نگاهی به تکنیک عملیات روانی «وارونه‌سازی»

وقتی ماستسیاه نشان داده می‌شود

 معصومه شیری سپهرغرب، گروه تیک: رسانه کارکردش جهت دادن به فکر و احساسات مخاطبان است؛ وقتی تکنیک‌های عملیات روانی به کار گرفته شود، حتی می‌تواند یک حقیقت را 180 درجه وارونه نشان دهد.

یکی از تکنیک‎‌هایی که مدت‌هاست توسط این رسانه‌ها مورد استفاده قرار می‎گیرد، «وارونه‌سازی» نام دارد. در این تکنیک رسانه تلاش می‌کند با ابزارهای مختلفی مانند قهرمان‌سازی از مهره موردنظر خود و وارونه نشان دادن حقیقت ماجرا یک اقدام مثبت مانند برخورد قانونی با یک قاتل را نزد مخاطبان خود امری منفی نشان دهد و جایگاه مظلوم و ظالم را برای مخاطبان خود وارونه روایت کند، تا حدی که آن‌ها علیه اقدام‌کنندگان موضع‌گیری کنند و از آن دست‌مایه جدیدی برای مورد هدف قرار دادن حاکمیت بسازند.

  تطهیر یک قاتل با پوشش ورزشکار!

در ماجرای قتل کارمند اداره آب و فاضلاب شیراز توسط نوید افکاری، رسانه‌ها تلاش کردند با تمرکز ویژه بر ورزشکار بودن افکاری و سابقه او در مخالفت با جمهوری اسلامی ایران، از او یک قهرمان مخالف با جمهوری اسلامی ایران در ذهن مخاطبان خود بسازند.

در ماجرای قتل کارمند اداره آب و فاضلاب شیراز توسط نوید افکاری، رسانه‌ها تلاش کردند با تمرکز ویژه بر ورزشکار بودن افکاری و سابقه او در مخالفت با جمهوری اسلامی ایران، از او یک قهرمان مخالف با جمهوری اسلامی ایران در ذهن مخاطبان خود بسازند و پس از سفیدسازی شخصیت او با ابزارهای مختلف رسانه‌ای، اقدام مثبت مراجع قضائی در راستای دستگیری و مجازات نوید افکاری به جرم قتل و اجرای حکم قصاص برای او را مورد هدف قرار دادند و بدون توجه به حق قانونی خانواده مقتول، ماجرای اعدام افکاری را سرکوب مخالفین جمهوری اسلامی توسط حکومت معرفی کردند. تا حدی که بعد از واکنش‎‌های سازمان‌یافته‌ پمپئو، ترامپ، مریم رجوی، رضا پهلوی و بازوهای رسانه‌ای آن‌ها ذیل هشتگ #اعدام_نکنید در شبکه‌های اجتماعی از آن دست‌مایه‌ای جدید برای راه‌اندازی کمپین تحریم فعالیت‌های ورزشی ایران ساختند. و در این کمپین با تأکید بر اعدام نوید افکاری به‌عنوان یک ورزشکار، از فدراسیون‌های بین‌المللی درخواست کردند تا مانع از حضور جمهوری اسلامی ایران در تمامی میادین ورزشی در سراسر جهان شوند.

  رسانه‌ها در خدمت خائنین به ایران

دستگیری و اعدام روح‌الله زم سرشبکه کانال ضدانقلاب آمدنیوز یکی از مصادیق مهمی است که رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی برای تحت تأثیر قرار دادن مخاطبان خود از تکنیک عملیات روانی «وارونه‌سازی» استفاده کردند. روح‌الله زم علاوه بر ارتباط و همکاری با سرویس‌های جاسوسی دولت‌های غربی، رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی، بارها با انتشار مطالبی خشونت‌آمیز در کانال تلگرامی‌اش اغتشاشگران و مردم را برای برهم زدن امنیت و ایجاد ناامنی در کشور، به جنگ و کشتار خیابانی تشویق و تحریک کرده بود تا حدی که در غائله دراویش گنابادی به‌طور علنی استفاده از بمب دستی و اسحله را به مخاطبان خود آموزش می‌داد.

پس از اعلام خبر اعدام روح‌الله زم، رسانه‌های فارسی‌زبان بیگانه خط تطهیر او را در قالب یک روزنامه‌نگار پیش گرفتند. و با سرپوش گذاشتن بر اقدامات او علیه امنیت ملی و همکاری با سرویس‌های جاسوسی، به مخاطبان خود به‌گونه‌ای القا کردند که روح‌الله زم تنها به جرم مخالفت با جمهوری اسلامی اعدام شده است.

اما پس از اعلام رسمی خبر اعدام روح‌الله زم، رسانه‌های فارسی‌زبان بیگانه خط تطهیر او را در قالب یک روزنامه‌نگار پیش گرفتند. و با سرپوش گذاشتن بر اقدامات او علیه امنیت ملی و همکاری با سرویس‌های جاسوسی، به مخاطبان خود به‌گونه‌ای القا کردند که روح‌الله زم تنها به جرم مخالفت با جمهوری اسلامی اعدام شده است.

همزمان با این تلاش رسانه‌ها برای وارونه نشان دادن جنایات و جرم‌های روح‌الله زم، حساب‌های کاربری وابسته به عربستان سعودی و منافقین در دفاع از خائنین به مردم و کشور هشتگ #اعدام_نکنید را در شبکه‌های اجتماعی داغ کردند.

وقتی برخورد با شایعه‌پراکنان کرونا را به اسم پنهان‌کاری به خورد مردم می‌دهند!

در همه جای دنیا برخورد حکومت‌ها با شایعه‌پراکنانی که جان مردم و سلامت روانی آن‌ها را به خطر می‌اندازد اقدام مثبتی تلقی می‌شود. در بسیاری از کشورهای جهان نیز قوانین سرسختانه‌ای برای برخورد با شایعه‌پراکنان وضع شده است. به‌طور مثال روسیه در ماه مارس قانونی را تصویب کرد که براساس آن می‌تواند روزنامه‌نگاران و سازمان‌های رسانه‌ای متخلف را به دلیل انتشار اخبار جعلی درباره کرونا هزاران دلار جریمه کند. همچنین براساس قوانینی که کشور مجارستان یک ماه پس از کشف نخستین مورد کرونا آن را تصویب کرد، هرکس در مورد این بیماری اطلاعات غلط منتشر کند زندانی خواهد شد. در عربستان سعودی نیز برای افرادی که در تلاش هستند با شایعه‌پراکنی اذهان عمومی را مشوش کنند مجازات نقدی و حداقل پنج سال حبس در نظر گرفته می‌شود‌. همچنین کشورهایی مانند هند، مالزی، اندونزی، تایلند و چین اعلام کرده‌اند کسانی که در خصوص کرونا اخبار نادرست منتشر کنند با مجازات حبس روبرو خواهند شد.

اما وقتی ایران برای شایعه‌پراکنان و منتشرکنندگان اخبار نادرست در فضای مجازی براساس قانون مجازاتی را در نظر می‌گیرد، رسانه‌های بیگانه و صفحات مجازی وابسته به آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی تلاش می‌کنند با استفاده از تکنیک عملیات روانی «وارونه‌سازی» اقدام مثبت حکومت در برخورد با شایعه‌پراکنان را تلاش برای پنهان‌کاری درباره کرونا به مخاطبان خود معرفی کنند.

کرونای حریرچی و جانسون؛ از فروپاشی نظام بهداشتی تا رهبریت سیاسی یک دلقک

در روزهای ابتدایی ورود کرونا به کشور بود که ایرج حریرچی معاون وزیر بهداشت به ویروس کرونا مبتلا شد. در این میان حسین باستانی خبرنگار بی‌بی‌سی با انتشار گزارشی در این خصوص نوشت: «معاون وزیر بهداشت عرق‌ریزان و سرفه‌کنان آمار منتشر شده در مورد میزان گسترش کرونا را تکذیب کرد، درحالی‌که خود او مبتلا بود. تصویر او، در واقع «نمادی» از رویه آشنای مسئولانی بود که به انکار بحران-حتی در انکارناپذیرترین شرایط ممکن- عادت کرده‌اند».

این اتفاق درحالی رخ داد که چندماه بعد، بوریس جانسون نخست‌وزیر انگلیس نیز به ویروس کرونا مبتلا شد. کیوان حسینی خبرنگار بی‌بی‌سی با انتشار پستی در صفحه توییترش نوشت: «وضعیت سلامت بوریس جانسون بریتانیا را شوکه کرده و تبدیل شده به معمای تازه کرونا. این مسئله هم‌زمان یادآور نقش پیچیده رهبران سیاسی در زندگی شهروندان است. بوریس جانسون حالا فقط یک سیاستمدار بیمار نیست. او رهبر است. نماد است. و سرنوشتش می‌تواند به بخش مهمی از تاریخ کرونا تبدیل شود.»

وقتی بوریس جانسون به علت بی‌توجهی به پروتکل‌های بهداشتی به ویروس کرونا مبتلا شد این بار ازنظر خبرنگاران بی‌بی‎‌سی نه‌تنها ابتلای یک سیاستمدار به ویروس کرونا نماد ناکارآمدی و فروپاشی نظام بهداشتی نبود، بلکه تبدیل به نمادی از نقش پیچیده یک رهبر سیاسی در زندگی شهروندان هم شد.

حریرچی یک پزشک بود و به علت حضور مداوم در خط مقدم مبارزه با کرونا به این بیماری مبتلا شد اما بی‌بی‌سی و دیگر رسانه‌ها تلاش کردند با استفاده از تکنیک «وارونه‌سازی» این اقدام مثبت حریرچی برای حاضر بودن در میدان اصلی نبرد با ویروس کرونا را نمادی از فروپاشی نظام بهداشتی ایران معرفی کنند. اما وقتی بوریس جانسون که صراحتاً در کنفرانس خبری خود گفته بود «با همه بیماران کرونایی دست داده‌ام و همچنان هم با آن‌ها دست خواهم داد» به علت بی‌توجهی به پروتکل‌های بهداشتی به ویروس کرونا مبتلا شد این‌بار از نظر خبرنگاران بی‌بی‎‌سی نه‌تنها ابتلای یک سیاستمدار به ویروس کرونا نماد ناکارآمدی و فروپاشی نظام بهداشتی نبود، بلکه تبدیل به نمادی از نقش پیچیده یک رهبر سیاسی در زندگی شهروندان هم شد.

  زیرآب‌زنی روابط بین‌المللی ایران و چین به روش وارونه‌سازی

استفاده از فن «وارونه‌سازی» تنها به موضوع کرونا و حمایت از تروریست‌ها محدود نمی‌شود و در بسیاری از مسائل، از‌جمله مسائل بین‌الملل نیز به‌وضوح به چشم می‌خورد. چند ماه پیش درست زمانی که فشارهای تحریمی آمریکا به اوج خود رسیده بود، اخباری در خصوص قرارداد 25 ساله ایران و چین در رسانه منتشر شد. طبق این قرارداد تاریخی و مهم سرمایه‌گذاری با حجم قابل توجهی از سمت طرف چینی در صنایع زیرساختی جمهوری اسلامی ایران، صورت می‌گیرد.

از سوی دیگر طبق این تفاهم‌نامه، همکاری مشترکی بین دو کشور در حوزه­های نظامی، تسلیحاتی و اطلاعاتی صورت می‌گیرد که بیش از ابعاد اقتصادی این قرارداد، توجه کشورهای غربی را به خود جلب کرد چراکه منعقد شدن این قرارداد کمک بزرگی در راستای بی‌اثر کردن تحریم‌ها و فشارهای وارد شده از سوی تحریم‌های آمریکا و اروپا محسوب می‌شد. اما رسانه‌های دشمن با مورد هدف قراردادن این قرارداد و جوسازی‌های گسترده در شبکه‌های اجتماعی قرارداد 25 ساله ایران و چین را در ذهن مخاطبان خود یک قرارداد استعماری جا انداختند این قرارداد تاریخی که در بسیاری از جنبه‌ها به نفع ایران بود، با آن را در ذهن مخاطبان خود قراردادی استعماری معرفی کردند که به‌وسیله آن چینی‌ها منابع و معادن ایران را به تاراج خواهند برد.

  وقتی ادعای تقلب در انتخابات ایران خوب است ولی در آمریکا بد!

انتخابات سال 88 ایران یک نمونه مناسب برای مقایسه با انتخابات اخیر در ایالات‌متحده آمریکا و بررسی عملکرد رسانه‌های دنیا در این‌باره است. در همه کشورهای دنیا وقتی عده‌ای سعی می‌کنند با ادعاهایی خلاف واقع و خارج از چهارچوب قانونی نظم عمومی جامعه را مختل کنند و به اموال عمومی و خصوصی آسیب برسانند، حاکمیت برای حفظ جان و آرامش روانی شهروندان خود وارد میدان می‌شود تا امنیت را به جامعه بازگرداند.

در ماجرای فتنه 88 رسانه‌های فارسی‌زبانی که در خارج از مرزهای ایران فعالیت می‌کنند بار دیگر کوشیدند تا با تکنیک‌های مختلف عملیات روانی ازجمله تکنیک وارونه‌سازی برخورد با آشوبگران را سرکوب و نبود آزادی بیان در ایران معرفی کنند.

در انتخابات ریاست جمهوری سال 88 ایران نیز عده‌ای با ادعای غیرواقعی تقلب در انتخابات باعث بروز آشوب و ناامنی در کشورمان شدند که براساس برآوردها حدود 324 هزار میلیارد تومان به اموال عمومی و خصوصی مردم آسیب رساندند. در چنین موقعیتی حفظ آرامش جامعه و جلوگیری از خسارت مالی و جانی به مردم و برخورد با آشوبگران یک حرکت مثبت از سوی حاکمیت تلقی می‌شود، اما رسانه‌های فارسی‌زبانی که در خارج از مرزهای ایران فعالیت می‌کنند بار دیگر کوشیدند تا با تکنیک‌های مختلف عملیات روانی ازجمله تکنیک وارونه‌سازی برخورد با آشوبگران را سرکوب و نبود آزادی بیان در ایران معرفی کنند.

سیاست‌های دوگانه این رسانه‌ها در مواجهه با ایران زمانی پر‌رنگ‌تر می‌شود که نگاهی به انتخابات ریاست جمهوری اخیر در آمریکا بیندازیم که چگونه با ابزارهای مختلف و مدیریت فضای مجازی و رسانه‌ها ادعای مطرح شده در خصوص تقلب در انتخابات را سانسور می‌کردند. تاحدی که شبکه اجتماعی توییتر پست‌های دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا را که به‌نوعی سعی در ایجاد آشوب و ناامنی در ایالات‌متحده آمریکا را داشت و ادعا کرده بود تقلبی بزرگ در انتخابات این کشور رخ داده است را حذف و تعداد زیادی از آن‌ها را برچسب‌گذاری کرد.

  برچسب‌زنی به منتقدان برجام با تکنیک وارونه‌سازی

در زمان تصویب برجام و مذاکرات هسته‌ای عده‌ای از دلسوزان و صاحب‌نظران و منتقدان برجام که از خسارت‌های جبران‌ناپذیر این توافق اطلاع داشتند با برگزاری همایشی کارشناسی اعلام کردند دلواپس تصویب این توافق ننگین هستند. اما رسانه‌های اصلاح‌طلب و برخی از مقامات ارشد دولتی با برچسب‌زنی به منتقدان برجام آن‌ها را دلواپس نامیدند و انتقادات به حق این دلسوزان را با تکنیک وارونه‌سازی امری منفی معرفی کردند.

این اتفاق درحالی رخ داد که در طول مذاکرات هسته‌ای و همچنین پس از امضای توافق هسته‌ای مقامات ارشد دولت روحانی تأکید داشتند که با اجرای برجام یک‌باره تمامی تحریم‌ها لغو خواهند شد. اما پس از اجرایی شدن برجام همان‌طور که منتقدان و کارشناسان و صاحب‌نظران به‌درستی از ابتدای مذاکرات هشدار داده بودند، به‌واسطه برجام نه‌تنها تحریم‌ها لغو نشد، بلکه دامنه گسترده‌تری پیدا کرد تا حدی که امروز در رفع نیازهای ضروری خود ازجمله خرید دارو و کالاهای اساسی کشور نیز دچار مشکل هستیم. در همین رابطه عراقچی صراحتاً اذعان کرد که به‌واسطه برجام، تحریم‌ها بیشتر شد. سال گذشته نیز ولی‌الله سیف رئیس بانک مرکزی ایران نیز در مصاحبه‌ای با تلویزیون بلومبرگ گفت برجام، تاکنون تقریباً هیچ دستاورد اقتصادی برای ایران در بر نداشته است.