ویژگی‌های حاکم اسلامی از منظر ائمه معصومین (ع)

سپهرغرب، گروه اندیشه: حجت ‌الاسلام امین زارعی زرین ویژگی‌های حاکم اسلامی بنا به روایات معصومین (ع) را تشریح کرد.حجت الاسلام امین زارعی زرین درباره اهمیت موضوع ولایت گفت: ولایت از منظر ائمه معصومین(ع)، از آن خدا و اولیای اوست. نظر امام صادق (ع) که خودشان عضوی از اولیای الهی هستند این است که حاکمیت از آن خدا و با تفویض الهی در دست اولیای خداست. هر چه قدر مطابقت افراد با ولایت الهی بیشتر باشد قطعا ارجحیت بیشتری نسبت به حکومت الهی دارند.

وی با مثالی درباره قیام زید در زمان امام صادق (ع) بیان کرد: در زمان وجود معصوم، تنها خود امام وظیفه حکمرانی بر جامعه اسلامی را بر عهده دارد. اما اگر تفویض حکومت کنند افراد دیگری این مسئولیت را عهده دار می‌شوند. مثلا امام صادق (ع) بر قیام زید صحه گذاشتند و مشی و سلوک زید را قبول کردند. 

در زمان غیاب معصوم هم با توجه به حق ولایت الهی معصومان، کسی شایسته حکومت است که مورد تایید کلامی معصوم باشد؛ یعنی شخصیت او با گفته‌های معصوم درباره ملاک‌های ولایت مطابقت داشته باشد. ملاک اصلی در ولایت معرفت الله است، هر چه معرفت الهی عمیق تر باشد شانیت فرد برای وقوع در مقام حاکمیت بیشتر است.

این کارشناس مذهبی از دیدگاه توحیدی حاکمیت جامعه اسلامی را بررسی و بیان کرد: اگر بخواهیم از دیدگاه توحیدی حاکمیت جامعه اسلامی را بررسی کنیم باید بگوییم همان گونه که معصوم ادراکات عمیقی نسبت به اسماء و صفات الهی داشته حاکم نیز باید به آن درجه از معرفت رسیده باشد وگرنه شانیت در مقام حکومت را ندارد. اگر در زمان قحط الرجال باید از بین افراد آن که ادراک توحیدی عمیق تری دارد به مقام ولایت برگزیده شود.

حجت الاسلام زرین در ادامه افزود: این دیدگاه، دیدگاه توحیدی و هستی شناسانه به فردی است که باید حاکم باشد‌. از جهت اجتماعی باید مثل اعلای فردی که توانایی ایجاد انتظام در جامعه را دارد باشد. 

یعنی ممکن است افرادی باشند که از جهت توحیدی به درجات خوبی رسیده و معارف خوبی کسب کرده باشند، اتصال والایی به معصوم داشته باشند اما ظهور آنان در جهت اجتماعی و معرفتی کامل نباشد. 

لذا در باطن حاکم هستند اما در ظاهر نمی توانند. مثلا فردی که نتوانسته فقه را به صورت مدون فرا بگیرد، آیا نمی تواند درجه بالای معرفتی داشته باشد؟ قطعا می‌تواند اما از منظر اجتماعی شانیت در مقام ولایت ظاهری را ندارد و ولایتش تنها در جهات باطنی است.

وی ادامه داد: حال این سوال پیش می‌آید که چه طور ممکن است کسی در باطن به مقام ولایت رسیده باشد اما در ظاهر نباشد؟ باید بگویم که اسماء الهی بر افراد مختلف به صورت گوناگون ائم از اجمال و تفصیل تجلی می‌کند، کما اینکه در داستان و روایی قرآن داریم حضرت موسی با آنکه ولی حضرت خضر بود برخی از اسماء الهی به حضرت خضر تجلی پیدا کرده بود اما به حضرت موسی(ع) تجلی پیدا نکرده بود یعنی درست است که ولایت ظاهری داشت و اولوالعزم بود اما برخی از صفات الهی به موسی منکشف نشده بود. پس این مغایرتی با ولایت ندارد و ممکن است برخی در مقام ولایتشان در برخی جهات نقصان داشته باشند اما وجود نقصان در مقام مخلوق قابل پذیرش است.

وی در پایان در سخنی از امام صادق (ع) گزاره‌های حداقلی برای حاکم اسلامی را بیان و اظهار کرد: امام صادق(ع) فرمودند «فرد حتما باید متقی، عالم به دین، مقید به معصومان، مقید به ولایت و... باشد». اصل مهم از منظر معصوم بر صحت حاکمیت یک حاکم آنست که توانایی امور معقول را به تمام کسب کرده و تماما آن را با توحید تطبیق زده باشد.