لزوم توجه به موضوع افزایش جمعیت سالمندی در برنامه‌های دولت آینده

سپهرغرب، گروه اجتماعی: یکی از نیازهای جدی در ارائه برنامه‌های دولت آینده توجه به ساخت و توسعه زیرساخت‌های دوره سالمندی است؛ چراکه از 10 سال آینده ما با بحران افزایش جمعیت سالمندی روبه‌رو خواهیم شد.

سن سالمندی در کشورهای کمتر توسعه‌یافته 55 سال، در کشورهای درحال‌توسعه 60 سال و در کشورهای توسعه‌یافته 65 سال در نظر گرفته شده است. جمعیت سالمندان در ایران در سال 97، به 10 درصد جمعیت کشور رسید و پیش‌بینی این است که سال 1421، جمعیت سالمند ایران دو برابر می‌شود و در سال 1435، جمعیت سالمندی از 33 درصد عبور می‌کند. این شتاب سالمندی در جهان کم‌نظیر است.

این اطلاعاتی است که کمتر از یک سال قبل حسام‌الدین علامه رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان ارائه داد. این روزها اکثر کارشناسان حوزه سالمندی هشدار می‌دهند که «اگر برنامه‌ریزی جدی برای دوره سالمندی و پیری جمعیت نشود، کشور دچار بحران می‌شود و اینکه زیرساخت‌های کشور آماده پذیرش مقوله سالمندی نیست».

با این‌همه در مجموع سخنان داوطلبان شاخصی که در انتخابات دوره سیزدهم ریاست جمهوری ثبت‌نام کردند، کمتر از یک درصد سهمی برای سالمندان و آن‌هم نه به‌طور مستقیم در خصوص چالش جدی و قطعی پیش رو، می‌بینیم و این در حالی است که دولت آینده بیشترین سهم را در ساختن زیرساخت‌های مورد نیاز دوره سالمندی برای رسیدن به دورانی که با رشد جمعیت سالمندی روبه‌رو خواهیم بود دارد.

در مجموع سخنان داوطلبان شاخصی که در انتخابات دوره سیزدهم ریاست جمهوری ثبت‌نام کردند، کمتر از یک درصد سهمی برای سالمندان و آن‌هم نه به‌طور مستقیم در خصوص چالش جدی و قطعی پیش رو می‌بینیم و این در حالی است که دولت آینده بیشترین سهم را در ساختن زیرساخت‌های مورد نیاز دوره سالمندی برای رسیدن به دورانی دارد که در واقع با رشد جمعیت سالمندی روبه‌رو خواهیم بود.

به‌عبارت‌دیگر یقیناً یکی از مهم‌ترین برنامه‌های رئیس‌جمهور آینده باید توجه و داشتن برنامه‌ای مشخص برای توسعه زیرساخت‌های موردنیاز سالمندی از خدماتی تا رفاهی و بهداشتی و… باشد.

به‌صورت نمونه نمی‌توان ازنظر دور داشت که چهره سالمندی که از 10 سال آینده مشاهده خواهیم کرد شباهتی با چهره سالمندی که امروز مشاهده می‌کنیم ندارد. یکی از این تفاوت‌ها در بحث تجرد قطعی سالمندان است. در حال حاضر حدود 80 هزار سالمند داریم که دچار تجرد قطعی هستند و 700 هزار نفر بین 35 تا 40 سال و 700 هزار نفر بین 40 تا 45 سال هستند که ازدواج نکرده‌اند و در کل یک‌میلیون و 400 هزار نفر میانسال داریم که ازدواج نکردند و با این شرایط در 20 سال آینده حدود یک‌میلیون نفر به تعداد افرادی که تجرد قطعی دارند، افزوده می‌شود. این تجرد قطعی در دوره سالمندی با خود نیازهایی می‌آورد که یک سالمند دارای همسر و فرزند ندارد. اینکه آیا دولت برنامه‌ای برای این وضعیت دارد یا نه سؤال مهمی است.

از سوی دیگر بعد خانوار به 3.3 درصد در سال 95 رسیده است و در حال حاضر جامعه سالمندی ما در خانواده‌هایی زندگی می‌کنند که حدود 4 فرزند دارند، اما در سال‌های آتی تعداد فرزندانی که می‌خواهند از والدینشان نگهداری کنند، کاهش می‌یابد. بحث‌هایی چون امید به زندگی، مسائل اقتصادی سالمندان، عدم وجود مراکز رفاهی مخصوص سالمندان، مواجهه با پدیده سالمندی 20 تا 30 درصدی و… در کدام بخش از برنامه‌های کاندیداهای نهایی جای خواهد گرفت؟

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان درباره لزوم توجه جدی کاندیداهای ریاست جمهوری به مقوله پیری جمعیت و داشتن برنامه در خصوص تأمین زیرساخت‌های سالمندی گفت: تقریباً کارهای زیرساختی انجام شده در کشور برای مواجهه با سالمندی که در دهه دوم قرن پیش رو رخ می‌دهد، نزدیک به هیچ است و علت این قضیه عدم عزم جدی قانون‌گذاران و مجریان و عدم توجه همه‌جانبه هیئت دولت به موضوع سالمندی است.

  نیاز کشور برای توسعه زیرساخت‌های سالمندی

حسام‌الدین علامه ادامه داد: با وجود مصوبه هیئت دولت مبنی بر تشکیل شورای سالمندان، در پنج دولتی که بعد از مصوبه شکل گرفته هیچ جلسه‌ای با حضور رئیس‌جمهور برگزار نشده و با وجود تأکید بر حضور حداقل 12 وزیر در جلسه ملی سالمندان به‌غیراز وزیر رفاه هیچ وزیری در این جلسه شرکت نکرد و تنها یک جلسه در سطح معاونین وزیر سال گذشته تشکیل شد. از طرف دیگر ساختاری برای هماهنگی بین‌بخشی و راهبری امور سالمندان وجود ندارد. منظورم از سالمندان لزوماً سالمندان آسیب‌پذیر نیست، بلکه سالمندانی که در بطن جامعه و خانواده هستند منظورم است.

وی اظهار کرد: در مورد حوزه سالمندی ما قوانین الزام‌آور و برنامه‌های الزام‌آور مصوب مجلس نداریم و بیشتر مباحث به‌صورت شعاری و کلیشه‌ای و حداکثر به‌عنوان تعهد اخلاقی و مسئولیت اجتماعی مطرح شده است. ما شدیداً به الزامات قانونی در این حوزه نیاز داریم.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان بیان کرد: آخرین فرصت کشور برای درست کردن زیرساخت‌های کشور و آمادگی همه‌جانبه برای عوارض پیری جمعیت مربوط به دو دولت پیش روست و انتظار می‌رود کاندیداها به‌صورت ویژه در این حوزه برنامه‌های خود را اعلام و تبیین کنند. لازم است رسانه‌ها و فعالان حوزه اجتماعی این مهم را از کاندیداها پیگیری کنند.

علامه گفت: طبق پیش‌بینی فقط پنج میلیون سالمند تنها در دو دهه آینده خواهیم داشت. پدیده سالمندان رها شده به علت تجرد قطعی و یا آسیب اجتماعی طلاق فاقد همسر و فرزند بسیار جدی است و بسیاری از سالمندان نیز تک‌فرزند هستند و تصور کنید در صورت ازدواج این تک‌فرزندها با هم در واقع یک زوج باید نگهداری از چهار سالمند را به عهده بگیرند. نگهداری این افراد در بستر اجتماع و درون خانواده سخت خواهد شد و آیا زیرساخت خدمات داوطلبانه و در منزل و مراقبت میان‌مدت وجود دارد؟

وی بیان کرد: مشاوران کاندیداها به برنامه‌ای برای ایجاد زیرساخت‌هایی که 10 سال طول می‌کشد تا در کشور اجرایی شود فکر کنند تا کشور را از بحران قطعی پیش رو نجات دهیم.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان در خصوص نیازهای زیرساختی، گفت: ما نیاز شدیدی به بانک اطلاعات سالمندان داریم. یک پرتال جامع اطلاع‌رسانی برای ثبت اطلاعات سالمندان و طبقه‌بندی آن‌ها که در مواقع بحران مثل همین دوره کرونا بشود از آن استفاده کرد. دومین بحث ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی و متناسب‌سازی حقوق مستمری‌بگیران تحت پوشش سازمان‌های حمایتی با هزینه‌های واقعی سالمندان است. نیاز به بیمه مراقبت طولانی داریم. تصور کنید حدود 40 درصد جامعه امان بازنشسته حقوق‌بگیر و 20 درصد هم تحت پوشش سازمان‌های حمایتی هستند و این میان 40 درصد می‌مانند که باید برای آن‌ها فکری کرد. در تمام دنیا بحث مستمری سالمندی نهادینه شده است.

علامه ادامه داد: مهارت‌آموزی برای سالمندان، نیروی متخصص مورد نیاز سالمندی، توجه به بازنشستگی پلکانی برای استفاده از تجارت بازنشستگان و ایجاد مهرهای سالمندی و یا مراکز روزانه سالمندی به‌عنوان مراکز رفاهی، غربالگری جدی در خانه‌های بهداشت برای سالمندان و مهم‌تر از همه ایجاد محیط دوستدار سلامت ازجمله حوزه‌هایی است که باید برای آن‌ها از همین امروز برنامه داشت و همان‌طور که گفتم تأمین زیرساخت آن 10 سال به طول خواهد انجامید.