونی که رعایت فاصله فیزیکی حیاتی است.

حسینی‌نیا ادامه داد: احتمال شیوع اپیدمی‌ها در محله‌های فقیرنشین و سایر مناطق با تراکم جمعیت بالا، رعایت نشدن شرایط بهداشتی، رعایت نشدن فاصله فیزیکی، سطح آگاهی کمتر، کاهش امکانات عمومی مانند آب، اجتماعات عمومی غیرقابل‌ اجتناب و دیگر موارد بیشتر است. با این‌ حال به‌طورکلی، تراکم جمعیت در شهرها اجتناب‌ناپذیر است.

وی با اشاره به موضوع «نوشهرگرایی»، تصریح کرد: نوشهرگرایی به طور کلی سفر خودرویی را منع نمی‌کند بلکه گزینه‌های حمل و نقل را افزایش و حق انتخاب بیشتری را برای شهروندان یک شهر برای رفتن به مقصد (Destination) فراهم می‌کند.

معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان با بیان این که بناها در نوشهرگرایی پیاده‌روی را تسهیل می‌بخشد و سیستم حمل و نقل شهری را به سمت شبکه‌ای شدن سوق می‌دهد، افزود: در نوشهرگرایی، الگوهای کاربری زمین قابل دسترسی‌تر و تسهیلات کافی را برای پیاده‌روی شهروندان جهت خرید و حضور در جمع‌های محلی برای دیدار هم آسان و احساس امنیت را برای زیست کودکان، کهنسالان و معلولان جامعه امکانپذیر می‌کند.

وی برخی از مهمترین ویژگی‌های این رویکرد را قابلیت پیاده‌روی، پیوستگی، کیفیت معماری و طراحی شهری عنوان کرد و ادامه داد: در قابلیت پیاده‌روی بیشتر خدمات در فاصله ١٠ دقیقه پیاده از خانه یا کار قرار دارد و طراحی‌های خیابان‌ها بیشتر دوستدار پیاده و عاری از خودرو جز در موارد خاص است.

حسینی‌نیا تاکید کرد: در ویژگی پیوستگی، خیابان‌ها به صورت شبکه پیوسته و پیاده‌روی را آسان می‌کند، البته متأسفانه در بسیاری از شهرهای ما به دلایل عدیده مخصوصاً نبوده پیاده‌روهای مسطح و خیابان‌های پر شده از خودرو، پیاده روی بسیار سخت و خطرآفرین شده است.

وی با بیان این که کاربری مختلط ترکیبی از مغازه‌ها، ادارات و… در محلات است، افزود: کیفیت معماری و طراحی شهری تاکید بر زیبایی، آسایش انسان، مقیاس معماری انسانی و محیط زیبا، روح جامعه شهری را سرزنده‌تر می‌کند.