در خانه گردشگری کنیم؛

مسجد جامع «کوردوبا» نمادی از تلفیق هنر اسلامی و مسیحی

آشنایی با مساجد جهان

سپهرغرب، گروه گردشگری: مساجد در هر کشوری و برای هر ملتی از مهم‌ترین اماکن مذهبی، تاریخی و فرهنگی هستند. سبک و شیوه ساخت مساجد مختلف در سراسر جهان نیز موجب شده این اماکن علاوه‌بر کارکرد اصلی خود، به جاذبه‌های خیره‌کننده‌ای از تاریخ و فرهنگ ملل تبدیل شوند.

باید گفت که فعالیت مساجد در اروپا با توجه به اینکه بخش‌های مختلف این قاره طی دوره‌هایی تحت کنترل مسلمانان بوده است، قدمتی بسیار طولانی دارد؛ برای مثال حضور عثمانی‌ها در منطقه بالکان، مورها در اسپانیا و تاتارها در کشورهای بالتیک باعث برجای ماندن میراث غنی اسلامی در اروپا شده که مساجد بخشی از این میراث غنی هستند.

مسجد «کوردوبا» یکی از منحصربه‌فردترین دستاوردها و شاهکارهای قرن‌ها حضور مسلمانان در سرزمین آندلس اسپانیا بوده که در شهر کوردوبا واقع شده؛ این مسجد بی‌شک یکی از مهم‌ترین بناهای اسلامی در سراسر جهان و اروپا است.

شهر کوردوبا در جنوب اسپانیا و در منطقه اندلس قدیمی قرار دارد و یکی از مهم‌ترین مراکز حکومتی مسلمان فاتح اروپا بود که از طریق آن بخش‌های شمالی اروپا و آفریقا را تحت تسلط خود داشتند. ناحیه کوردوبا یکی از اسرارآمیزترین بخش‌های اسپانیا است که وجود داستان‌های عجیب در مورد آن بازدید از مسجدش را با هیجان همراه خواهد کرد.

گفته می‌شود که بنای مسجد کوردوبا در ابتدا مربوط به کلیسا بوده و پس از فتح اسپانیا توسط تمدن‌های اسلامی به مسجد تبدیل شده است و چون در دوره‌های مختلفی این چرخه اسلام و مسیحیت چند باری در اسپانیا تغییر کرده، این بنا درحال حاضر به‌نام مسجد کلیسای کوردوبا شناخته می‌شود. همین دو کاربری بودن بنای کوردوبا به نمادی از تلفیق هنر اسلامی و مسیحی تبدیل شده که در هنگام بازدید چشم‌ها را خیره می‌کند.

این مسجد اما در قرن هشتم که اسلام در اسپانیا گسترش پیدا کرده بود، به یکی از 300 مسجد اروپایی تبدیل شد که برای رقابت با قسطنطنیه و دمشق بنا شده بود و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بناهای معماری اسلامی که از زمان مورمورها باقی‌ مانده بود، در سال 1984 میلادی همراه با بخشی از شهر کوردوبا در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.

برخی معتقدند که تغییرات مذهبی شهر کوردوبا که در طول تاریخ رخ داده، به‌خوبی در بنای باشکوه مسجد جامع این شهر به نمایش درآمده و بنای این مسجدکلیسا یکی از بهترین نمونه‌های معماری مغربی است.

البته درخصوص محل قرارگیری این مسجد نیز گفته شده که در ابتدا محل مسجد منزلگاه یک معبد رومی بوده که بعد از مدت‌ها به کلیسای «ویزیگوت» تبدیل شده است. سپس در سال 711 میلادی زمانی که مسلمان‌ها به سرزمین اندلس ورود کردند، کلیسای ویزیگوت به دو بخش یکی برای عبادت مسیحیان و دیگری برای عبادت مسلمانان تقسیم شد. بااین‌حال گفته می‌شود که «امیر عبدالرحمان» در سال 784 دستور تخریب بخش کلیسا را صادر و شروع به ساخت مسجدی بزرگ کرد. ساخت بنای این مسجد چیزی بیش از دو قرن به طول انجامید و سرانجام در سال 987 میلادی ساختمان مسجد پس از اتمام به بزرگ‌ترین مسجد در تمام قلمرو اسلام تبدیل شد.

درخصوص نام این مسجدکلیسا همچنین می‌توان گفت که مردم و علاقه‌مندان علاوه‌بر «کوردوبا» با نام «طرقبه» که یک نام عربی است، برای نام‌گذاری این مسجد استفاده می‌کنند، البته نام این مسجدکلیسا در اسناد تاریخی به‌جای‌مانده از گذشته به‌نام «مسجد جامع حضرت» نیز به ثبت رسیده است.

همان‌طور که گفته شد، این مسجد یکی از مهم‌ترین نمونه‌های معماری اسلامی در غرب است و سبک‌هایی از معماری اموی و اسپانیایی در آن به‌کار رفته؛ برای مثال سبک‌های گوتیک، رنسانس و باروک از مهم‌ترین سبک‌های معماری غربی هستند که در نمای بیرونی و داخلی این مسجدکلیسا به چشم می‌خوردند و چشمان مخاطب خود را خیره می‌کنند.

مسجد کوردوبا که در چهار مرحله مختلف در بیش از 200 سال ساخته شد، از قسمت‌های متفاوتی مانند تالاری پُر از ستون، حیاطی با یک حوض در وسط، باغ پرتقال، محوطه‌ای سرپوشیده در اطراف حیاط و مناره تشکیل شده است.

این مسجد مناره‌هایی به ارتفاع 20 متر دارد که با سنگ‌های مرمر پوشیده شده‌اند و روی آن‌ها با طراحی‌های اسلامی منقش شده است، کوردوبا همچنین علاوه‌بر مناره‌های گفته‌شده، میزبان مناره‌ دیگری به ارتفاع 93 متر بوده که در بخش جنوبی مسجد واقع شده و در آن از 19 در مسی استفاده شده است.

بنای کوردوبا چیزی حدود 180 متر طول و 130 متر عرض دارد و تنها کمی از کلیسای سنت‌پیر در رم کوچک‌تر است؛ این ساختمان تاریخی اما بیشتر با طاق‌های بزرگی شناخته می‌شود که به طاق‌های «کلیسای جامع آخن» در آلمان شبیه هستند. نکته قابل توجه درخصوص ساختمان این مسجد تعداد ستون‌های مرمر و سنگ عقیق سلیمانی آن‌ است که به 856 مورد می‌رسد و گفته شده که آن‌ها را از بقایای معبد رومی سابق این مکان و سایر ساختمان‌های ویران‌شده‌ رومی به‌کار گرفته‌اند و با نور هزاران چراغ روغنی کوچک در شب روشن می‌شوند.

یکی دیگر از قسمت‌های مهم این مسجدکلیسا طاق نعل اسبی آن است که با قطعات طلا و خطاطی‌های گوناگون تزئین شده و ترکیب درخشانی از رنگ‌های طلایی، آبی تیره، زرد و قهوه‌ای مایل به قرمز را به‌وجود می‌آورد.

همچنین در قسمت محراب مسجد گنبد هشت‌ضلعی زیبایی وجود دارد که با ستون‌ها و موزاییک‌های سبک بیزانس احاطه شده و نوشته‌هایی به زبان عربی را دربرمی‌گیرد. در مرکز این مسجد نیز همان‌طور که گفته شده بود، «کلیسای رنسانس» ساخته شد که به قرن 16 میلادی تعلق دارد و محراب بلند، سقف گوتیک، منبر باروک، دیوارهای رنسانس و طاق‌های اسلامی را شامل می‌شود و ترکیب این سبک‌های معماری مختلف در کنار یکدیگر، فضایی منحصربه‌فرد را به‌وجود آورده است.