در میزگرد آواشهر مطرح شد:

برنامه‌محوری و استفاده از نظر متخصصان گره‌گشای مشکلات شهری

سپهرغرب، گروه خبر - الهام پری‌پور: بنا بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، شورای اسلامی شهرها یکی از ارکان نظام است. براساس مفاد قانون شهرداری و نیز قانون تشکیلات شورای اسلامی کشوری، این نهاد یک مرجع تصمیم‌گیری و نظارتی بوده و در این مورد دارای اختیارات وسیعی است. در دوران حاضر تشکیل شوراهای اسلامی شهر و روستا نشان‌دهنده توزیع قدرت در جامعه مردم‌سالار دینی ایران و سیاست دموکراتیک کردن اداره امور محلی از ناحیه دولت است.

انتظار آن است که با برخورداری از سازمان دموکراتیک محلی، شاهد گسترش نهادهای غیر دولتی، افزایش مشارکت مردم در اداره امور خود و پاسخگو کردن نهاد مدیریت امور محلی باشیم و تا اندازه زیادی به سمت توسعه‌یافتگی حرکت کنیم.

سومین میزگرد آواشهر با حضور اعضای تحریریه سپهرغرب، رضوان سلماسی و حمید بادامی‌نجات، اعضای شورای اسلامی شهر همدان در دور پنجم و نیز کاندیدای این شورا در دور ششم و همچنین سعید علی‌تاجر و سعید حاجی‌بابایی، کاندیداهای شورای اسلامی شهر و نیز محمدرضا عراقچیان به‌عنوان مجری کارشناس برگزار شد.

در ادامه قسمتی از گفت‌وگوهای این میزگرد را می‌خوانیم:

* عملکرد شورای اسلامی شهر همدان در دور پنجم را چگونه ارزیابی می‌کنید، آیا اعضا در تحقق برنامه‌های خود موفق بودند؟

سلماسی: نگاه بیرونی با آنچه عملاً در شورا اتفاق می‌افتد، کاملاً متفاوت است؛ وقتی وارد شورا می‌شوی، مسائل به نحو دیگری پیش می‌روند. گاهی برنامه‌های درنظر گرفته‌شده به‌خاطر قانون و عدم ارتباط قانونی بین دستگاه‌ها، با مانع مواجه شده و کار عقب می‌افتد.

اگر می‌توانستیم در ایران مدیریت یکپارچه شهری داشته باشیم، آن توسعه متوازن در همه ابعاد که درنظر داشتیم، بهتر قابلیت برنامه‌ریزی و اجرا داشت.

در رابطه با تمام بندهای برنامه‌ای که درنظر داشتم توانستم اقداماتی انجام داده و قدمی به سوی جلو داشته باشم، مثلاً یکی از برنامه‌های من در رابطه با مشارکت مردم در تصمیم‌گیری‌های شورا بود، به همین دلیل طرح همیاران محله ایجاد شد.

در برنامه‎‌های خود به کودکان توجه داشتم، با پیگیری‌های صورت‌گرفته همدان پایلوت شهر دوست‌دار کودک شد، البته تا گرفتن نشان شهر دوست‌دار کودک تا چهار سال آتی برنامه دارد.

یکی از مسائل مهم برای من ورزش بود، در این رابطه توانستیم زیرساخت‌های ورزشی را افزایش دهیم و پیشرفت 129 درصدی در این زمینه داشته باشیم.

به سامان‌دهی اشتغال زنان اهمیت می‌دادم و طرح بازارچه‌های امید برای بانوان شکل گرفت که بعد از تشکیل فرهنگ‌سرای کسب‌وکار این مجموعه در قالب آن فرهنگ‌سرا رفت.

اگر بخواهم به شورا نمره‌ای بدهم، با توجه به بودجه‌ای که تصویب شد و اینکه 90 درصد بودجه محقق شد، به آن نمره بدی نمی‌دهم.

بادامی‌نجات: در ابتدای دوره پنجم شورای اسلامی شهر همدان، در مرکز مطالعات شورا تمامی برنامه‌های اعضا جمع‌آوری شد، اشتراکات برنامه‌ها را پیدا و اولویت‌بندی کردیم.

برنامه‌هایی که در ابتدای ورود به شورای اسلامی شهر در دور پنجم درنظر داشته‌ام تاحدودی اجرایی شده است، یکی از این طرح‌ها شهر الکترونیک و هوشمند بود که تقریباً 70 درصد آن انجام شد، زیرساخت‌ها و نرم‌افزارهای شهرداری تغییر یافته و زیرساخت‌های لازم برای رسیدن به شهر الکترونیک آماده است.

توجه به حوزه کسب‌وکار و کارآفرینی یکی از برنامه‌های من در دوره قبلی شورای اسلامی شهر بود، نگاه ما به این حوزه توانمندسازی همه‌جانبه مناطق بود؛ چون باید در پروژه‌ها علاوه‌بر نگاه به‌صورت کالبدی و یا فرهنگی، به اقتصاد نیز پرداخته شود.

در این زمینه فرهنگ‌سرای کسب‌وکار در منطقه کم‌برخوردار شهر همدان ایجاد شد، طرح شهر دوست‌دار کسب‌وکار نیز پیش‌بینی و خود این طرح منجر به سه طرح دیگر شد.

به نظرم کارنامه شورای پنجم شهر همدان، قابل قبول است؛ به‌خصوص در حوزه توانمندسازی مناطق اقدامات خوبی انجام شد و توسعه متوازن اتفاق افتاد.

علی‌تاجر: در قانون اختیارات وسیعی برای شورای اسلامی شهر وجود دارد، اما در عمل دیده نمی‌شود؛ متأسفانه ظرفیت شوراهای اسلامی شهرها را آن‌قدر نمی‌بینند که بخواهند این اختیارات را تفویض کنند. طبق قانون یکی از وظایف شورا نظارت فعال در کلیه شوراها و کمیته‌های تخصصی مرتبط با وظایف آن‌ها که توسط دستگاه‌های دولتی در سطح شهر برگزار می‌شوند، است؛ اما در بررسی طرح جامع شهری نهادهای تصمیم‌گیری به شورای اسلامی شهر اجازه ورود ندادند.

لازم است تمام ادارات تصمیم‌گیر در حوزه مدیریت شهر حتماً با نظر شوراهای اسلامی شهر کار انجام دهند و یکپارچگی در این سیستم ایجاد شود.

وظیفه شوراهای اسلامی شهر برنامه‌ریزی و نظارت بر اجرای برنامه‌ها است، اما آثار عدم تصمیم‌گیری و برنامه نداشتن شوراهای اسلامی شهرها در کشور دیده می‌شود. یکی از دلایل اصلی آن است که روند انتخابات شوراها به‌گونه‌ای نیست که افراد برنامه‌ریز و تئوری‌پرداز وارد شورا شوند، در سیستم دموکراتیک ایده‌ها باید رأی بگیرند و نه افراد.

بزرگ‌ترین چالش ما در کشور این است که در ابعاد مختلف تئوری‌پردازی و نظریه‌پردازی نداریم، قبل از هر اقدامی باید مطالعه دقیق و درست صورت گیرد.

اکثریت زیرگذرها و روگذرهایی که در شهر همدان ساخته شد، اشتباه است. بهترین پیاده‌راه ازنظر کیفیت ساخته شد، اما قطعاً ساخت آن اشتباه بوده؛ چون موجب شد بار ترافیک به جاهای دیگر به‌خصوص کوچه‌ها منتقل شود و مردم ساکن این کوچه‌ها را با مشکل مواجه کرده است.

متأسفانه متفکرین در صدر تصمیم‌گیری نیستند، مثلاً در ساختار شهر شعاعی که همدان هم این‌گونه است، به هیچ وجه نباید محیط دایره روان شود، چون باعث می‌شود در داخل دایره فشار بیشتر باشد؛ در همدان متأسفانه چنین شد. پُل‌های بلوارهای مدنی و خواجه‌رشید سبب شد بار ترافیک به آرامگاه بوعلی منتقل شود و سبب ترافیک و گله‌مندی مردم این ناحیه شده است.

راه برون‌رفت از مشکلات شهر شعاعی، تقویت شعاع‌ها است تا نیروی متمرکز درونی تخلیه شود، اگر اصلاح نشود، نارضایتی و گله‌مندی مردم از ترافیک حل نمی‌شود.

یکی از پروژه‌های دیگر شهر همدان که ایراد اساسی به آن وارد است، بیمارستان فرشچیان بوده که ساختش در آن نقطه از شهر اوج اشتباه است؛ روزهای تعطیل آن قسمت از شهر ترافیک سنگینی دارد و اگر یک نفر عصر جمعه ایست قلبی کند، نمی‌توانند سریعاً او را به بیمارستان برسانند.

تمامی مؤلفه‌هایی که برای مدیریت شهر نیاز است، در 11 نفر شورای اسلامی شهر جمع نیست؛ بنابراین باید در موارد دیگر که تخصص ندارند، از صاحب‌نظران و متخصصان بخواهند پروژه‌ها را تعریف کنند و بعد طرح به شهرداری ارائه شود.

وظیفه شورا قانون‌گذاری و برنامه‌ریزی است و باید هرچیز را در مجرای خود قرار دهد. چون حیطه شهر بسیار گسترده است، طرح‎‌های جامع باید موضوعی- موضعی باشند تا بتوانند گره‌گشایی کنند.

حاجی‌بابایی: مهم‌ترین مشکل در حوزه مدیریت شهری عدم وجود مطالعات به‌جهت برنامه‌ریزی صحیح است. شهر را باید به‌صورت یک کل دید، این‌گونه اجزا نیز مانند قطعه‌های یک پازل در کنار هم دیده شده و معنا می‌یابند. اما اگر موضوعی با اجزا برخورد شود و کل درنظر گرفته نشود، اثرات تصمیمات در سایر جوانب بررسی نمی‌شوند و این سبب بروز آسیب خواهد شد.

طرح‌های جامع در تمامی دنیا منسوخ شده است. طرح‌های ساختاری و راهبردی (CDS) در انتقاد به طرح‌های جامع شکل گرفتند، اما عجیب این است که در شهر همدان هم طرح جامع درحال تدوین بوده و هم CDS و جالب توجه‌تر اینکه هر دو طرح توسط یک مشاور درحال انجام است.

در شهر متولی برنامه‌ریزی شهر نداریم، تعامل بین بخشی وجود ندارد و شهرداری، شورای اسلامی شهر و دستگاه‌های ذی‌ربط نتوانستند این مشکل را حل کنند. درست است خیلی جاها شورای اسلامی شهر را بازی نمی‌دهند، اما شورا باید خود را در فرآیند جا دهد.

در بسیاری از مشکلات شهر عدم ارتباط و هماهنگی صحیح بین ارگان‌ها دیده می‌شود. در بحث طرح جامع نیز مشکل اساسی عدم تعامل میان دستگاه‌های دولتی و شورای اسلامی شهر است.

در ادامه گفت‌وگوها عراقچیان از هرکدام از حاضرین در رابطه با یکی از پروژه‌های شهرداری نظرخواهی کرد.

علی‌تاجر در رابطه با پیاده‌راه اکباتان گفت: در دست‌کاری‌ها و تغییرات در کالبد شهر، مدیریت بی‌مطالعه حاکم بود؛ در بحث پیاده‌راه‌ها باید درنظر داشت وقتی بیش از 600 هکتار از اراضی که تماماً کاربری‌های سنگین دارد، تبدیل به پیاده‌رو می‌شود، فشار ترافیک سواره به قسمت‌های دیگر وارد می‌شود.

پروژه‌های بسیاری با هزینه‌های زیاد، اما بدون مطالعه انجام می‌شود و درنتیجه تأثیرات و جوانب مختلف طرح‌ها درنظر گرفته نمی‌شود.

پیاده‌راه را اگر محدود و در چارچوب بسته نگاه کنی، بسیار طرح خوبی است و قرار گرفتن در این فضا مطلوب بوده، اما اگر از زاویه بالا به این طرح نگاه کنی، تأثیرات و معضلات ایجادشده توسط آن دیده می‌شود.

حاجی‌بابایی در رابطه با پارک ولایت گفت: باید در شهر نگاه محله‌محوری داشته باشیم، بسیاری از محلات کم‌برخوردار شهر از کمترین سرانه فضای سبز برخوردار نیستند؛ اگر پارکی به وسعت 100 هکتار در باغات شهر همدان ایجاد شود، با شناختی که از مناسبات سیاسی و اقتصادی شهر داریم، در سال آینده باغات به سمت نابودی خواهند رفت.

بادامی‌نجات در رابطه با اسکای‌مال بیان کرد: در ابتدا این طرح به‌عنوان یک پروژه عادی مطرح شده بود، جایگاه من در این رابطه تصمیم‌گیرنده نبوده است، اما آنچه به من مربوط است و در رابطه با آن می‌توانم صحبت کنم، بحث عوارض این پروژه است. یک‌بار به این پروژه تخفیف و یک‌بار تقسیط تعلق گرفت؛ در رابطه با تخفیف آنچه تعیین شده این است که متراژهای یک‌‌هزار متر مربع به بالا مشمول تخفیف 50 درصدی شدند، دو پروژه از این تخفیف استفاده کردند، یکی اسکای‌مال و دیگری پروژه عصر طلایی هگمتانه.

در بحث تقسیط، کمیته‌ای در دادگستری تشکیل شد که یک‌ نفر از اعضای شورای اسلامی شهر نیز در آن حضور داشت. در این کمیته تشخیص داده شد که برای پروژه اسکای‌مال تقسیط انجام گیرد و به‌صورت مصوبه اقتصاد مقاومتی درآمد و با نامه مکتوب به شورای اسلامی آمد و شورا نیز طبق آن مصوبه داده است؛ اما بعد نامه را پس گرفتند و تقسیط نیز پس گرفته شد.

سلماسی در رابطه با موزه میدان امام گفت: به نظرم در ابتدا نباید در آن قسمت این مقدار کار انجام می‌شد، اما بعد از رسیدن به اشیای قدیمی بهترین کار همان بود که انجام گرفت.

در رابطه با سایر پروژه‌ها، نگاه من در رابطه با سرمایه‌گذاری این‌گونه است که انتظار دارم انجام پروژه به سرمایه شهر من اضافه کند و نه فقط سرمایه فرد سرمایه‌گذار را افزایش دهد. باید در انجام پروژه‌ها عایدی شهر در رابطه با هزینه‌کرد بررسی شود.

سرمایه‌گذاری که از هم‌شهری‌های من فقط به‌عنوان کارگر پروژه استفاده کند، برای من قابل قبول نیست؛ چون آن کارگر بعد از انجام پروژه مجدداً بیکار می‌شود. لازم است با نگاه علمی در اجرای پروژه‌ها به ایجاد درآمد پایدار توجه شود. متأسفانه بیشتر سرمایه‌گذاری‌های همدان جز آسیب برای شهر عایدی نداشته است و یکی از معضلات این بوده که متأسفانه حقوق عامه در رابطه با حقوق مالکانه درنظر گرفته نمی‌شود.

عراقچیان در ادامه با اشاره به آنکه در ایران یکی از معضلات شهرداری‌ها این بوده است که در دو سه سال اخیر همواره ادعای کمبود بودجه دارند و حقوق کارکنان را دیرتر پرداخت می‌کنند، اما شهرداری همدان هیچ‌گاه این مسئله را مطرح نکرد و حقوق‌ها را هم به‌موقع داد، نقدی که در شهر در این رابطه بیان می‌شود آن است که ثروت شهرداری درحال از بین رفتن است، شهرداری زمین‌های خود را می‌فروشد و گفته می‌شود در هیچ دوره‌ای به این اندازه از زمین‌ها فروخته نشده، آیا به نظر شما این صحیح است؟

طبق قانون نمی‌توان زمین فروخت تا حقوق پرداخت کرد و هزینه جاری کرد، چنین کاری هم هیچ‌گاه انجام نشده است، زمین باید فروخته شود و پول آن صرف پروژه عمرانی شود.

در دوره پنجم شورا بیشترین تفکیک زمین در شهر همدان اتفاق افتاده است و این خوب است، کاربری زمین‌ها نیز هم‌خوانی داشته، اما در بحث فروش زمین با خام‌فروشی مخالفم و اعتقاد دارم باید برای آن ارزش‌افزوده ایجاد کرد.

آنچه در سؤال مطرح‌شد کاملاً اشتباه است اینکه حتی با سیستمی شدن بانک املاک، تعدادی از زمین‌های شهرداری که قبلاً مشخص نشده بودند، زنده شدند؛ بنابراین در شورای پنجم به زمین‌های شهرداری اضافه شد.

عراقچیان در پایان از سلماسی در رابطه با تأثیر نگاه سیاسی در شورای اسلامی شهر بر انتخاب شهردار پرسید.

سلماسی: در شورای اسلامی شهر پنجم نگاه سیاسی حاکم نبوده، بیشتر اختلاف نظرها به‌خاطر تفاوت نگاه به توسعه شهر است. سعی خود من بر این بوده است که همیشه برنامه‌محور باشم؛ بنابراین برنامه تمامی افرادی که برای تصدی عنوان شهردار مطرح شدند را بررسی و بعد انتخاب کردم. البته علاوه‌بر برنامه، تجربه و قدرت پیشبرد برنامه هم مهم است.

یک‌سری از افراد عضو شورا نمی‌توانند نگاه برنامه‌محوری داشته باشند و اگر اهل مشورت با افراد متخصص و کارشناس هم نباشند، ممکن بوده در این زمینه سردرگم شوند و تشخیص ندهند چه فردی مناسب‌تر است.