تدریس پولی در شبکه رایگان شاد!

پولی شدن اینترنت شاد موضوعی است که حدود یک ماه پیش سر و صدای زیادی به راه انداخت، اما در نهایت با عقب‌نشینی وزارت ارتباطات و وزارت آموزش و پرورش از این ماجرا بنا شد لااقل تا پایان امسال ماجرای پولی شدن شبکه اینترنتی دانش‌آموزان یا همان شاد به تعویق بیفتد. اما انگار پولی شدن اینترنت شاد تازه سرآغازی بر کسب درآمد از این شبکه با حدود 15 میلیون کاربر است و به تازگی محتوا‌های آموزشی پولی بر بستر این شبکه عرضه می‌شود و دانش‌آموزان می‌توانند این محتوا‌ها را بخرند و به آن‌ها امتیاز بدهند. این ماجرا در عین حالی که می‌تواند یک فرصت باشد و محتوا‌های آموزشی برتر را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهد، از سوی دیگر می‌تواند یک تهدید هم به شمار بیاید و شکاف آموزشی را میان دانش‌آموزان خانواده‌های متمول و دانش‌آموزان طبقات ضعیف و کسانی که قدرت خرید چنین محتوا‌های ندارند، افزایش دهد و عدالت آموزشی را که با اپیدمی کرونا و عدم دسترسی تمام دانش‌آموزان به سخت‌افزار مورد نیاز برای آموزش آنلاین خدشه‌دار شده و با ترک تحصیل بخشی از دانش‌آموزان همراه بود، بیش از پیش دچار چالش کند، مگر آنکه با تدابیری بتوان این محتوا‌های آموزشی را همگانی کرد.

پیدا شدن سر و کله کرونا همه چیز را تحت‌تأثیر قرار داد و اتفاقاً یکی از حوزه‌هایی که بیشترین تأثیر را از سبک زندگی کرونایی پذیرفت، نظام آموزشی بود. آموزش آنلاین در حالی در نظام آموزش کشور جایگزین نظام سنتی و کلاس‌های درس حضوری شد که هنوز زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری برای این آموزش آماده نبود و معلمان هم به شیوه آموزش از راه دور تسلطی نداشتند. حالا با سپری شدن یک سال و نیم آموزشی در شرایط کرونا و در حالی که رفته‌رفته اوضاع سخت‌افزاری و نرم افزاری آموزش آنلاین مهیا می‌شود هر دم از این باغ بری می‌رسد و دولت و آموزش و پرورش مترصد درآمدزایی از ساختار شبکه آموزشی شاد هستند. بر این اساس یک روز مجلس و وزارت ارتباطات پولی‌شدن اینترنت شاد را تصویب می‌کنند و روز دیگر این شبکه به فروش محتوا‌های آموزشی اقدام می‌نماید.

 تدریس خصوصی در شبکه‌ای عمومی!

شبکه شاد در ابتدای روی کار آمدنش با چالش‌های متعددی مواجه بود، اما این چالش‌ها در نسخه‌های بعدی تا حدود زیادی بر طرف شد. نسخه سوم شاد علاوه بر رفع اختلالات نسخه‌های پیشین یک ویژگی تازه دارد. سیدحسن الحسینی، مسئول شبکه دانش‌آموزی «شاد» گفت: همه معلمان در تمام دروس و موضوعات مورد علاقه‌شان می‌توانند فیلم تولید و بارگذاری کنند و نمره لازم را بگیرند. دانش‌آموزان و تمام کاربران هم می‌توانند به این تولیدات امتیاز بدهند و محتوا‌های برتر معلمی و تدریس در شبکه شناخته شود.»

حالا ظاهراً این محتوا‌های تولید شده از سوی معلمان تحت عنوان «تدریس برتر» به دانش‌آموزان فروخته می‌شود. محمد آزین، پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش و مدیر مؤسسه مطالعات راهبردی تعلیم و تربیت برهان درباره فروش محتوا‌های آموزشی در شاد می‌گوید: «در آخرین نسخه شاد، محتوا‌هایی که معلمان تولید می‌کنند در صورتی که از سوی دانش‌آموزان بگیرد و بالا بیاید، در بخش تدریس برتر قرار گرفته و به دانش‌آموزان فروخته می‌شود!»

به گفته آزین این بخش اضافه بر تدریس آنلاین معلمان در شاد است و طبق روال باید معلم در کلاس‌های درس آنلاین به صورت رایگان درسش را بدهد، اما در عین حال برای معلمان امکان درآمدزایی ایجاد شده و اگر معلمی فیلم آموزشی با کیفیت‌تری تهیه کند می‌تواند در این بخش قرار دهد تا سایر دانش‌آموزان به غیر از دانش‌آموزان خودش هم از این استفاده کنند.

 محتوای تکمیلی و کمک درسی

محتوای تولیدی توسط معلم چیزی شبیه تدریس خصوصی است و استفاده از آن برای دانش‌آموزان خودش رایگان است، اما اگر محتوای تولیدی وی امتیاز بالایی بگیرد و در بخش تدریس برتر برود سایر دانش‌آموزان باید بابت دریافت این محتوا پول بدهند. آزین معتقد است این کار اجباری نیست، بلکه یک محتوای تکمیلی و مانند کتاب کمک درسی است و همانطور که دفتر تکنولوژی آموزشی به محتواها، کتاب‌ها یا ابزار کمک آموزشی مجوز می‌دهد و اعتبار بخشی می‌کند، اینجا هم آموزش و پرورش یک رگلاتوری انجام داده‌است و به خودی خود اشکالی ندارد و محتوا‌های بی‌حساب و کتاب را ساماندهی می‌کند، اما لازم است تا هزینه آن را پایین بیاورند یا برای دانش‌آموزان مدارس دولتی یا مناطق محروم رایگان باشد.

 رصد و نظارت بر عملکرد معلمان برای پیشگیری از کم‌فروشی در تدریس آنلاین

موارد متعددی از کم فروشی برخی معلمان در تدریس آنلاین برای بازاریابی تدریس خصوصی موضوعی است که پیش از این نیز به آن پرداخته و گزارش‌های متعددی از این رفتار معلمان را دریافت کرده‌ایم. حالا سؤال اینجاست که با ایجاد امکان فروش محتوا‌های تدریس برتر در شاد، آیا متمرکز شدن روی تولید محتوا‌های تدریس برتر برای کسب درآمد نمی‌تواند چالش کم‌فروشی برخی معلمان سر کلاس درسی خودشان را عمیق‌تر کند؟ آزین در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «شاید راه مقابله با چنین چالشی این باشد که غیر از بررسی محتوا و امتیاز به آن برای قرار گرفتن در رده تدریس برتر این باشد که تدریس معلم در شاد هم رصد شود و ببینند آیا این معلم در کلاس خودش هم در همان حد تدریس می‌کند و دانش‌آموزان و اولیای آن‌ها از تدریس وی رضایت دارند یا خیر؟»

از نگاه این کارشناس آموزش و پرورش باید یکی از شروط فعالیت در حوزه تدریس برتر این باشد که معلم به دانش‌آموزان خودش خدمات با کیفیت بدهد و سرریز آن را به دانش‌آموزان دیگر بدهد. حتی آموزش و پرورش می‌تواند برای این کار بودجه‌ای در نظر بگیرد و هزینه محتوا‌های آموزشی را بپردازد تا هم معلمان به تدریس بهتر تشویق شوند و هم دانش‌آموزان بتوانند این محتوا‌ها را رایگان دریافت کنند. البته مشروط بر اینکه بتوان ارزیابی مناسبی از محتوا‌های ارائه شده داشت. آزین معتقد است: «بالاخره بخش خصوصی وجود دارد و عده‌ای هم هستند که برای این خدمات پول می‌دهند، اما باید رگولاتوری آموزش و پرورش هم وجود داشته باشد تا هر محتوایی ارائه نشود و تحت اشراف وزارت آموزش و پرورش این محتوا‌ها ارائه شود.»

 تجارتخانه آموزش و پرورش

اما بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان به دنبال پولی شدن محتوای تولید‌شده در شبکه شاد برای دانش‌آموزان طی نامه‌ای به مسئولان مربوط به ویژه وزیر آموزش و پرورش، خواستار پیگیری این موضوع شد. در این نامه خطاب به حاجی میرزایی وزیر آموزش و پرورش آمده‌است: «تا چه زمانی باید شاهد عدم شفافیت و پنهان کردن قرارداد‌های مالی شبکه شاد باشیم؟! به راستی وقت آن نرسیده‌است که قدری جواب‌های پرابهام را برای خود نگه‌داشته و شفاف از رقم قراردادهایتان با اپراتور تلفن همراه رونمایی کنید؟! آیا عضویت میلیون‌ها نفر دانش‌آموز و معلم در شبکه شاد با پشتیبانی همراه اول، رایگان و در راه رضای خدا صورت‌گرفته‌است؟! به نظر باز هم عزیزان وزارتخانه آمار‌ها را به اشتباه به سمع و نظر شما رسانده‌اند.»

در این نامه با اشاره به اصل 30 قانون اساسی و تحصیل رایگان تأکید شده‌است: «اضافه کردن بخش تدریس برتر به امکانات شبکه شاد همراه با اخذ پول از دانش‌آموزان، بدون کسب اجازه از معلم یا پرداخت ریالی از مبلغ اخذ شده را به وی، در کجای قانون اساسی آورده‌اند؟! آیا باز هم آموزش را کالا فرض کرده و زحمات معلمان گرانقدر را به حراج گذاشته‌اید؟! کاستی‌های صورت‌گرفته آموزشی در حق این مردم شریف را با نگاه به جیب خودشان در این شرایط اقتصادی جبران می‌کنید؟!»

در بخش دیگری از این نامه با تأکید بر اینکه، شبکه شاد را بایستی شبکه اجتماعی دانش‌آموزان بخوانیم یا تجارتخانه وزارتخانه؟! آمده‌است: «شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان به‌جد از وزیر محترم آموزش و پرورش و مسئولان این شبکه مطالبه می‌نماید تا ضمن شفاف‌سازی مسائل مالی شبکه شاد، شبکه شاد را صرفاً محلی برای آموزش و پرورش بدانند و نه کسب درآمد‌های اینچنینی!»